یکشنبه ۱۳ اسفند ۱۳۹۶ - ۱۳:۲۹
مهمترین منبع نقالی در زمینه ملی شاهنامه است

مرشد محسن میرزاعلی می‌گوید: مهم‌ترین منبع ما در زمینه ملی شاهنامه است. کوش‌نامه هم از ایرانشاه‌ابن‌ابی‌الخیر است که صد سال پس از فردوسی و شاهنامه پدید آمده، گرشاسب‌نامه، گشسب‌نامه و... دیگر منابع مورد استفاده در بحث‌های حماسی و ملی ما هستند.

مرشد محسن میرزاعلی از پرده‌خوانان و نقالان ملی و مذهبی کشور در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)،  گفت: نقل یعنی گفتن و نقال کسی است که  داشته‌های زیادی برای عرضه کردن دارد. نقال از آواز استفاده کرده و بازی می‌کند. نقالی یک نمایش تک نفره و اجرای کامل است که در آن هنرتجسمی، نمایشی و... می‌‌بینید.
 
وی درباره افرادی که بر او تاثیر گذاشته و در نقالی به او کمک کرده‌اند اظهار کرد: پدر بزرگ مادری من که اهل همدان بود، شاهنامه را کامل از حفظ می‌خواند و در حوزه ملی کار می‌کرد. پدربزرگ پدری روی داستان‌های مذهبی کاملا تسلط داشت و پدر خودم هم از پرده‌خوان‌های بنام ایران بود، بنابراین یک سری ارث به من رسیده یعنی داستان‌هایی که سینه به سینه از آن‌ها شنیدم. طبیعی است وقتی پدران ما فعال بودند، من هم از کتب خطی قدیمی، طومارهای قدیمی و نقل‌های‌های سینه به سینه‌ای که از پدر وپدربزرگ‌های پدری و مادری آموخته‌ام، در نقل‌هایم استفاده می‌کنم. همچنین مرشدهایی مثل مرشد علی صادقی، مرشد بهاری، مرشد ذبیح‌الله ترابی، مرشد علی قمی، مرحوم مرشدحاج آقا تقی میرزاعلی(پدربزرگم)، مرشد حسین اکباتانی‌همدانی و  بسیاری افراد دیگر بودند که من در خدمتشان تلمذ کرده‌ام.
 
میرزاعلی درباره منابع مورد استفاده او در نقالی بیان کرد: گاهی برای نقل‌ها و داستان‌ها، چه در زمینه مذهبی و چه در زمینه ملی یا ادبیات کهن ایران زمین، خودم طومار می‌نویسم که اتفاقا استقبال مردم هم خیلی خوب بوده، یعنی در نقالی از طومارهایی که برای خودم نوشته‌ام، هم کمک گرفته‌ام . البته این کار جدیدا مد شده و در کار مرشد عباس زریری که چند روز پیش رونمایی آن برگزار شد، به همین شکل تنظیم شده، یعنی رسم نقالی، طومارنویسی و طومارخوانی این است که شما از داشته‌های قدما، گذشتگان و پیشینیان خود استفاده کرده، با علم روز و به روزرسانی آن طومار توسط خود نقال متن جدیدتری را بنویسید. من هم سعی کرده‌ام نقالی‌ام را به‌روز کنم تا بتوانم بهتر ارتباط برقرار کنم، چون اگر بخواهیم به همان شیوه سنتی و کهن ارتباط برقرار کنیم، ارتباط خیلی ضعیف می‌شود. امروز در سال 2018 هستیم، عصر دنیای مجازی، اینترنت و ارتباطات است و باید به همین شیوه داستان ساخت و کار نوشت، آماده کرد و ارائه داد.
 
نقالی یک نمایش تک نفره و اجرای کامل است
وی درباره مهم‌ترین منابع کتبی و کتاب‌های مورد استفاده در نقالی گفت: معمولا اگر بخواهیم کار مذهبی ارائه دهیم، مهم‌ترین منابع ما قرآن، نهج‌البلاغه، تاریخ ایران اسلامی و تاریخ اسلام است و در مجموع منابع مختلفی داریم. ولی اگر در زمینه ملی بخواهیم کار کنیم بهترین و مهمترین منبع ما در زمینه ملی شاهنامه است. کوش‌نامه هم از ایرانشاه‌ابن‌ابی‌الخیر است که صد سال پس از فردوسی و شاهنامه پدید آمده، گرشاسب‌نامه، گشسب‌نامه و... دیگر منابع مورد استفاده بحث‌های حماسی و ملی ما هستند. بخش شفاهی آن داستان‌هایی است که در سینه نیاکان ما و خود نقالان که می‌توان گفت حماسه شفاهی هستند که ما از این‌ها استفاده می‌کنیم. خود من کتب قدیمی و طومارهایی که بیشتر خودم می‌نویسم را استفاده می‌کنم، البته همان‌طور که قبلا هم گفتم، اصل منبع ما در حوزه داستان‌های ملی شاهنامه فردوسی و طومارهای قدیمی  است که در دسترسمان است.
 
این مرشد در پاسخ به اینکه خود او تا به حال از چه کتاب‌ها یا منابعی در نقالی استفاده کرده، اظهار کرد: بستگی دارد کجا بخواهیم اجرا داشته باشیم. سه چیز در هنر مهم است، زمان، مکان و افرادی که آنجا حضور دارند. زمانی به من می‌گویند صرف نقالی کنم، یعنی قرار است شمه‌ای از نقالی را اجرا کنم، که خودشان اعلام می‌کنند از فلان طومار نقالی کن، مثل کاری که ما در شب نقالان برای رونمایی از طومار مرشد عباس زریری انجام دادیم. آنجا از دو طومار استفاده کردم، یکی طومار خود مرشد زریری و یکی هم طومار مرشد ولی‌الله ترابی که استعداد بداهه خودم را در آن آمیختم و نتیجه‌اش آن اجرا شد. گاهی فقط استادها و دانشجویان هستند و بحث علمی و تخصصی است که صرف شاهنامه کار می‌کنیم، یعنی نقالی برمبنای شاهنامه و هیچ شاخ و برگ دیگری در آن دخیل نمی‌کنیم. یک وقتی هم فضا عام است که باز هم شکل اجرا فرق می‌کند و مطالب و اشعاری که استفاده می‌کنیم متفاوت است.
 
در نقالی تقاضا زیاد و عرضه کم است
میرزاعلی درباره وضعیت نقالی در جامعه امروز بیان کرد: متاسفانه وضعیت کشور از لحاظ اقتصادی مقداری نابسامان است و مشکل امروز ما مشکل بودجه در همه اصناف است. در این مقطع زمانی متاسفانه بزرگترین مشکل ما بودجه است.  امروز با وجود اینکه هنر نقالی در یونسکو ثبت جهانی شده ولی فعلا با جیب خالی جلو می‌رود؛ با همه این‌ها بچه‌های نقال چه بانوان و چه آقایان، چه پیشکسوتان و نوپایان که تازه ورود کرده‌اند، پای کار ایستاده‌اند و سعی می‌کنند این هنر از بین نرود. وضعیت نقالی بهتر از گذشته است، به این منظور که علاقه‌مند به آموختن نقالی زیاد است و  در حال افزایش است ولی بودجه‌ای که حمایت کند و مکانی که دائم بتوان در آن اجرا داشت، در دسترس نیست. این ضعف این حوزه است. یعنی تقاضا برای یادگیری زیاد ولی برای عرضه کم است. کمتر سراغ داریم که از ما عرضه بخواهند و دعوت کنند، تا بچه‌ها را بفرستیم که نقل بگویند. الان تمام دغدغه من بچه‌هایی هستند که منتظر این اجرا هستند. از طرف دیگر این شغل ماست. این حداقل کاری است که من نوعی بلدم و می‌توانم انجام دهم.
 
 وی در پایان و در اهمیت نقالی اظهار کرد: نمی‌گویم در شاهنامه تخصص دارم چون یک اقیانوس بی‌کران است ولی در ابزار فرهنگ‌سازی نقالی چیزهایی آموخته‌ام و هنوز هم در حال یادگیری هستم. فکر می‌کنم نقالی بحثی است که باید روی آن کار شود و حتی در آینده باید به چشم یک شغل به آن نگاه شود، چون نقال و نقالی فرهنگ‌ساز است. شاید اگر هزینه‌هایی صرف نقالان کنیم، جلوی خیلی هزینه‌های دیگر در جامعه گرفته شود. آمار طلاق، فساد و ... در جامعه بالا است، چون در صد نقالان ما پایین آمده است. در گذشته در کوی و برزن، در قهوه‌خانه‌ها و در هر کجا که محل تجمع افراد بود، نقال حضور داشت و با زبان قصه و هنر حکمت و پند می‌گفت. مادرها در کوچه‌ها نقل‌های پهلوانی و جوانمردی می‌آموختند و شاهنامه می‌شنیدند. این مادرها در رشد و تربیت بچه‌های خود از شاهنامه و داستان‌هایی که شنیده بودند، استفاده می‌کردند و یک پهلوان، مدیر خوب، سرباز خوب تربیت می‌کردند.  بنابراین ما از اینکه استقبال‌کنندگان و علاقه‌مندان به نقالی زیادند خوشحالیم ولی متاسفانه در عرضه مشکل داریم.

گفتنی است مرشدمحسن میرزا علی در حال حاضر مدیر دفتر تعزیه و هنرهای آئینی حوزه هنری است و به گفته او اجدادش از زمان صفویه نقال، پرده‌خوان و تعزیه‌ساز بوده‌اند.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها