به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، «کتابشناسی توصیفی ادیان» چهارمین و آخرین دفتر از کتابشناسی توصیفی ادیان و هشتمین اثر از طرح کلان مأخذشناسی توصیفی ادیان است.
 
این اثر به معرفی و توصیف نزدیک به 550 اثر مکتوب فارسی می‌پردازد. در معرفی آثار، ابتدا مشخصات کتابشناختی هر کتاب آمده، سپس به ترتیب، موضوع کتاب، هدف نویسنده، روش و منابع پژوهش و شرح اجمالی از ساختار کتاب، هدف نویسنده، روش و منابع پژوهش و شرح اجمالی از ساختار کتاب ارائه شده است.
 
مؤلفان به‌منظور دستیابی سریع و آسان پژوهشگران به محتوای کتاب، افزون بر دسته‌بندی موضوع‌های کتاب در شانزده فصل، در بخش مربوط به نمایه، نام نویسندگان و عناوین کتاب‌ها را نیز گنجانده‌اند.
 
کتاب‌ها در هر فصل، به ترتیب حروف الفبایی فامیل و نام مؤلف آورده شده‌اند و کتاب‌هایی که مؤلف آن‌ها مشخص نیست، پس از عنوان «ناشناس» برای نویسنده کتاب، بر اساس ترتیب الفبایی عنوان کتاب در هر فصل ارائه شده است.
 
فصل نخست کتاب که عنوان «کلیات و تاریخ» دارد، حجیم‌ترین فصل این نوشتار به شمار می‌آید. چرا که آثار فراوانی با محتوای کلیات و تاریخ به قلم محققان ایرانی و غربی نگاشته شده است. منظور از کلیات، همه کتاب‌هایی است که دربردارنده جنبه‌های گوناگونی از دین زرتشتی است؛ از جمله تاریخ کیش زرتشتی، آداب و رسوم، شناساندن متون دینی، زندگی زرتشت و ... علاوه بر این آثار، کتاب‌هایی با موضوع‌های دیگر با عنوان فرهنگ ایران باستان (به قلم ابراهیم پورداود)، کنگره‌های جهانی در پاسداشت کیش زرتشت در این بخش آمده است.
 
آثار مربوط به تاریخ، شامل موضوع‌هایی همچون تاریخ کیش زرتشت از ابتدا تا دوران معاصر، احوال بزرگان زرتشتی و زرتشتیان ناحیه‌های مختلف ایران از جمله یزد، کرمان و تهران و ...، دین سلسله‌های پادشاهی ایرانی، شخصیت‌های اسطوره‌ای و پادشاهان مرتبط با کیش زرتشت، مواجهه زرتشتیان با مسلمانان و پارسیان هند است.
 
فصل دوم، مشتمل بر آثاری است که به گمانه‌زنی درباره مکان و زمان، زندگی و رسالت زرتشت پرداخته‌اند. در فصل سوم، برگردان فارسی متون دینی زرتشتی از زبان‌های ایران باستان موجود است.
 
در فصل چهارم، همه آثاری که به نوعی به باورهای دینی زرتشتیان در زمینه خداشناسی، جهان‌شناسی، فرجام‌شناسی، انسان‌شناسی، فرشته‌شناسی، جایگاه آتش و نور، آموزه‌های مغان اشاره کرده‌اند، جای گرفته است.
 
در پنجمین فصل، آثاری را که به‌زعم نویسندگان، بیانگر شمه‌ای از اندیشه‌های فلسفی و عرفنی این دین‌اند، شناسانده شده است. از آن‌جایی که آموزه‌های اخلاقی در دین زرتشت همانند سایر ادیان آسمانی از جایگاه مهمی برخوردارند، کتاب‌هایی که از آن دسته از آموزه‌ها سخن گفته‌اند، در فصل ششم، ارائه شده است.
 
در فصل هفتم که مربوط به شریعت زرتشتی است، همه آثاری که به جشن‌ها، نیایش‌ها، آداب و رسوم ازدواج و طلاق، مباحث فقهی و حقوقی، تدفین مردگان، گاه‌شماری، پرستشگاه‌ها و آتشکده‌ها پرداخته‌اند، گنجانده شده است. فصل هشتم کتاب درباره نگاه دین زرتشتی به زن بحث کرده است.
 
فصل نهم، آثاری را که مباحث تطبیقی میان دین زرتشت و اسلام در آن‌ها مطرح شده، در خود گنجانده است؛ که از جمله آن‌ها می‌توان به آثاری که از نأثیر دین زرتشتی بر فلسفه اسلامی یاد کرده‌اند، سخن گفت.
 
آثار مربوط به روابط سرزمین ایران و هند و میراث مشترک آن‌ها و همچنین تأثیر اندیشه‌های ایران باستان بر فلسفه‌ یونان در فصل یازدهم ارائه شده‌اند. فصل دوازدهم کتاب که عنوان «کلیات ادیان ایران باستان» دارد، شامل همه کتاب‌هایی است که در آن‌ها کلیاتی درباره تاریخ، آموزه‌ها و آداب ادیان ایران باستان، مانند مهرپرستی و میتراییسم و آیین‌های زروانی، مانوی، مزدکی طرح شده و همه این ادیان یا چند دین از آن‌ها با یکدیگر سنجیده شده است.
 
در فصول سیزدهم تا شانزدهم به‌ترتیب آثاری که به تاریخ، باورها و آداب و رسوم آیین‌های مهرپرستی و میتراییسم، زروانی، مانوی و مزدکی پرداخته‌اند، به‌صورت جداگانه معرفی و توصیف شده است.
 
نخستین چاپ کتاب «کتابشناسی توصیفی ادیان» اثر مشترک محسن شرفایی و علی‌اکبر چناری، با شمارگان 500 نسخه، در 453 صفحه، به بهای 182 ریال از سوی مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی راهی بازار نشر شده است.