حجت‌الاسلام سیدامید موذنی، معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر به خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) گفت: انتشارات پژوهشگاه علمی تخصصی شهید صدر هفت جلد از ترجمه فارسی دوره آثار شهید صدر را به سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران آورده که از این مجموعه جلد هفتم آن به تازگی منتشر شده است. این مجلدات در غرفه موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر واقع در شبستان، راهروی 26، غرفه شماره یک به مخاطبان عرضه می‌شود.

وی افزود: جلد هفتم ترجمه آقای سیدابوالقاسم حسینی ژرفا، از سه کتاب شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر است که در یک مجلد فرصت نشر پیدا کرده است. «فدک در تاریخ»، «پژوهشی درباره ولایت» و «پژوهشی درباره امام مهدی» عناوین این سه آثار است. «فدک در تاریخ» کتاب ویژه‌ای است از جهت موضوع، سن مولف به هنگام تالیف آن و همچنین به دلیل بازخورد بین‌المللی‌اش. شاید قابل باور نباشد اما شهید صدر این کتاب را در 13 سالگی‌ نوشت.

«فدک در تاریخ» کتابی در راستای تقریب مذاهب اسلامی

موذنی ادامه داد: زمانی که مرحوم علامه شرف‌الدین، با آن احاطه علمی و جایگاه بی‌نظیری که داشت، «فدک در تاریخ» را مطالعه کرد، گفت که من شهادت می‌دهم که محمدباقر صدر مجتهد است. فراموش نکنیم که معمولا در حوزه پس از 20 تا 25 سال تحصیل به اجتهاد می‌رسند. کتاب درباره ماجرای فدک است و شهید صدر در آن تبیین کرده که جایگاه فدک چگونه بوده است. موضوع این کتاب یک موضوع نزاع برانگیز بین شیعه و سنی است، شهید صدر این کتاب را با رویکرد تقریبی نوشته و محتوای کتاب نیز به شدت تقریبی است. بنابراین یک شیعه با خیالی راحت می‌تواند این کتاب را به یک سنی اهدا کند و بگوید که نظر من درباره فدک این است. شهید صدر در این کتاب درباره خلفا با کمال احترام صحبت کرده و به طور کل مطالب کاملا انسانی نوشته شده نه فراانسانی.

معاون پژوهشی پژوهشگاه تخصصی شهید صدر درباره ویژگی مهم کتاب «فدک در تاریخ» نیز گفت: کتاب بخش‌هایی دارد که ناظر به روان‌شناسی است و بحث می‌کند که همه انسان‌هایی که در این کتاب از آنها صحبت شده می‌توانند متاثر از عواطف بوده و رفتارهای عاطفی کرده باشند. «فدک در تاریخ» کتاب بسیار مهمی است که بنیاد مطالعات خاورمیانه موشه دایان یکی از پژوهش‌های سطح دکترایش را به قلم خانم راشل کنتس فیدر مبتنی بر این کتاب انجام داده و تحولات عراق را بررسی می‌کند. «پژوهشی درباره امام مهدی» هم کتابی است که به چند پرسش مهم درباره مهدویت با رویکرد فرامذهبی پاسخ می‌دهد، یعنی ادله‌ها صرفا شیعی و اسلامی نیست. شهید صدر با روش استقرا و حساب احتمالات و همچنین پاسخ‌های علمی (یعنی رویکرد تجربی) پاسخی را به حوزه مهدویت می‌دهد. این روش می‌تواند به عنوان الگویی برای پاسخ به شبهات مذهبی در نظر گرفته شود.

نقدهای علمی شهید صدر بر عبدالله فیاض و نقد دکتر شریعتی بر شهید صدر

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره کتاب «پژوهشی درباره ولایت» شهید صدر نیز که در مجلد هفتم ترجمه فارسی دوره آثار شهید صدر منتشر شده، اشاره کرد: شهید صدر این کتاب را به عنوان مقدمه کتاب «تاريخ الإمامية و أسلافهم من الشيعة» مرحوم عبدالله فیاض نوشت و این مقدمه قصه زیبایی دارد. شهید صدر دید که مرحوم فیاض کتاب خوب و دقیقی نوشته اما در آن کتاب یک اشکال مهم وجود دارد. او بجای نقد مقدمه‌ای بر آن نوشته و آن نکته نقص را در همان مقدمه تکمیل می‌کند.

موذنی گفت: شهید صدر در آن مقدمه توضیح می‌دهد که تشیع و شیعه زمان ولادتشان چگونه بوده و تفاوت آنها در چیست و این‌گونه نیست که تشیع در دورانی پس از درگذشت پیغمبر شکل گرفته و دارای دسته‌ها و فرقه‌های مختلف باشد. مرحوم عبدالله فیاض به‌دلیل جایگاه علمی شهید صدر با تقدیر از او مقدمه شهید صدر را در ابتدای کتابش منتشر کرده و توضیح می‌دهد با وجودی که باهم اختلاف نظر داریم، اما مطلب شهید صدر بسیار مهم است. این جریان بسیار جالب است که شما در جایگاه مهم‌ترین متفکر نجف وقتی اختلاف نظر دارید به جای رد یا حذف، متواضعانه مقدمه‌ای بر کتاب نویسنده‌ای که با شما اختلاف نظر دارد، بنویسید.

موذنی همچنین به نقد دکتر علی شریعتی بر مقدمه شهید صدر اشاره کرد و ادامه داد: «پژوهشی درباره ولایت» یکبار با ترجمه و اضافاتی از مرحوم علی حجتی کرمانی به فارسی منتشر می‌شود. مرحوم دکتر شریعتی کتاب را مطالعه کرده و نقد می‌کند. مرحوم حجتی کرمانی ترجمه را به همراه نقد شریعتی باز نشر می‌کند و شهید صدر دوباره به آن جواب می‌دهد. اما جواب شهید صدر سرگذشتی پیدا کرده و در ایران منتشر نمی‌شود و وقتی این خبر به گوش شهید صدر می‌رسد که پاسخش منتشر نشده، پاسخ را به کتاب اصلی اضافه کرده و کتاب را منتشر می‌کند. یعنی خود کتاب «پژوهشی درباره ولایت» که موضوعش بسیار مهم است، ماجرای نقدها نیز یک ماجرای جالب در حوزه اندیشه است.

کتابی که بدل به پیشنویس فقهی قانون اساسی ایران شد

موذنی در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا کل محتوای کتاب «الاسلام یقود الحیاة» شهید صدر در ترجمه فارسی آن یعنی «اسلام راهبر زندگی» منتشر شده یا صرفا چکیده‌ای از آن وجود دارد، نیز اشاره کرد: «الاسلام یقود الحیاة» در اصل 6 رساله کوتاه بوده، که همه در این کتاب ترجمه و منتشر شده‌اند. شهید صدر این 6 رساله را به ایران می‌فرستد که در اسفند 1357 به دست امام خمینی(ره) می‌رسد. این کتاب در اصل نخستین قانون اساسی است که خارج از سیستم اطرافیان امام خمینی نوشته است.

وی در پایان سخنانش گفت: تاریخ تمام شدن نگارش «الاسلام یقود الحیاة» که پیش‌نویس فقهی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است به پانزدهم بهمن 1357 بازمی‌گردد. یعنی چند روز پیش از آنکه انقلاب ایران پیروز شود. شهید صدر این کتاب را نوشته و در ادامه با جزوه‌های دیگری آن را تکمیل می‌کند. به عنوان مثال در اینجا اصول بانکداری اسلامی را دوباره برای ایران می‌نویسد. او پیشتر یکبار «بانکداری بدون ربا» را به درخواست مسئولان کشور کویت نوشت، اما در آن جزوات دوباره اصول بانکداری اسلامی را برای ایران مطرح کرد و طرح‌هایی را مبنی بر فعالیت بانک و روش‌های آن در ذیل حکومت اسلامی نوشت.