صیامیان با بیان این‌که در این نشست از زاویه دانش‌ورانه و تاریخ‌نگاری آکادمیک به موضوع فضای مجازی نگاه می‌کنیم، گفت: در فضای مجازی تمام متغیرهایی که مورخان در دوران پیش از سمعی و بصری شدن تحولات گذشته به آن تکیه داشتند زیر سوال رفته است. اگر به فضای مجازی از زاویه فناوری و صرفا مفید نگاه کنیم دچار سوداگری دانش خواهیم شد اما اگر از جنبه دانش‌وری به این فضا نگاه کنیم بهتر می‌توانیم درباره آن گفت‌وگو کنیم.
وی ادامه داد: مورخان در گذشته براساس اسناد وارد گفت‌وگوی انتقادی درباره یک رویداد می‌شدند اما در قرن بیستم بعد از سمعی و بصری شدن تحولات بشر با موقعیتی مواجه شدیم که به لحاظ زمانی قید و بندی ندارد. مورخان گذشته مطمئن بودند گذشته دیگر قابل مشاهده نیست، به همین دلیل با استفاده از اسناد روش‌هایی را برای بازآفرینی رویدادهای گذشته به‌وجود می‌آوردند. اما امروز فضای مجازی امکاناتی را برای هر انسانی در هر نقطه جهان ایجاد کرده است که با انواع هویت‌های متکثر دوست دارند ابراز وجود کنند. بنابراین اگر ما همچنان به عنوان یک مورخ کلاسیک به مسائل نگاه کنیم دچار چالش خواهیم شد چراکه با جامعه‌ای مواجه هستیم که زمان‌بند نیست که به آن جامعه شتابناک می‌گویند.
این تاریخ‌نگار با بیان این‌که در فضای مجازی با بازی صدق و کذب روبه‌رو هستیم، اظهار کرد: به‌لحاظ روش‌شناسی نیز در فضای مجازی امکاناتی وجود دارد که مفهوم سند دیگر قابل اتقان و ملموس نیست. در فضای مجازی امکان لمس سند و راستی‌آزمایی آن وجود ندارد. در این فضا دایره‌ای وسیعی از فرصت‌ها برای مورخان آکادمیک برای عمومی شدن علم ایجاد می‌شود.
ما باید از تاریخ آکادمیک به سمت تاریخ جامعه پیش برویم و شبکه‌های دانش‌ورانه‌ای را حول موقعیت آکادمیک خود تعریف کنیم. که مخاطبان را وارد گفت‌وگو درباره اعتبارسنجی معرفت‌هایی که در گذشته وجود داشته بکنیم. در این صورت اتفاق خوبی خواهد افتاد. یکی از بهترین فرصت‌هایی که فضای مجازی در اختیار مورخان قرار می‌دهد مستندسازی گذشته و ایجاد مکانیزم‌هایی برای گفت‌وگو درباره گذشته است.
امواج شبه علم فضای مجازی
اسماعیلی در ابتدا با اشاره به این‌که امروزه همه ما با فرآیند جهان مجازی مواجه هستیم و با اطلاعات متعدد و متنوع در این فضا روبه‌رو می‌شویم، اظهار کرد: باید به اجزای فضای مجازی توجه کنیم در غیر این‌صورت امواج شبه‌علم ما را با خود خواهد برد. در دنیای امروز با یک شبکه سنتی و یک شبکه مجازی روبه‌رو هستیم که ابتدا باید مرز این دو شبکه را مشخص کنیم. در شبکه سنتی با مجموعه‌ای از نهادها، روابط و مناسبات مواجه هستیم که در یک مجموعه خود را نشان می‌دهد. شبکه‌ای که در فضای مجازی شکل می‌گیرد نوعی قبیله جدید ایجاد می‌کند و این آسیب‌رسان است.
این تاریخ‌پژوه افزود: در این شبکه با آدم‌های خودپسند و متعصب روبه‌رو هستیم. در واقع جهان مجازی خودهای جدیدی را ایجاد می‌کند که مهمترین ویژگی آنها این است که هیچگاه با آنها رو در رو نخواهیم شد. در فضای مدرن افراد شبکه‌هایی ایجاد می‌کنند که روابط کلانی در آنها شکل می‌گیرد و خود جدید این روابط کلان را درهم می‌شکند. این خودهای جدید در فضای مجازی مسائلی را تولید می‌کند که بر محور شبه علم می‌چرخد. در این شبه علم افراد روایت‌های بی‌پایه و اساسی را براساس خود جدید تولید می‌کنند و سخنان دیگران را با تمسخر و توهین جواب می‌دهند.
فضای مجازی موجب توزیع عادلانه اطلاع‌رسانی می‌شود
حائری نیز در این نشست به بیان فرصت‌های فضای مجازی برای مورخان پرداخت و در این‌باره اظهار کرد: در فضای مجازی توزیع عادلانه‌ای برای اطلاع‌رسانی صورت می‌گیرد چراکه هزینه اظهارنظر و اطلاع‌رسانی در فضای مجازی پایین است و نیازی به وابستگی به موسسه یا فرد خاصی وجود ندارد. در این فضا این فرصت در اختیار فرد قرار می‌گیرد که اگر به مساله تازه‌ای رسید و خواست اظهارنظری کند این مساله را به راحتی بیان کند و از اشتراک گذاشتن آن لذت ببرد.
این تاریخ‌پژوه ادامه داد: یکی دیگر از ویژگی‌های فضای مجازی هم‌افزایی است. این موضوع موجب می‌شود دانش به سمت جلو هدایت شود و بسیاری از مسائل در این فضا حل و فصل شود. از سوی دیگر ارضای روانی کنش‌گر و فضای مجازی نیز اهمیت بسیاری دارد اما باید توجه داشت که فضای مجازی به موضوع شبه‌علم و خودمورخ‌پنداران پر و بال می‌دهد.
سی‌ویکمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تا 22 اردیبهشت در مصلای بزرگ امام برپاست.
نظر شما