خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): عصرچهارشنبه مراسم بزرگداشت سیمین دانشور، استاد دانشگاه، ادیب، مترجم و نویسنده در تالار اجتماعات شهید مطهری در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد. در این نشست، نویسندگان،‌اندیشمندان و چهره‌هایی چون احمد مسجدجامعی، مهدی طالقانی- فرزند آیت‌الله طالقانی- حسن بلخاری، فاطمه راکعی، حسین سناپور و جمعی از علاقه‌مندان حضور داشتند.

نخستین سخنران این مراسم حسن بلخاری، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی بود. وی درباره وجوه مختلف شخصیتی سیمین دانشور صحبت کرد و گفت: دانشور برای تحصیل در زمینه جمال‌شناسی و داستان‌نویسی به دانشگاه استنفورد در آمریکا رفت و این جذاب‌ترین بخش زندگی دانشور برای من است. اشراف وی به مسائل هنر و زیبا شناسی مثال‌زدنی است که در نهایت در فرم ادبی سووشون و جزیره سرگردانی تاثیرگذار بوده است. سووشون مقام بلندبالایی در میان رمان‌های ایرانی دارد و نقطه عطف حیات دانشور رمان سووشون و اشراف وی بر هنر زیباشناسی است. سووشون مانیفست جهان‌بینی سیاسی و اجتماعی دانشور است.


حسین سناپور

سخنران بعدی مراسم حسین سناپور،‌نویسنده و منتقد ادبی بود. وی زندگی دانشور را دارای جنبه‌های متفاوتی دانست و عنوان کرد: دانشور هم در ادبیات و هم در زیبایی شناسی سررشته داشت و همین وجوه مختلف باعث شد یکی از مفاخر کشور باشد. بیشترین شهرت وی هم به خاطر سووشون است. من کتاب ایشان را چند سال قبل هم برای شرکت در جلسه‌ای بازخوانی کردم. آن زمان فکر می‌کردم که شاید این کتاب به جذابیت بار اولی که در سال‌های جوانی ام خوانده بودم،‌نباشد اما اشتباه می‌کردم. هنوز هم با قطعیت می‌توانم بگویم که این رمان از ده رمان برتر فارسی است.
نویسنده «خاکستر» درباره اهمیت رمان سووشون گفت: یک بخش این اهمیت به انتظاری که ما از این رمان داریم برمی گردد. موقعیت تاریخی در این رمان را شخصیت‌های داستان نشان می‌دهند و حال و روز زمانه شخصیت‌های آن و امتداد آن‌ها را در زمانه حاضر هم می‌بینیم.  آن جنبه‌های تاریخی و اجتماعی هنوز تمام نشده‌اند و ما درگیرش هستیم. این رمان دهه 20 را به خوبی می‌سازد. مهم‌ترین کشمکش و تنشی که در داستان وجود دارد، مناسبات بین ایران و انگلیس و به طور کلی دنیای غرب است و ما هنوز هم با این مسائل درگیریم. پس سووشون کتابی است که هرگز کهنه نمی‌شود.

وی افزود: این رمان وجوه دیگری نیز دارد که مهم‌تر است. سووشون درونیات شخصیت‌ها را به بهترین وجه ممکن نشان می دهد. ما در تمام طول رمان با احساسات زری همراه هستیم. داستان از نان پختن برای مراسم عقدکنان آغاز می‌شود و از همان ابتدا خواننده با مسائل اجتماعی و تاریخی درگیر شده و می‌فهمد که زری چه تفاوت‌هایی با همسر خویش یعنی یوسف دارد.

سناپور در ادامه عنوان کرد: یکی از نکاتی که هر رمان رئالیستی خوبی دارد این است که ثبت وقایع تاریخی به بهترین نحو  در آن صورت گیرد. جزئیات سفره عقد، حیاط و روابط بین آدم‌ها در خدمت حال و هوای زمانه هستند. این رمان از این لحاظ با توصیفات جزئی تولستوی در آناکارنینا قابل مقایسه است. هدف از نوشتن جزئیات در این رمان نیز ثبت و ضبط اتفاقات روسیه در مقطع زمانی خاصی است. در داستان کوتاه «داش‌آکل» از هدایت هم این جزئیات مشاهده می‌شود.


فاطمه راکعی

این نویسنده و مدرس داستان‌نویسی توضیح داد: سووشون رمانی است که جنبه استنادی دارد. ارزش این رمان در این است که تمام وقایع تاریخی و مناسبات و روابط زن و شوهری همگی درونی می‌شود و این به دلیل انتخاب یک نظرگاه درست برای روایت است. ما از طریق محدود بودن به ذهن زری است که به صورتی درونی‌شده تمام این کشمش‌ها را درمی‌یابیم.

در ادامه مجری برنامه سال‌شمار زندگی سیمین دانشور را برای حضار خواند و از فاطمه راکعی برای سخنرانی دعوت کرد. راکعی تصریح کرد: دانشور توانسته از توانایی‌های خود به بهترین نحو استفاده کند و فراتر از جنسیت خود ظاهر شود. به نظرم زندگی دانشور به طاهره صفارزاده بسیار شبیه است. هر دو دانش و معلوماتی از دانشگاه‌های خارج از کشور داشتند و به زبان خارجی مسلط بودند. هر دو مترجم بودند و از داشتن همسرانی هم رتبه خویش بهره‌مند.

مشاور شهردار تهران در امور زنان و دانشگاه صحبت خود را با این مطلب که دانشور الگویی برای تمام زنان این سرزمین است که دوست دارند هنر را با علم درآمیزند، ‌ پایان برد. و در انتها از زحمات شورای شهر و احمد مسجدجامعی برای افتتاح خانه موزه سیمین و جلال تشکر کرد.

 محمدحسین دانایی سخنران بعدی مراسم بود. وی عنوان کرد: هنروسیاست موضوع مورد بحث من است. در دنیای پیش از مدرنیته،‌ هنروسیاست از هم  جدا بوده‌اند. نزدیک شدن و ادغام آن‌ها از مظاهر مدرنیته است. «ده شب» اسم مراسمی است که در مهرماه 1356 با انجمن روابط فرهنگی ایران و آلمان و همکاری نویسندگان پا گرفت. سخنران مراسم افتتاحیه سیمین دانشور بود.  از نظر دانشور اولین مساله‌ای که در هنر مطرح می‌شود، آزادی است. کمتر حوزه‌ای در سیاست وجود دارد که به اندازه آزادی دارای اهمیت باشد و برای هنروهنرمند هیچ مساله‌ای برتر از آزادی نیست. 


محمدحسین دانایی

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: عنصر سیاست جز جدایی‌ناپذیر زندگی و آثار دانشور است. وی همیشه در آثار خود موضع‌گیری سیاسی داشت و در عین حال هرگز به طور عملی فعالیت سیاسی نمی‌کرد و عضو هیچ دسته و گروهی نبود. بنابراین در الگوی رفتار سیاسی دانشور دو وجه وجود دارد؛ ایجابی و سلبی. بخش ایجابی این است که دانشور به تمام مباحث روز اشراف داشت. وجه سلبی به این برمی‌گردد که از این سیاست برای رسیدن به شهرت استفاده نکرد و سیاست را امری مقطعی و گذرا می‌دانست و اولویتش هنر بود نه سیاست.


احمد مسجدجامعی

احمد مسجدجامعی سخنران بعدی مراسم بزرگداشت سیمین دانشور بود. وی صحبت خود را از افتتاح خانه‌موزه سیمین و جلال آغاز کرد و گفت: سال‌ها پیش تصمیم گرفتیم که خانه سیمین و جلال را حفظ کنیم و امیدواریم که این اتفاق برای نیما هم بیفتد. عشقی که در داستان‌ سووشون می‌بینیم در همین خانه تجربه می‌شود. نویسنده این اثر کسی است که این عشق را در زندگی خود تجربه کرده است و فروزان نگه‌داشتن شمع زندگی مشترک و عشق در رمان سووشون جلوه بسیاری داشته است.

سپس وی درباره تاریخچه خانه سیمین و جلال اطلاعاتی به حضار داد و درباره محلیت آن گفت: بافت اولیه این خانه، روستایی اما از نوع اعیان‌نشین آن بوده است. این خانه نزدیک یک حمام و یک گورستان قرار داشته. جلال هم در ساخت این خانه مشارکت داشت و هر خشتی که روی خشت این خانه می‌گذاشت با مردم کوچه و بازار نیز درمی‌آمیخت.

آخرین سخنران مراسم محمدرضا کائینی بود. وی درباره آثار جلال آل احمد گفت:  امسال هم در نمایشگاه کتاب بعد این همه سال جلال قهرمان نمایشگاه بود. ببینید چه صداقتی در این کلمات و روایات ریخته شده که هنوز هم مورد قبول است.

این پژوهشگر و استاد دانشگاه در انتهای صحبت خود از نقش جلال در آشنایی و ورود سیمین به جمع‌های روشنفکری گفت و به ذکر خاطره‌ای از حضور خود در خانه سیمین پرداخت.

در انتهای مراسم لوح سپاس از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به خانواده سیمین دانشور اهدا شد و هرمز همایون‌پور به نیابت از خانواده این لوح را دریافت کرد.