خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- کودکان سه سال بعد از تولد هزاران کلمه را فرامی‌گیرند. آن‌ها یاد می‌گیرند چطور جملات مرکب بسازند، معنای آن‌ها را درک کنند و همچنین بر نظام آوایی زبانشان تسلط پیدا کندد. کودکان این کارها را زمانی انجام می‌دهند که هنوز نمی‌توانند بند کفششان را ببندند. فراگیری زبان اول، یکی از پیچیده‌ترین پدیده‌هایی است که زبان‌شناسان تنها بخش‌هایی از آن را شناسایی کرده‌اند. وقتی نوزادی متولد می‌شود، صداهایی تولید می‌کند که هیچ مفهومی ندارند، اما در اندک زمانی بر نظام آوایی، نحوی و معنایی زبان مادری خود مسلط می‌شود و به آسانی با دیگران سخن می‌گوید. چگونه این امر محقق می‌شود؟

در پاسخ به این سوال، نظریه‌های گوناگونی وجود دارد. برخی زبان را مجموعه‌ای از عادت‌های صوتی می‌دانند و آن را ناشی از تقلید می‌دانند و بعضی دیگر بر فطری بودن زبان تاکید دارند و معتقدند نوزاد مجهز به جهانی‌های زبانی است.



با وجودی که دوهزار سال است فراگیری زبان اول مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است، هنوز اطلاعات در مورد نحوه کارکرد آن بسیار کم است. این معما ناشی از این واقعیت است که هر سال ده‌ها میلیون کودک در اطراف دنیا به سرعت و به‌آسانی از عهده یادگیری زبان برمی‌آیند و معمایی را خلق می‌کنند که در این کتاب مورد توجه است.

این کتاب در 7 فصل تنظیم شده است. فصل نخست سخنی کوتاه، فصل دوم شکار بزرگ‌کلمه و فصل سوم معنای این چیست؟، فصل چهارم ردیف کلمات، فصل پنجم معنای جملات، فصل ششم سخن گفتن و فصل هفتم آن‌ها چگونه این کار را انجام می‌دهند؟ پایان‌بخش کتاب نیز منابع آمده است.

اکثر مواقع، یادگیری زبان را یک امر عادی می‌دانیم، مگر این‌که مجبور شویم یک زبان جدید را یاد بگیریم. در این صورت نظر ما درباره یادگیری زبان به سرعت عوض می‌شود. تلفظ‌ها را درست متوجه نمی‌شویم ولی می‌توانیم تفاوت صداها را دریابیم. کلمات جدید خیلی زیادند، کلمه‌ای را که یاد گرفته‌ایم، روز بعد فراموش می‌کنیم. نمی‌توانیم آنچه را که می‌خواهیم بیان کنیم و چون افراد خیلی سریع صحبت می‌کنند، گفته‌های آن‌ها را نمی‌فهمیم.

کودک سه‌ساله‌ای را فرض کنید که نمی‌تواند یک گره بزند، از روی طناب بپرد و یک دایره بکشد و یا بدون کثیف کردن جایی غذا بخورد ولی می‌تواند بدون هیچ تلاشی به آن زبان صحبت کند. کودک در حالی که هنوز از پوشک استفاده می‌کتد، می‌تواند معنی هزاران کلمه را بفهمد، تلفظ کند و کنار یکدیگر بگذارد و یک جمله بسازد.



دو روش برای مطالعه زبان کودکان وجود دارد. از آنجا که اولین روش در ارتباط با آزمایش است، تجربی نامیده می‌شود. برخلاف باور مردمی این آزمایش‌ها نیازی به لابراتور یا وسیله خاصی ندارد. آزمایش خوب غالبا صریح و ساده است و نیازی به یک متخصص ندارد. در فصل‌های مختلف این کتاب فرصت برای بررسی نتایج آزمایش‌های خیلی مشهور را داریم و این امکان به‌وجود می‌آید که ببینیم سایر پژوهشگران درباره کودکان و زبان آنان چه می‌گویند.

دومین روش مطالعه زبان کودک، طبیعت‌گرایی است. این روش به مشاهده گفتار کودک در شرایط عادی روزانه می‌پردازد. هر دو روش کاملا مشهور هستند. یکی شامل دفتر یادداشت روزانه‌ای است که برای چند ماه آنچه را کودک پس از آغاز صحبت کردن می‌‌گوید در آن یادداشت می‌کنند. ممکن است که کلیه کلماتی را که کودک تولید می‌کند، ثبت کرد یا این‌که فقط اقدام به ثبت کلمات جدیدی کرد که او تولید می‌کند.

کودکان قبل از این‌که بر کلیه آواها تسلط یابند، شروع به استفاده از کلمات و یادگیری معانی آنان می‌کنند. آن‌ها پس از یادگیری تعداد محدودی کلمه شروع به ساختن جمله می‌کنند. بنابراین در واقع یک دوره زمانی طولانی نیاز است که کودکان بتوانند آواها، کلمات، معانی و ساخت جمله را تولید کنند، ولی برای پژوهش، مطالعه مجزای این اجزا آسان‌تر خواهد بود.



در یکی از بخش‌ها درباره این‌که کودکان چطور کلمات را تشخیص داده و یاد می‌گیرند صحبت خواهد شد. در فصل دیگر درخصوص معانی و آواها بحث خواهد شد. فصل‌ها به گونه‌ای نوشته شده است که می‌تواند به صورت مجزا و مستقل از یکدیگر خوانده شود. هر فصل به اندازه‌ای کنجکاوی خواننده را ترغیب می‌کند که فصل‌های بعدی را نیز مطالعه کند.

این نکته بسیار مهم است که خانواده‌هایی که در خانه نوزاد دارند بایستی توجه کنند کودکان همه مقصد مشترکی دارند ولی هیچ دو نفری از آن‌ها راه یکسان با سرعت یکسانی را رد پیش نمی‌گیرند به جز حالت‌های ویژه این تفاوت‌ها بایستی باعث خوشحالی شود تا نگرانی. کودکان به افرادی نیازمندند که به آن‌ها گوش داده و با آنان صحبت کنند. علاوه بر آن کودکان کارهای خود را به نحو خوبی انجام داده و احتیاج به هیچ معلمی ندارند. فقط تماشا کنید و گوش بدهید و ببینید که چگونه یک اتفاق جالب رخ می‌دهد.

«کودکان چگونه زبان می‌آموزند» در 264 صفحه، شمارگان 300 نسخه و بهای 15 هزار تومان از سوی موسسه فرهنگی برهان(انتشارات مدرسه) منتشر شده است.