به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)،«کتاب‌های ممنوع»، سرگذشت رمان‌های ممنوع شده به دلایل اجتماعی درآمریکا و جهان نوشته دان سووآ با
ترجمه طاهره رضایی و محسن حنیف در انتشارات علمی فرهنگی منتشر شد.

مجموعه چهارجلدی کتاب‌های ممنوعه از آثاری است که بخش مهمی از تاریخچه ممیزی کشورهای مختلف را در خود جای داده است. هریکی از این چهار جلد به یک موضوع اختصاص یافته است که عبارت‌اند از: کتاب‌های ممنوعه سیاسی نوشته نیکولاس جی. کارولایدز، کتاب‌های ممنوعه اجتماعی نوشته دان بی. سوا، کتاب‌های ممنوه اخلاقی نوشته دان بی. سوا و کتاب‌های ممنوعه دینی نوشته مارگارت بالد. این مجموعه که انتشارات فکتس آن فایل آن را در سال 2006 م منتشر کرد، نسخة جدید و به‌روز‌شده‌ای است که بخشی از آن دست‌مایة ترجمه کتاب حاضر را تشکیل می‌دهد.

این ترجمه دربرگیرنده بیش از چهل رمان و سه نمایشنامه جهانی است که در کشورهای مختلف، عمدتاً به‌دلایل سیاسی ممیزی شده‌اند. مترجمان در مقدمه کتاب تاکید کرده‌اند که در مواردی اندک برخی جملات را به دلیل مغایرت با هنجارهای جامعه تعدیل کرده‌اند.

 مترجمان در مقدمه این کتاب می‌نویسند:پیشینه ممیزی در جهان عمری هم‌سنگ تاریخ مکتوب بشر دارد؛ با این حال، به‌نظر می‌رسد قدیم‌ترین سند بازمانده در این مورد، رساله جمهوری افلاطون باشد. افلاطون در این رساله، ممیزی را یکی از اصول‌ گریزناپذیر آرمان شهرش معرفی کرد. از دیدگاه این فیلسوف یونان، تعیین معیارهای نویسندگی، یکی از مقوله‌های مهم در تعامل ادبیات با سیاست و اخلاق بود. پس از افلاطون، ارسطو فواید ادبیات و به‌ویژه نمایش تراژیک را با نگرشی روان‌کاوانه بررسی کرد. او برخلاف افلاطون ـ که قدیم‌ترین نماینده دیدگاه علم‌گرا به ادبیات و تفوق‌ محتوا بر شکل اثر بود ـ در مقام دفاع از ادبیات برآمد. مجادله درباره فواید و مضرات ادبیات و نقش آن در تحقق یافتن آرمان‌شهر تا امروز ادامه داشته است؛ اما این مجادلات نه‌فقط بشر را به آرمان‌شهر رهنمون نکرده، بلکه گاه طعم حیات اندوهگین در کابوس‌آباد را نیز به او چشانده است. ممیزی و جدل بر سر آن، آن‌قدر اهمیت دارد که خود، انگیزه تألیف کتاب‌های متعدد شده است.

مولفان نیز در دییاچه‌ای که بر این کتاب آمده است، نوشته‌اند: آمریکایی‌ها به قانون اساسی کشورشان به‌خصوص لایحه حقوقی مدنی آن افتخار می‌کنند. این لایحه به‌صورت ده ماده قانون الحاقی به‌قانون اساسی این کشور افزوده شده است و برخی از حقوق اساسی شهروندان مانند آزادی بیان، آزادی مذهب و آزادی تجمعات را تضمین می‌کند. ماده قانون الحاقی اول در مورد آزادی بیان و مذهب ـ که به آن اشاره شد ـ در همه‌جا الهام‌بخش دگراندیشان و اصلاح‌طلبان بوده است. نویسندگانی مثل پرامودیا آنانتا تور و الکساندر سولژنیتسین که آثارشان در زادگاهشان ممنوع شده است، همواره به ایالات متحد امریکا به‌عنوان منبع الهام خود نگاه کرده‌اند. آن‌ها برای به‌دست آوردن حق آزادی بیان و احیای حق دگیران برای مطالعه آثارشان، از جان خود نیز مایه گذاشته‌اند.

با این حال، از زمان راجر ویلیامز و دیگر آزاداندیشان دوران مهاجرت نخستین به قارة امریکا، ممیزی بخشی مهم از تاریخ آمریکا بوده است. بسیاری از آثار ارزشمند ادبی همچون ماجراهای هاکلبری‌فین، به‌رنگ ارغوان، خوشه‌های خشم، جنگل، کلبه عمو تام و مدار رأس السرطان گه‌گاه دستخوش ممیزی شده‌اند. حتی امروزه نیز هیئت‌های آموزشی مدارس، حکومت‌های محلی و سازمان‌های مذهبی سعی می‌کنند حق‌ انتخاب در خواندن مطالب را از جامعه سلب کنند. رشد فناوری اهدافی جدید همانند موسیقی، فیلم، تلویزیون و اینترنت را برای هیئت‌های ممیزی مهیا کرده است. اصحاب ممیزی در امریکا از ترفندهایی برای محدودکردن آزادی بیان، آزادی خواندن، آزادی دیدن و آزادی گوش‌دادن استفاده می‌کنند. ایشان به بهانه حفاظت از فرزندان ملت و مراقبت از مردم در برابر بدعت‌ها و افکار مخرب، جامه را به‌سمت عقب‌افتادگی فرهنگی سوق می‌دهند.

آثاری که در گذشته در حیطه ادبیات مستهجن قرار می‌گرفتند، دو دسته را تشکیل می‌دادند: آن‌هایی که به‌دلیل توصیف روابط غیراخلاقی، شهوت‌انگیز بودند و آن‌هایی که به‌سبب توصیف نژادها، زندگی جنسی افراد، استفاده از موادمخدر و جایگاه اجتماعی شخصیت‌ها، مستهجن شخیص داده می‌شدند. دان سووا در چاپ دوم این نسخه به کتاب‌هایی می‌پردازد که به‌دلایل اجتماعی ممیزی شده‌اند. او همچنین در این بخش به گروه‌هایی می‌پردازد که علیه روابط همجنس‌گرایانه دست به مبارزه زده‌اند.

خوشبختانه، ایالات متحده امریکا پیشینه مستحکمی در مبارزه با ممیزی دارد. گروه‌هایی همچون «ائتلاف ملی علیه ممیزی»، «اداره انجمن کتابخانه‌های آمریکا برای آزادی اندیشه»، «جمعیت مدافعین سنت‌های امریکایی»، «اتحادیه آزادی‌های مدنی آمریکا»، «مرکز ادیبان و ناشران آمریکا (PEN) و «اتحادیة نویسندگان ملی» وجود دارند که از ماده قانون الحاقی اول قانون اساسی حمایت کرده، با به‌‌راه‌انداختن دعواهای حقوقی و همچنین ارتقای سطح آگاهی عموم مردم، از نویسندگان مستقل دفاع می‌کنند. این گروه‌ها لیاقت حمایت‌های معنوی، سیاسی و مالی جامعه را دارند.

اولین مجموعه از کتاب‌های «فکتس آن فایل» در سال 1998 در چهار جلد منتشر شد. این مجموعه چهارجلدی با تشریح تاریخ ممیزیِ تقریبا 450 کتاب به‌دلایل سیاسی، اجتماعی، مذهبی و اخلاقی در ایالات متحده و سرتاسر جهان، از سرتاسر جهان، از زمان کتابت انجیل تا به امروز، به غنای ماده‌قانون الحاقی اول قانون اساسی امریکا می‌افزاید. ممیزی در آمریکا نه فقط شامل محدودیت‌‌هایی است که ضوابط قانونی بر کتاب‌ها تحمیل می‌کند؛ بلکه بسیاری از آثار در جامعه تحت تاثیر گروه‌های مختلف نیز ممنوع می‌شوند. گاه این کتاب‌ها را حتی پس از اِعمال ممیزی و فراتر از محدودیت‌های قانونی از برنامه درسی مدارس حذف کرده‌اند، از قفسه‌های کتابخانه‌ها برداشته‌اند و در کلیساها به‌شدت مورد نکوهش قرار داده و مؤمنان را از خواندن آن‌ها نهی کرده‌اند. ناشران نیز این دسته از کتاب‌ها را رد یا تنقیح کرده و گروه‌های مختلف، نویسندگان این دسته آثار را به دادگاه کشانده‌اند؛ حتی گاه نیز خود نویسندگان داوطلبانه متن‌هایشان را تغییر داده‌اند. نویسندگانی که آثارشان ممیزی شده است، مورد توهین و ضرب و شتم قرار گرفته‌اند، خانواده و اطرافیانشان از آن‌ها روی گردان شده، مجامع مذهبی آن‌ها را تکفیر کرده، و دشمنانشان به ترور و اعدام آن‌ها اقدام کرده یا زنده‌زنده در آتش سوزانده‌اند. در میان این آثار، رمان، کتاب تاریخ، زندگی‌نامه، کتاب کودکان، رساله‌های مذهبی و فلسفی، لغت‌نامه، اشعار، مباحثات و انواع کتاب‌ها وجود دارد.

مروری بر تاریخچه ممیزی نشان می‌دهد گنجینه‌های فرهنگی همچون انجیل، قرآن، تلمود و آثار کلاسیک ادبیات جهان نیز با همان انگیزه‌ها و از سوی صاحبان همان اندیشه‌هایی ممیزی شده‌اند که امروزه کتاب‌هایی مثل برادرم سام مرده، هم اتاقی بابا و هیثر دوتا مامان داره را ممیزی می‌کنند. این موضوع خیلی از مسائل را روشن می‌کند. هر آمریکایی که به مجموعه حاضر نگاهی بیندازد، بی‌شک کتاب‌های مورد علاقه‌اش را در میان آثار ممنوع خواهد یافت. و مسلماً خوشحال خواهد شد که قانون اساسی کشورش از آزادی بیان نویسندگان این کتاب‌ها و آزادی آن‌ها برای خواندن دفاع می‌کند؛ اما عده‌ای از همین خوانندگان از سرنوشت دردآور آثار ممیزی‌شده دیگری احساس رضایت می‌کنند. خوانندگانی که می‌توانند وجود چنین تناقضاتی را در مورد خود درک کنند، قدر ماده قانون الحاقی اول قانون اساسی را می‌دانند و از حامیان آن، از جمله نویسندگان این مجموعه چهارجلدی، برای حراست از خوانندگان در برابر وسوسه‌های پلید خویش سپاس‌گزارند.

کتاب‌های ممنوع» در 459 صفحه و با قیمت 26000 تومان منتشر شده است.