به‌ گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «نشر الکترونیک چالش‌ها و آینده» 13 اردیبهشت‌ماه در سرای اهل قلم سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی تهران با حضور محمد صدوقی، مدیرعامل اپلیکیشن طاقچه، شهرزاد مقصودی‌نسب، دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه تهران و یعقوب نوروزی، داﻧﺸﻴﺎر ﮔﺮوه ﻋﻠﻢ اﻃﻼﻋﺎت و داﻧﺶ ﺷﻨﺎﺳﻲ دانشگاه تهران برگزار شد.

در ابتدای نشست مقصودی‌نسب درباره چالش‌های موجود درباره نشر الکترونیک گفت: مسئله‌ تولید ارزان کتاب همواره در طول تاریخ مورد توجه تولیدکنندگان آن بوده است و همواره سعی کردند از فناوری‌های جدید پیروی کنند. تعامل با صنعت و فناوری راه اصلی جذاب شدن کتاب از سوی این افراد بوده است. در قرن بیست‌ویک شاهد تحول جدید در حوزه کتاب‌های الکترونیک بوده‌ایم؛ به‌گونه‌ای که کتاب‌های الکترونیک به صورت رسمی در برخی کشورهای پیشرفته منتشر شد.

خودناشری پدیده‌ امروز صنعت نشر
وی ادامه داد: برخی از افراد نقش بسیار زیادی در چرخه نشر دارند. ابتدا مولف و پدید‌آورنده و سپس ناشر و توزیع‌کننده و در انتها خوانندگان آخرین حلقه این چرخه به حساب می‌آیند. در سال‌های اخیر چرخه نشر دچار تغییراتی شده است و دیگر رابطه‌ یک سویه در آن وجود ندارد. درحال حاضر این چرخه به سمت دنیای بدون کاغذ پیش می‌رود.

مقصودی‌نسب گفت: در دنیای امروز فردی با کامپیوتر شخصی چیزی که مورد نیاز خودش است را چاپ و توزیع می‌کند، در این حالت پدیده خودناشری به وجود می‌آید. گاهی نیاز نیست که مطلبی چاپ شود به همین دلیل نیاز به نشر الکترونیک بیش از پیش احساس شد که ابتدا در دانشگاه‌ها روزبهروز رواج یافت.

وی افزود: صنعت نشر در تعامل میان کسانی که در چرخه نشر فعالیت می‌کنند تغییر کرده است که اصلی‌ترین این افراد مخاطبان هستند. تفاوت جایگاه مخاطبان را در این چرخه در تفاوت با نشر سنتی به خوبی می‌توان احساس کرد. در واقع خوانندگان تبدیل به عنصر فعال در نشر الکترونیک هستند.

این کارشناس در عرصه نشر الکترونیک در رابطه با دسترسی افراد به زیرساخت‌های نشر الکترونیک گفت: ‌ دسرترسی افراد به اینترنت باعث شده که مخاطبان اثرگذاری زیادی داشته باشند و در واقع پدیده خودناشری که در دنیای امروز به وجود آمده که نتیجه دسترسی به اینترنت است. به همین ترتیب سواد رسانه‌ای یا میان رسانه‌ای به وجود آمده افراد بالا رفته است.

وی در ادامه افزود: بر اساس دسترسی راحت افراد به زیر ساخت‌هایی مانند اینترنت و فضای مجازی تعداد زیادی از کودکان سواد رسانه‌ای را بیش از سوادخواندن و نوشتن فرا گرفته‌اند. در واقع مرزهای مشخص میان رسانه‌ها از بین رفته است. وجه تمایز بین خوانندگان بزرگسال و کودک این است که کودکان هم می‌توانند تولیدکنندگان منابع خواندنی باشند.

مقصودی‌نسب در اشاره به همسو بودن خوانندگان با منابع اشاره کرد: در بحث تولید کتاب الکترونیک باید از مدل‌های خاصی استفاده کرد. در واقع باید از نرم‌افزارهایی استفاده کنیم که بتوانیم از حق مولفان دفاع کنیم.
به گفته مقصودی نسب نشر الکترونیک علاوه بر جلوه‌های سمعی و بصری نقاطی را برای ارتباط با مخاطبان درنظر می‌گیرد.

نشر الکترونیک تنها به توزیع کتاب خلاصه نمی‌شود
در ادامه این نشست یعقوب نوروزی درباره پله‌های موجود در راه رسیدن مخاطب به کتاب‌های الکترونیک گفت: در دنیای امروز ما ناچاریم که دانش خود را اشتراک بگذاریم چون قدرت در ارائه دانش است. درواقع لازمه حیات نشر اشتراک دانش است.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه در حوزه نشر الکترونیک معمولا کتاب مصداق زیادی پیدا می‌کند اما نشر الکترونیک از حوزه کتاب فراتر است. واژه تولید و توزیع در نشر الکترونیک نسبت به نشر کاغذی تعریف جداگانه‌ای دارد نشر الکترونیک مساوی با کتاب نیست هرچند درباره کتاب هم به یک تعریف ثابت در ایران نرسیده‌ایم.

نوروزی درباره شناخت این نوع نشر برای ناشران گفت: بسیاری از مباحث در نشر الکترونیک وجود دارد که حتی برای برخی از ناشران سنتی ناشناخته شده است. ناشران تأثیر و نقش زیادی روی نشر الکترونیک دارند. ما در حوزه نشر الکترونیک فعالیت چندانی انجام نداده‌ایم.

به گفته نوروزی متغیر اصلی در بحث چشم‌انداز آینده نشر الکترونیک دیدگاهی است که ناشران نسبت به آن دارند. ناشران کاغذی شاید صاحب تخصص باشند اما صاحب تفکر در این حوزه نیستند.

مخاطبان آخرین معیار برای ناشران
وی در رابطه با معیارهایی که ناشران برای حوزه نشر در نظر دارند گفت: اولین معیاری که کارشناسان با توجه به ناشران بررسی کردند فهمیدند که سود اقتصادی در اولین قدم اهمیت بساری برای آنان دارد. هزینه پایین تولید معیار دوم ناشران قرار گرفت. در مرحله‌ سوم انتشار سریع و توزیع راحت، از معیار‌های بود که ناشران به آن توجه داشتند. چیزی که بسیار مورد اهمیت و توجه واقع شد این بود که نیاز مخاطبان در اولویت آخر ناشران بود.

نوروزی درباره ذی‌نفعان اصلی نشر الکترونیک افزود: ذی‌نفع اصلی کاربران یا همان مخاطبان هستند.  اینجاست که بحث فرهنگ‌سازی پیش می‌آید. طبق آمارگیری که از مخاطبان کتاب در نشر الکترونیک بررسی شد درصدی از مخاطبان کتاب‌ها در نشر الکترونیک کودکان با 25 درصد فراوانی بودند و  فرهنگ‌سازی روی کودکان بیش از هر مخاطب دیگری انجام می‌شود درحالی که فقط 25 درصد فراوانی به خوداختصاص داده‌اند.

داﻧﺸﻴﺎر ﮔﺮوه ﻋﻠﻢ اﻃﻼﻋﺎت و داﻧﺶ‌ﺷﻨﺎﺳﻲ دانشگاه تهران ادامه داد: این نشان می‌دهد که به لحاظ فرهنگ‌سازی فعالیت چندانی برای عموم افراد نداشته‌ایم. دومین ذینفع ها واسطه‌ها و توزیع‌کنندگان یا همان شرکت‌های سرمایه‌گذار هستند که در نشر الکترونیک فعالیت می‌کنند علاوه بر آن شرکت‌هایی هم هستند که در بحث امانت کتاب به فعالیت می‌پردازند. همچنین نهادهای دولتی و حکومتی که زیرساخت‌ها را آماده می‌کنند از دیگر ذینفعان این نشر هستند.
 
با ناشران هنوز مشکلات عدیده‌ای داریم
صدوقی در ادامه این نشست گفت: محتوا می‌تواند به انواع مختلف عرضه شود که هرگدام در یک سری قالب‌هایی گنجانده می‌شود وقتی در زندگی مردم اینترت ورود پیدا کرد تغییراتی در نشر به وجود آمد ما با ناشران سنتی وارد قرارداد می‌شویم و فایل‌های کتاب را دریافت می‌کنیم اما در این زمینه با توجه به اینکه ناشران در یک بستر سنتی هستند دچار مشکلات عدیده‌ای می‌شویم.

وی در باره چالش‌های نشر الکترونیک گفت: ناشران فایل‌های خوب و به روزی ندارند و نگاه چندان مطمئنی به نشر الکترونیک هم ندارند وقتی در فضای دولتی قرار می‌گیریم متوجه می‌شویم دولت چند سال از ما عقب‌تر است بنابراین معضلات قانونی هم پیش می‌آید.

صدوقی افزود: در بحث تبلیغات و معرفی نشر الکترونیک چندان فعال نبوده‌ایم چنانچه محتوای با کیفیت ایرانی بسیار کم است و مردم هم به یک منبع آزاد محتوایی دسترسی دارند. بنابراین استقبال عموم از نشر الکترونیک به سختی انجام می‌شود.

مدیرعامل اپلیکیشن طاقچه گفت: از نظر هزینه تبلیغات با شرکت‌هایی مانند اسنپ و دیجی‌کالا فرقی نداریم اما کسب درآمد این شرکت با شرکتی مانند تاقچه تفاوت زیادی وجود دارد. درواقع نشر الکترونیک فضای درآمدزایی نیست. لازم به ذکر است انتظار مالی از مسئولان را نداریم اما خواهان این هستیم که زیرساخت‌های مناسبی را برای ارائه محصولات نشر الکترونیک فراهم آورند.

وی درباره‌ نحوه کار تاقچه گفت: در طاقچه چهار بخش وجود دارد که بخشی از آن‌ها قسمت فنی است که زیرساخت‌های فنی کار را آماده می‌کند گروهی به عنوان گروه تبدیل و فایل‌های دریافتی از ناشران را برای مخاطبان آماده می‌کنند و گروهی دیگر تیم مارکتینگ را تشکیل می‌دهند که در این بخش این افراد با مردم ارتباط برقرار می‌کنند بخش آخر بخشی با عنوان تأمین محتوا نام دارد که با ناشران درارتباط هستیم. در واقع طاقچه هم یک کتابفرشی است و هم یک کتابخانه عمومی است و چندی پیش بحث مسابقات کتابخوانی هم به راه انداخته است.