محمدعلی سلطانی، نویسنده و پژوهشگر کُرد در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با پیشنهاد «رساله الهی-سیاسی» اثر اسپینوزا برای مطالعه پایان هفته، بیان کرد: «رساله الهی-سیاسی» یا «رساله الهیات و سیاست» اثری از بندیکت اسپینوزا در زمینه فلسفه سیاسی و الهیات بوده که در سال ۱۶۶۵ میلادی در وربورگ نوشته و در سال ۱۶۷۰ به دلیل ترس از محتوای آن، بدون نام منتشر شد.
 
نویسنده کتاب «ح‍دی‍ق‍ه س‍ل‍طان‍ی» افزود: موضوع این کتاب، نقد کتاب مقدس (به‌طور کلی الهیات) و سیاست است و بسیار جنجال‌برانگیز بوده و هست. این اثر جزو کتاب‌های ممنوعه زمان خود بود، ولی بر روشنفکران بعد از خود بسیار تاثیرگذار بوده است. کتاب‌های بسیاری نیز در زمینه رد محتوای آن نوشته شده است.  
 
سلطانی گفت: «رساله الهی-سیاسی» در سال 1396 در 510 صفحه با ترجمه و تصحیح دکتر علی فردوسی از سوی شركت سهامی انتشار منتشر شده و دارای متنی روان است. این کتاب بستری برای شناخت اندیشه نویسنده آن با توجه به فضای امروز است.
 
در ترجمه بخش الهیات کتاب آمده است: «ترس خرافه را می‌پروراند. اشخاص ضعیف و حریص از روی بدبختی از عبادت استفاده می‌کنند و اشک‌های زنانه می‌ریزند تا از خداوند درخواست کمک کنند. تجمل و تشریفات در دین قرار داده شده‌اند تا ذهن انسان را با تعصبات مسدود کنند و برای عقل جایی نمی‌ماند که حتی اندکی شک کند. فراموش نکنید که عقل بازیچه الهیات نیست.
 
او دین را دستمال رازهای مضحک می‌نامد که اشخاصی را به خود جلب می‌کند که عقل را تحقیر می‌کنند. او در مقابل این پرسش که یهودیان قوم برگزیده خداوند هستند، می‌گوید: این اعتقاد بی معناست. هرکس با خواندن صادقانه قوانین موسی متوجه می‌شود، خداوند فقط با انتخاب سرزمینی کوچک که در آن در صلح و صفا زندگی کنند به آنان عنایت داشته‌اند.
 
او در مقابل این پرسش که متون مقدس کلام خداند هستند، می‌نویسد: کتاب مقدس صرفاً شامل حقیقت روحانی-یعنی تمرین عدالت و نیکوکاری-است، نه حقایق زمینی و نیز اصرار می‌کنند همه کسانی که قوانین دنیوی را (مثلاً در جایی او قوانین سخت‌گیرانه استنتاج شده حکومتی یا اجتماعی یهودیت از تورات را زیر سؤال می‌برد و می‌گوید این‌ها استعاره هستند) در کتاب مقدس پیدا می‌کنند یا در اشتباه‌اند یا خودخواه. مثلاً او رفتار خیلی‌ها سعی می‌کنند قوانین علمی را از کتاب مقدس پیدا کنند که در اسلام هم این مسئله وجود دارند را اشتباه می‌داند. انیشتین نیز به عنوان کسی که بارها در مقابل این تفسیرهای علمی-دینی قرار گرفته، می‌گوید: متن علمی نهایی استنتاج شده در نهایت به همه چیز شباهت دارد غیر از کتاب مقدسی که از آن استنتاج شده! در اصل این‌ها جهت‌داری شده‌اند.
 
او مقدمه را با یک اخطار به پایان می‌رساند؛ من از بسیای از افراد می‌خواهم کتاب مرا نخوانند: توده بی‌سواد و خرافاتی که فکر می‌کنند که عقل چیزی جز بازیچه الهیات نیست، از این کتاب چیزی نمی‌فهمند. در واقع شاید ایمانشان آشفته گردد (با این حساب اونیز مانند گالیه، علم را سکولار می‌کنند)»
 


درباره محمدعلی سلطانی
محمدعلی سلطانی (متولد ۱۳۳۶ در کرمانشاه)، نویسنده، پژوهشگر و استاد دانشگاه، در زمینه ادبیات، تاریخ و ادیان و مذاهب کردستان و به‌ویژه منطقه کرمانشاه پژوهش‌های بسیاری انجام داده است.
 
«مناجات‌های جاویدان ادب کردی»، «ح‍دی‍ق‍ه س‍ل‍طان‍ی: اح‍وال و آث‍ار ش‍اع‍ران ب‍رج‍س‍ت‍ه ک‍رد و ک‍ردی‌س‍رای‍ان ک‍رم‍انش‍ان از ع‍ه‍د ت‍ی‍م‍وری ت‍ا ع‍ص‍ر ح‍اض‍ر»، مجموعه 20 جلدی «ج‍غ‍راف‍ی‍ای ت‍اری‍خ‍ی و ت‍اری‍خ م‍ف‍ص‍ل ک‍رم‍ان‍ش‍اه‍ان (ب‍اخ‍ت‍ران)»، «اوض‍اع س‍ی‍اس‍ی اج‍ت‍م‍اع‍ی ت‍اری‍خ‍ی ای‍ل ب‍ارزان‌اسرار بارزان: به انضمام اسرار بارزان - اسماعیل اردلان - ۱۳۲۵ شمسی»، «نق‍ش ک‍رده‍ا در پ‍اس‍داری از ف‍ره‍ن‍گ و ت‍م‍دن ای‍ران‍ی»، «تنقیح رساله مبادی تصوف و عرفان به انضمام کتابشناسی، احوال و آثار شادروان استاد کیوان سمیعی کرمانشاهی» و «ق‍ی‍ام و ن‍ه‍ض‍ت ع‍ل‍وی‍ان زاگ‍رس در (ه‍م‍دان، ک‍رم‍ان‍ش‍اه‍ان، ک‍ردس‍ت‍ان، خ‍وزس‍ت‍ان، آذرب‍ای‍ج‍ان)، ی‍ا (ت‍اری‍خ ت‍ح‍ل‍ی‍ل‍ی اه‍ل ح‍ق)» از جمله آثاری است که در کارنامه تالیفی وی دیده می‌شود.  
 
کتاب دوجلدی «ق‍ی‍ام و ن‍ه‍ض‍ت ع‍ل‍وی‍ان زاگ‍رس در (ه‍م‍دان، ک‍رم‍ان‍ش‍اه‍ان، ک‍ردس‍ت‍ان، خ‍وزس‍ت‍ان، آذرب‍ای‍ج‍ان)، ی‍ا (ت‍اری‍خ ت‍ح‍ل‍ی‍ل‍ی اه‍ل ح‍ق)» به زبان‌های کردی سورانی و ترکی استانبولی ترجمه شده است.