حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی‌راد، عضو شورای سیاستگذاری پنجمین نمایشگاه کتاب دین در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه دین خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)،‌ با اشاره به کیفیت برگزاری این نمایشگاه، اظهار کرد: تمام کتاب‌هایی که در نمایشگاه کتاب دین ارائه شده در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران هم می‌تواند عرضه شود، ولی به لحاظ جایگاه خاصی که شهر قم دارد، تصمیم به برگزاری نمایشگاهی برای عرضه اختصاصی کتاب دین گرفته شد.
 
دبیر علمی جایزه کتاب سال، ادامه داد: رویکرد و تمرکز این نمایشگاه بیشتر روی جدیدترین کتاب‌های خارجی و مجموعه پژوهش‌های برتر خارج از کشور است. با توجه به محدودیت موضوعی آثار، طبیعتا تعداد ناشران شرکت‌کننده هم کمتر بوده و به گستردگی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیست.
 
سردبیر فصلنامه «نقد کتاب قرآن و حدیث»، درباره مشکل تداخل نمایشگاه کتاب دین با نمایشگاه‌های خارجی نیز گفت: نمایشگاه‌ بین‌المللی کتاب تهران در تقویم رسمی نمایشگاه‌های دنیا ثبت شده و این نمایشگاه‌ها به دلیل سیاستگذاری‌های کلان جهانی، هیچوقت با هم تداخل و همپوشانی ندارند، ولی نمایشگاه کتاب دین، ممکن است در هر دوره با یکی از نمایشگاه‌های خارجی تداخل پیدا کند. باید برای رفع این مشکل چاره‌اندیشی شود؛ یا این نمایشگاه‌ها را در تقویم رسمی جهانی ثبت کنیم و یا از قبل هماهنگی‌هایی صورت گیرد. البته برای این دوره این مساله مدنظر بود و قرار بود نمایشگاه 40 یا 50 روز زودتر برگزار شود، ولی تعداد کمی از ناشران در آن زمان برای حضور در نمایشگاه آمادگی داشتند، به این علت ناچار به تاخیر در زمان برگزاری نمایشگاه شدیم.
 
مهدوی‌راد، افزود: نکته دیگر اینکه،‌ بعضی از ناشران حتی از کشورهای همسایه، به دلایل مسائل سیاسی جرأت حضور در ایران را ندارند. به‌عنوان مثال با کشور اردن ارتباط گسترده‌ای نداریم، ولی ارتباط‌مان قطع هم نیست. ناشران اردنی به‌طور مکرر برای حضور در ایران اعلام تمایل کرده‌اند، ولی به دلایلی که ذکر شد، این امر برایشان ممکن نیست. من در بسیاری از نمایشگاه‌های کشورهای عربی حضور داشتم. به اذعان کسانی که در ایران حضور داشته‌اند و حتی آنهایی که مستقیم حضور نداشته و از واسطه‌ها شنیده‌اند، نمایشگاه بین‌المللی کتاب ایران به لحاظ عرضه و خرید دارای بالاترین جایگاه است.
 
این نویسنده و پژوهشگر حوزه دین و علوم قرآن و حدیث، بیان کرد: البته این نمایشگاه از لحاظ اداری و اجرایی و حتی اجاره غرفه‌ها نارسائی‌هایی هم دارد، ولی جزو زنده‌ترین نمایشگاه‌ها است. در بسیاری از نمایشگاه‌های کشورهای عربی، شاید در یک روز بیش از سه یا چهار نفر حضور پیدا نکنند. از یکی از ناشران مصری حاضر در نمایشگاه قطر پرسیدم که چرا با وجود استقبال بسیار ضعیف در این نمایشگاه‌ها حضور پیدا می‌کنید که پاسخ داد بیشتر مراجعه‌کنندگان ما از ایرانی‌ها و برخی ناشران کشورهای منطقه است و با توجه به اینکه هزینه گمرک و هتل و غرفه از ما دریافت نمی‌شود، نوعی تفریح برایمان محسوب می‌شود.
 
عضو شورای سیاستگذاری پنجمین نمایشگاه کتاب دین، ادامه داد: مصر تنها کشوری بود که مردم در نمایشگاه حضور بسیار خوبی داشتند و کتاب می‌خریدند. حتی فردی را دیدم که از لحاظ پوشش نشان می‌داد که وضعیت مالی مناسبی ندارد، ولی دو بسته کتاب از نمایشگاه خریداری کرده بود. در سوریه هم وضعیت بد نبود، ولی در دیگر نمایشگاه‌های عربی، کسی کتاب نمی‌خرد. رئیس نمایشگاه سوریه و دکتر محمد سالم،‌ رئیس اتحادیه ناشران سوریه که رئیس دارالفکر دمشق است، در تلویزیون دمشق صریحا اعلام کردند که تنها نمایشگاهی که مراجعه‌کنندگان کتاب را زیرورو کرده، نگاه می‌کنند و آن‌را با درک می‌خرند، ایران است.
 
مهدوی‌راد گفت: سال گذشته در نمایشگاه مسقط از یک بانوی ناشر اردنی دو کتاب خریدم که پس از مراجعه من به ایران دو بار تماس گرفت. از من خواست ناشری را در لبنان به او معرفی کنیم تا با آن‌ها قرارداد بسته و از این طریق با واسطه بتوانند در نمایشگاه کتاب ایران حضور پیدا کنند. ناشران اردنی اذعان می‌کنند که سفارت ایران به راحتی برای حضور آن‌ها در ایران،‌ ویزا صادر می‌کند، ولی وقتی برگردند از سوی دولت خودشان مواخذه می‌شوند. ناشری که کتاب حجت‌الاسلام رسول جعفریان را به عربی ترجمه کرده بود، برای دیدار با وی به ایران آمده بود و می‌گفت که با ترس به کشور شما آمدم. وی به دلیل تبلیغات سوء و سیاه‌نمایی‌هایی که از ایران در رسانه‌های دیگر کشورها منعکس می‌شود، گمان می‌کرد به محض ورود به ایران، هر لحظه با جنجال، آشوب و درگیری‌ روبه‌رو خواهد شد. همین فرد پس از چند روز حضور در ایران و برخورد صمیمانه و مهمان‌نوازی ایرانی‌ها، پی به تصور غلط خود برد.
 
دبیر علمی جایزه کتاب سال، افزود: باید بپذیریم با فضایی که در جهان بر علیه ایران ساخته شده، ما در نوعی انزوا قرار گرفته‌ایم و نمی‌دانم از چه راهی و چگونه می‌توانیم این انزوا را از بین ببریم. فضای بسیار بدی حاکم شده است. سه یا چهار ناشر مصری به‌طور مستقیم در نمایشگاه بین‌المللی ایران شرکت می‌کنند و اذعان دارند می‌دانیم تعداد زیاد کتابی که تولید کرده‌ایم، فقط در نمایشگاه ایران فروش می‌رود. البته مسائل دیگری نیز در این بین وجود دارد.
 
این نویسنده و قرآن‌پژوه با اشاره به وجود موانع عجیب برای عدم حضور ناشران عراقی در نمایشگاه دین در ایران، اظهار کرد: به‌عنوان مثال ما امروز با عراق رابطه بسیار خوبی داریم، ولی قانون بسیار عجیبی در این کشور در زمان صدام وضع شده مبنی بر اینکه کتاب‌ها از کشور خارج نشوند که وضع چنین قانونی از یک آدم دیوانه برمی‌آید، آن‌هم در شرایطی که همه دنیا دوست دارند به روش‌های مختلف آثارشان را در همه جهان عرضه و معرفی کنند. این قانون هنوز هم در این کشور لغو نشده است. در همین نمایشگاه بین‌المللی کتاب دین، 14 ناشر اهل سنت به سرپرستی دیوان وقف سنی‌شان قصد شرکت در نمایشگاه را داشتند که نتوانستند. فقط عتبه‌های ائمه در عراق چون روابطی با ما دارند، در نمایشگاه کتاب دین شرکت کرده‌اند. دارالعارف از این کشور نیز چون در لبنان شعبه دارد، از این طریق در نمایشگاه حضور پیدا کرد.
 
مهدوی‌راد گفت: نمایشگاه کتاب دین می‌تواند خیلی خوب باشد، اگر بتواند تنگناهای فکری، ایدئولوژیکی و اجتماعی پیش‌روی خود را از بین ببرد.
 
عضو شورای سیاستگذاری پنجمین نمایشگاه کتاب دین درباره نشست‌های تخصصی نمایشگاه، ادامه داد: از ابتدا بنا بر این بود که نشست‌ها بیشتر بر این متمرکز شود که موسسات فعالی که کار فرهنگی تولید می‌کنند، در جلساتی به معرفی فعالیت‌های پژوهشی و فرهنگی خود بپردازند. سخنران‌هایی که برای نشست‌ها انتخاب شده‌اند نیز افرادی هستند که در مسیر کتاب و پژوهش گام‌های موثری برداشته‌اند. برنامه‌‌ نشست‌ها خیلی خوب طراحی شد و امیدوارم خوب هم اجرا شود. شورای سیاستگذاری نمایشگاه، مسئولیت این‌کار را به حجت‌الاسلام والمسلمین شمس سپرد و ایشان با مشورت‌های لازم، جدول نشست‌ها را نهائی کرد.
 
سردبیر فصلنامه «نقد کتاب قرآن و حدیث»، درباره امکان برگزاری مستقل نمایشگاه کتاب دین، بیان کرد: نمایشگاه کتاب دین امسال با سیزدهمین نمایشگاه استانی کتاب در قم همزمان شده است، البته درنظر داشتیم نمایشگاه مستقل برگزار شود که به دلایلی امکان‌پذیر نشد. موضوع دیگر اینکه، شهر قم با تمام ویژگی‌هایی که دارد، هنوز یک مکان مشخص برای برپایی نمایشگاه ندارد. در این دوره به دلیل محدودیت‌ فضا، بیش از 60 ناشر حوزه دین نتوانستند در نمایشگاه شرکت داشته باشند. در دوره‌های بعد اگر نمایشگاه کتاب دین بخواهد به اهداف موردنظر خود برسد، باید حتما به‌طور مجزا برگزار شود و موانع ذکر شده نیز رفع شوند.