به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، جایزه نوبل ادبیات از سال 1901 هر ساله به نویسنده‌ای اهدا می‌شود که بنا به وصیت آلفرد نوبل «در حوزه‌ی ادبیات برجسته‌ترین اثر را به شیوه‌ای ایده‌آل تولید کرده است.»
تأکید نوبل بر کلمه‌ی «ایده‌آل» تا سال‌ها یکی از موارد مورد مشاجره اعضای آکادمی سلطنتی علوم سوئد برای انتخاب بهترین اثر بوده است و عده‌ای می‌گویند یکی از دلایل اینکه آکادمی در دو دهه‌ی نخست نویسندگانی مانند آنتوان چخوف، لئو تولستوی، امیل زولا و مارسل پروست را نادیده گرفته، اختلاف سر تفسیر همین کلمه بوده است.
در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم، آکادمی نوبل سعی کرد تفسیر متفاوتی از کلمه‌ی «ایده‌آل» در وصیت‌نامه‌ی آلفرد نوبل داشته باشد و آثاری را ارجحیت نهند که به مسائل انسانی توجه بیشتری داشته‌اند.
آلفرد نوبل در 27 نوامبر 1895 در باشگاه نروژی‌ها ـ سوئدی‌ها که در پاریس مستقر بود وصیت‌نامه‌اش را مقابل چشم حاضران امضا کرد. او 94 درصد کل اموالش را (حدود 186 میلیون دلار) برای تأسیس و اهدای پنج جایزه‌ی نوبل به میراث گذاشت. پارلمان نروژ این وصیت‌نامه را 26 آوریل 1897 تأیید کرد.
اجرای این وصیت به آکادمی سلطنتی علوم سوئد واگذار شد که در مرکز شهر استکهلم قرار دارد و اکنون به یکی از مراکز توریستی این شهر نیز تبدیل شده است.
این جوایز در بخش‌های فیزیک، شیمی، صلح، پزشکی و ادبیات اهداء می‌شوند. برنده‌ی نوبل ادبیات یک مدال طلا، دیپلم افتخار و مقدار قابل توجهی وجه نقد دریافت می‌کند.
وجه نقدی که به برندگان اهداء می‌شود به درآمد بنیاد نوبل در آن سال بستگی دارد و به همین دلیل مبلغ این جایزه در سال‌های مختلف یکسان نیست.
سال 2011 به خاطر بحران اقتصادی که سراسر اروپا را فرا گرفته بود، مبلغ جایزه از 10 میلیون کرونِ سوئد به 8 میلیون کرون کاهش یافت. اما امسال آکادمی نوبل در خبری اعلام کرد که مبلغ جایزه به 9 میلیون کرون افزایش یافته است.
در رشته‌های فیزیک، شیمی، پزشکی و اقتصاد معمولاً چند نفر به عنوان برنده معرفی می‌شوند. اگر جایزه به بیش از چند نفر برسد آکادمی تصمیم می‌گیرد این وجه یا به صورت مساوی بین آنها تقسیم شود یا از فرمول دیگری استفاده می‌کند. گاهی نیز نصف این وجه به یکی از برندگان و نصف آن بین دو نفر دیگر تقسیم شود.
در 116 سال گذشته انتخاب نشدن برخی از نویسندگان باعث شده انتقادهای زیادی متوجه آکادمی شود. نادیده گرفتن آگوست استریندبرگ، نمایشنامه‌نویس سوئدی، باعث شد کارگران استکهلم در دهه‌ی نخست قرن بیستم صندوقی راه‌اندازی کنند و جایزه‌ای به استریندبرگ بدهند.
گراهام گرین، ولادیمیر ناباکوف، خورخه لوئیس بورخس، خولیو کورتاسار، کارلوس فوئنتس و ده‌ها نویسنده‌ی دیگر از جمله کسانی هستند که در چند دهه‌ی اخیر از دنیا رفته‌اند و آکادمی به آثارشان توجهی نداشته است.
آکادمی نوبل هر سال درخواست‌ها و فرم‌هایی را به شخصیت‌های حقیقی و حقوقی در سراسر جهان ارسال می‌کند تا آنها نامزدهایی را در بخش ادبیات به این بنیاد پیشنهاد بدهند.
اعضای آکادمی نوبل، انجمن‌ها و اتحادیه‌های نویسندگان، استادان رشته‌های زبان و ادبیات در دانشگاه‌ها، برگزیدگان پیشین جایزه نوبل ادبیات کسانی هستند که می‌توانند نویسنده‌ای را از یک کشور به آکادمی پیشنهاد بدهند.
آکادمی نوبل اعلام کرده با وجود این که هر ساله تعداد این پیشنهادها بیشتر می‌شود اما آنها سعی می‌کنند همه‌ی آنها را بررسی کنند. سال 2011 میلادی بیش از 200 نویسنده به آکادمی نوبل پیشنهاد داده شده بود.
این پیشنهادها باید تا اول فوریه به آکادمی ارسال شوند. آکادمی نوبل تا اوایل ماه آوریل فرصت دارد از بین آنها 20 نفر را انتخاب کند و آثارشان را بررسی کند. سپس تا اوایل ماه مه تعداد نامزدها را به 5 نفر تقلیل کرده و روی آثار آنها متمرکز می‌شود.
در روزهای منتهی به ماه اکتبر، اعضای آکادمی بین خودشان رأی‌گیری کرده و نامزدی که بیش از نصف آرا را کسب کند در همان نخستین پنجشنبه اول اکتبر معرفی می‌شود.
از سال ۱۹۰۱ تا سال ۲۰۱6 میلادی این جایزه به 113 نویسنده، شاعر، نمایشنامه‌نویس، ترانه‌سَرا و مقاله‌نویس اهداء شده که برخی از آنها به دلایلی این جایزه را نپذیرفتند یا در مراسم اهدای آن که روز دهم دسامبر برگزار می‌شود، شرکت نکردند.
بوریس پاسترناک که سال ۱۹۵۸ میلادی برای نوشتن رمان «دکتر ژیواگو» برنده‌ی نوبل ادبیات شده بود، ابتدا جایزه را پذیرفت اما چند هفته پس از آن به دلیل فشاری که نیروهای امنیتی اتحاد جماهیر شوروی به او وارد کردند آن را رد کرد.
ژان پل سارتر نیز که سال ۱۹۶۴ میلادی برنده‌ی نوبل ادبیات شده بود به دلیل آنچه که خودش آن را «افتخار رسمی» خوانده بود از پذیرفتن جایزه سرباز زد.
از بین نویسندگان مسلمان تاکنون تنها نجیب محفوظ از مصر و اورهان پاموک از ترکیه برنده‌ی این جایزه شده‌اند. تاکنون 14 نویسنده‌ی زن برنده‌ی این جایزه شده‌اند که از بین آنها آلیس مونرو، سوتلانا آلکسیویچ، تونی موریسون و الفرده یلی‌نک در قید حیات هستند.
سال گذشته آکادمی با انتخاب باب دیلن، ترانه‌سرای آمریکایی غوغا زیادی در دنیای ادبیات به پا کرد. حال باید ببینیم فردا چه کسی به عنوان برنده صد و دهمین نوبل ادبیات مشخص شده و نظر متقدان در خصوص او چه خواهد بود.
چهارشنبه ۱۲ مهر ۱۳۹۶ - ۱۷:۰۸
نظرات