خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - زهرا حقانی: حجت‌الاسلام والمسلمین محسن رهامی، نماینده دوره‌های اول و دوم مجلس شورای اسلامی، عضو شورای مرکزی انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها، مدرس دانشگاه در حوزه حقوق کیفری، جرم‌شناسی و علوم دینی و عضو هیات علمی گروه حقوق دانشگاه تهران است. وی اکنون ریاست بنیاد بین‌المللی «صلح برای همه» را برعهده دارد. وی در جریان برپایی سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم با حضور در غرفه ایبنا، ضمن تاکید بر رفع موانع تولید و نشر کتاب و ارائه راهکارهایی برای تشویق مردم به کتابخوانی، درباره کتاب‌های چاپ شده و در دست تدوین خود در زمینه حقوق کیفری و به‌ویژه مسأله کاهش یا جایگزینی برای مجازات‌ها سخن گفت.
 
به‌نظر شما برگزاری نمایشگاه کتاب در تهران و استان‌ها و اجرای طرح‌های فصلی، چه تاثیری بر رونق چرخه نشر و ترویج کتابخوانی و افزایش سطح مطالعه در جامعه ایران دارد؟
 
مبنای اصلی پیشرفت و توسعه و رفع مشکلات جوامع در دنیای ملتهب و پرآشوب، خردمندی و دانایی است. هر کشوری خردمندتر است، مشکلات کمتری دارد و از مواهب توسعه بیشتر بهره‌مند است. مبنای خردمندی و دانایی، به‌طور عمده کتاب و توسعه فرهنگ کتابخوانی و نشر کتاب‌های جدید است که موجب آشنایی مردم با عقاید صاحبنظران مختلف در خارج و خارج می‌شود. میزان مطالعه کتاب و شمارگان انتشار کتاب‌ها در هر کشوری بیشتر باشد و دروازه‌هایش را به روی گرایش‌ها و افکار مختلف باز کرده و کمتر به سانسور و محدودکردن انتشار کتاب بپردازد، آن‌ کشور توسعه‌یافته‌تر بوده و از مواهب توسعه بیشتر برخوردار می‌شود.
 
تشکیل نمایشگاه‌های کتاب و طرح‌های کتابی به‌صورت سالیانه یا فصلی از سوی نهادهای مرتبط با این حوزه و هر اقدامی که سبب شود مردم در کنار صدها مشکل روزانه زندگی، بخشی از وقت خود را به مطالعه اختصاص داده و قدری از فضای روزمره زندگی خارج شوند، کاری بسیار ارزشمند و تاثیرگذار در توسعه کشور است.
 
به‌نظر من دو دوره‌ای که نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب برگزار و فترتی حاصل شد، به روند توسعه و میزان بازدید آسیب جدی وارد کرد. بازگشت به مصلا به اذعان ناشران، با استقبال بهتر بازدیدکنندگان همراه بوده و مردم با علاقه‌مندی حضور پیدا کردند. البته همواره مشکلات جنبی مانند عدم حمایت‌های مالی وجود داشته است. برخی دانشجویان و استادان بیان می‌کنند در زمینه اختصاص ارز به کتاب‌های خارجی و بن خرید کتاب، محدودیت‌های ایجاد شده است.
 
مهم‌ترین مشکل نشر کتاب در کشور ما چیست؟
 
یکی از مسائل جدی نشر ما، مربوط به رعایت نشدن حق تالیف یا همان قانون کپی‌رایت است که به حوزه کتاب و نشر ایران آسیب جدی وارد کرده است. کتابی که زحمات زیادی برای تالیف و تولید آن کشیده شده یا کتابی که ناشر از خارج با پرداخت حق رایت خریداری کرده، از سوی برخی به‌صورت افست چاپ و منتشر می‌شود. دولت باید به بحث حق تالیف و کپی‌رایت به‌عنوان یک سرمایه بزرگ علمی و اجتماعی توجه کند، یعنی به موازات تلاش برای ارائه کتاب و تشکیل نمایشگاه، موانع تالیف و انتشار آثار جدید و در نهایت مطالعه را باید از میان برداشت تا حاصل این شود که تعداد کتابخانه‌های ایران افزایش پیدا کرده و مردم تشویق شوند که اوقات بیشتری را برای مطالعه کتاب و آشنایی با سیر اندیشه‌ در داخل و خارج اختصاص دهند.
 
مطالعات تخصص شما در زمینه حقوق کیفری است. تاکنون چه کتاب‌هایی در این زمینه تالیف یا ترجمه کرده‌اید؟
 
در زمینه حقوق کیفری کتابی از من با عنوان «اقدامات تامینی و تربیتی» از سوی انتشارات میزان چاپ شده که در زمینه پیشگیری از جرم و نظام عرفی حقوقی در نظام اسلامی است. در این کتاب روش‌های پیشگیری از جرم در ایران و خارج از ایران را در چارچوب نظام اسلامی در زمینه تربیت مجرمین و اصلاح و درمان بزهکاران بررسی کرده‌ام.
 
کتاب دیگری در همین زمینه با عنوان «جرایم بدون بزه دیده» تالیف کرده‌ام که در آن دسته‌بندی جرایم را برحسب اینکه بزه‌دیده دارند یا نه و اینکه چطور می‌توانیم یک سیاست جنایی جدید را طراحی کنیم که تعداد زندانیان ما کم شود، انجام شده است. محتوای کتاب‌‌ها باید به این سمت بروند که بتوانیم تعداد مجرمین را کاهش دهیم و تلاش کنیم با جرایم عمده از طریق زندان و مواردی دیگر برخورد و جرایم فاقد بزه را از بحث مجرمانه خارج کنیم. تئوری کلی من این است که باید فهرست جرایم را کاهش دهیم، چون امروز با انبوهی از جمعیت زندانی در ایران مواجه هستیم. به نسبت 30 یا 40 سال گذشته که جمعیت ایران حدود سه برابر شده، تعداد زندانیان ما حدود 20 برابر شده و این افزایش برخلاف روال عادی کشورهای پیشرفته، بسیار غیرمتناسب و غیرمعقول است.
 
یک کار ترجمه نیز درباره بازسازی دموکراسی آمریکا با عنوان «چگونه لینکلن در آمریکا دموکراسی را بازسازی کرد» انجام داده‌ام. ایالات متحده آمریکا بعد از جنگ جنوب و شمال که به تدریج آبراهام لینکلن به بازسازی دموکراسی و اتحاد جدید بین ملت آمریکا پرداخت، تجربه موفقی در بازسازی دموکراسی و برداشتن موانع دموکراسی داشته و لذا این کتاب می‌تواند موثر واقع شود.
 
چه کتاب‌های دیگری در دست تالیف یا ترجمه دارید؟
 
در حال حاضر مشغول کار روی کتابی در زمینه حقوق کیفری اختصاصی هستم که به جرایم شخصی مانند قتل، سرقت و توهین مربوط می‌شود. موضوع این کتاب به جرایم اشخاص چه آنها که منجر به صدمات فیزیکی و چه آنها که منجر به صدمات روحی و حیثیتی به‌ویژه جرایمی مانند نشر اکاذیب و افترا که امروز خیلی با آن‌ها درگیر هستیم،‌ اختصاص دارد که به زودی آماده چاپ می‌شود.
 
کتاب دیگری که فکر می‌کنم تا مهرماه روانه بازار نشر شود، «الحدود تدرأ بالشبهات» یا قاعده درء به معنی سقوط مجازات است. بسیاری از مردم نسبت به ماهیت قانونی جرایم اطلاع کمتری دارند و گاهی جرایم را از روی کم‌اطلاعی انجام می‌دهند. لذا در این کتاب بحث شده که چطور می‌شود در چنین مواردی مجازات را برداشت یا کاهش داد.
 
ترجمه دیگری با عنوان «کد نمونه جهانی» در زمینه جهانی شدن مجازات‌ها در دست دارم. در مدتی که با موسسه بین‌المللی حقوق جزا و جرم‌شناسی در آلمان ارتباط داشتم، در زمینه جهانی شدن و یکسان‌سازی مجازات‌ها تا حد امکان تحقیق شد. مجازات برخی جرایم در ایران بین 20 تا 25 سال است ولی مجازات همان جرم مثلا در سوییس دو یا سه سال است. به‌ویژه افزایش مجازات‌هایی که بعد از انقلاب صورت گرفته، موجب تورم کیفری شده و زندان‌های ما مملو از زندانی شده است. این کتاب در واقع تلاش می‌کند برای تمام کسانی که در کشورهای مختلف جرم‌های مشابه انجام می‌دهند، مجازات‌های پایه مشابه درنظر بگیرد. البته مشابه‌سازی جرایم کار بسیار سختی است، ولی تلاش کردیم مجازات‌های بدنی تا حدی حذف شود.
 
در این زمینه بیشتر توضیح دهید؟
 
به‌عنوان مثال راهکاری که امام خمینی (ره) ارائه دادند مبنی بر این‌که برخی از مجازات‌ها که حیثیت نظام اسلامی را زیرسوال ببرد، باید متوقف شوند؛ مانند مجازات سنگسار. این مجازات در افکار عمومی نسبت به دین مبین اسلام، تبعات منفی ایجاد می‌کند. باید راهکار شرعی برای چنین مواردی پیدا شود. البته اینگونه مسائل هم موافقان خیلی جدی و هم مخالفان جدی دارد.

طبیعی است هر فکر نویی که در جامعه ارائه می‌‌شود، اینطور نیست که همه «زنده باد» بگویند، بلکه اوایل ممکن است عده‌ای مخالفت کنند، ولی مهم این است که کار ما صحیح و در چارچوب قانون اساسی و در چارچوب فقه مترقی دین مبین اسلام باشد. منتها خود دین مبین اسلام، برای بسیاری از مسائل راهکار پیدا کرده است. اعتقاد ندارم که انسداد فقهی رخ داده و هیچ راهی برای نجات جامعه وجود ندارد. مطالعاتی که در حوزه علمیه و در دانشگاه‌های معتبر دنیا داشتم، خیلی کمک کرده که بتوانیم با استفاده از صاحبنظران داخلی و خارجی، دیدگاه‌های نویی را در حوزه‌های حقوق کیفری و جرم‌شناسی و کاهش جرایم ارائه دهیم.