به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتاب «جامعه و تغییرات آب‌وهوا» نوشته صادق صالحی و زهرا پازوکی‌نژاد توسط پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر شده است.

کتاب حاضر تحت عنوان «جامعه و تغییرات آب‌وهوا» تلاش اولیه‌ای است برای کنکاش علمی مسئله تغییرات آب‌وهوا از منظر جامعه‌شناسی برای خوانندگان فارسی‌زبان به‌ویژه در ایران. این کتاب مشتمل بر هفت فصل است.

فصل اول این کتاب «تغییر آب ‌هوا و جامعه‌شناسی» نامگذاری شده است. در این فصل، به‌منظور ارزیابی وضعیت دانش جامعه‌شناختی درباره تغییر آب‌وهوا و گسترش پیوندهای این رشته با ابعاد انسانی آن، ابتدا به بیان دیدگاه جامعه‌شناسان کلاسیک درباه صنعتی‌شدن، شهرنشینی و سرمایه‌داری و تأثیرات آن بر محیط‌زیست که آغاز شکل‌گیری پدیده تغییر آب‌وهوا به‌عنوان یک مخاطره زیست‌محیطی است پرداخته می‌شود و سپس، نظریه‌های جامعه‌شناختی معاصر و نیز نظریه جامعه‌شناسانی که به‌طور تخصصی به این حوزه پرداختند (الریش بک، آنتونی گیدنز، جان اوری و ریلی دانلپ)، بیان می‌شود. در فاصله این دو بحث نیز علت‌های تأخیر جامعه‌شناسی در ورود به بحث تغییر آب‌وهوا، بررسی می‌شود.

عنوان فصل دوم کتاب «تغییر آب‌وهوا و آسیب‌های اجتماعی» است. در این فصل مفاهیم مرتبط با آسیب‌پذیری اجتماعی، تغییر آب‌وهوا و شاخص‌های ارزیابی آن مورد توجه قرار می‌گیرد. به‌زعم مولفان این کتاب، درک و آگاهی از نحوه انطباق و سازگاری مردم، در مواجهه و مقابله با پیامدهای تغییرات آب‌وهوا، نحوه واکنش مردم نسبت به تغییرات آب‌وهوا و میزان حمایت آنها از سیاست‌های معروف به سازگاری و انطباق، بسیار حائز اهمیت است.
 
فصل سوم این کتاب را مولفان «انکار اجتماعی تغییر آب وهوا» نامیده‌اند. یکی از ابزارهای تحت اختیار و دانش‌محور تولیدکنندگان مخاطره، ایجاد شکاکیت درباره مسائل تهدیدکننده جامعه است. شکاکان می‌توانند با استفاده و ترویج دانش مدنظر خود، مانع از ورود اطلاعات خاص به اذهان عمومی شوند تا با این کار نظام معنایی منسجم، وضعیت عاطفی و اثربخشیِ مطلوب خود را در بین مردم حفظ کنند. در این فصل، تعامل بین علم آب‌وهوا، سیاست و رسانه‌ها مورد بررسی قرار گرفته و اقدام تولیدکنندگان مخاطره مبنی بر تأسیس مراکز تحقیقاتی تولیدکننده دانش متناقض اسناد معتبر وقوع پیامدهای منفی تغییر آب‌وهوا، و نحوه بی‌تفاوت‌شدن مردم نسبت به مسئله، زیست‌محیطی درباره تغییرات آب‌وهوا، نحوه بهره‌گیری صاحبان قدرت از دانش در جهت منافع خود بهره‌برداری است.

فصل چهارم این کتاب «تغییر آب‌وهوا، دوراهی اجتماعی و مخاطره جمعی» نام دارد. در این فصل، از تغییر آب‌وهوا، به‌عنوان یک دوراهی اجتماعی با عملکردی در سطوح متعدد (فردی، ملی، بین‌المللی) نام برده می‌شود.
 
در فصل پنجم با عنوان «تغییر آب‌وهوا و پذیرش اجتماعی نوآوری‌های زیست‌محیطی» از نبوغ و نوآوری برای ایجاد جایگزین‌های مثبت برای زندگی با کربن بالا سخن گفته می‌شود. از نظر جامعه‌شناختی، نوآوری در خارج از جهان مادی اتفاقی نمی‌افتد، بلکه در جامعه و در اذهان روی می‌دهد. در این فصل، مفهوم نوآوری اجتماعی، مسائل فناوری در پذیرش اجتماعی تعریف نظری می‌شوند. روند پایین به بالا و نیز روند بالا به پایین در پذیرش نوآوری‌های زیست‌محیطی، توجه به نقش مردم و گروه‌های تأثیرگذار و دولت، بخش دیگر این فصل است. همچنین نظریه‌های جامعه‌شناختی که نوآوری‌های زیست‌محیطی را برای داشتن یک جامعه کم‌کربن به بحث می‌گذارند نیز در ادامه این فصل بیان خواهند شد. جنبه‌های اجتماعی نوآوری‌های کم‌کربن مانند تغییر نظام‌مند، کمنبود بودجه و ضعف حمایتی، هنجارها و ارزش‌ها و رویکردهای تطبیقی (تقاضای اجتماعی، چالش اجتماعیی و تغییرات سیستماتیک)، چرخه پذیرش اجتماعی نوآوری‌های کم‌کربن نیز مورد توجه قرار گرفتند. در نهایت، این فصل با طرح دو مسئله کلیدی مصرف و جابه‌جایی که ارتباط نزدیکی با پذیرش اجتماعی نوآوری‌های زیست‌محیطی دارند به پایان می‌رسد.

فصل ششم این کتاب «سیاست‌های اجتماعی مقابله با تغییر آب‌وهوا» نام دارد. در این فصل ابتدا دو سیاست کاهش و سازگاری که توسط هیئت بین‌الدول تغییر آب‌وهوا به‌عنوان سیاست‌های مقابله‌ای برای کشورها تعریف و تدوین شده‌اند، معرفی شده‌اند. سیاست‌های نظارت بر تولید گازهای گلخانه‌ای در حوزه اجتماعی با ذکر نمونه‌هایی از تحقیقات جامعه‌شناختی در این حوزه بررسی و آنچه در چارچوب سازگاری اجتماعی مؤثر شناخته می‌شود (مانند اخلاق، دانش، مخاطرات فرهنگ) نیز با بیان تحقیقات خارجی و نیز جدیدترین تحقیقات جامعه‌شناسی محیط زیست در ایران مورد توجه قرار می‌گیرد. در ادامه در بخشی با عنوان جامعه‌شناسی و سیاست‌های مقابله با تغییر آب‌وهوا، انواع سیاست‌گذاری اجتماعی در حوزه مدیریت چندسطحی و جهانی، مخاطرات، فرهنگ مصرف، خانواده و نسل‌ها، سازمان‌ها و شبکه‌ها و در نهایت دولت به بحث گذاشته می‌شود. در

نتیجه‌گیری این فصل نیز براساس دیدگاه نظری جان اوری، دو وظیفه برای جامعه‌شناسان تعریف شد: 1. جامعه‌شناسان باید به دنبال مدل‌های علمی مختلف تغییر آب‌وهوا باشند که البته چندان مطلوب و دلپذیر نیستند، 2. جامعه‌شناسان باید جستجو کنند که چه جایگزین‌هایی را می‌توان ارائه داد تا پیامدهای مهلک افزایش‌ جهانی دما کاهش یابد. اوری این وظیفه را به اختصار در قالب دو سناریو برای اجتماعات انسانی در آینده تعریف می‌کند اولی، نوعی جنگ‌سالاری منطقه‌ای برای کنترل سیستم‌های نفتی و حمل‌ونقل را شامل می‌شود که اکنون در منطقه خاورمیانه و افریقا در حال وقوع است و دیگری سناریویی است کهاو آن را تجهیز دیجیتالی اشکال دولتی متمرکز حمل‌ونقل می‌نامد که به‌دقت استاندارد و نظارت شده هستند.

فصل هفتم، یعنی آخرین فصل این کتاب با عنوان «تغییر آب‌وهوا و سیاست‌های اجتماعیِ مقابله با آن در ایران» به مسئله تغییر آب‌وهوا در ایران اختصاص دارد. در این فصل ابتدا، تاریخچه‌ای از روند ملحق‌شدن ایران به کنوانسیون تغییر آب‌وهوا ارائه می‌شود، سپس وضعیت ایران به‌لحاظ تولید گازهای گلخانه‌ای و سیاست‌هایی که دراین زمینه تعریف شده است مورد توجه قرار می‌گیرد. خشکسالی، کم‌آبی، تولید گازهای گلخانه‌ای در بخش انرژی، پدیده ریزگردها که بخش غربی و جنوبی کشور را به‌شدت فراگرفته است، سیلاب‌های غیرفصلی که با روندی مخرب، هرساله استان‌های کشور را تهدید می‌کند و خسارت‌هایی به‌بار می‌آورد، به‌عنوان نشانه‌های تغییرات آب‌وهوایی در ایران بررسی می‌شوند. در ادامه با توجه به نقش جامعه‌شناسی در بررسی تغییر آب‌وهوا، حوزه‌های مطالعات جامعه‌شناختی تغییر آب‌وهوا در ایران، از قبیل مطالعه جنبه‌های اقتصاد سیاسی، تولید و مصرف، نظام‌های فرهنگی و معنایی تغییر آب‌وهوا، فرایند سیاست‌گذاری، عدالت زیست‌محیطی، تحقیق درباره حادثه و جنبه‌های جمعیت‌شناختی حادثه بیان شده است.

کتاب «جامعه و تغییرات آب‌وهوا»، اولین اثر فارسی در این زمینه، کوشیده‌ است تا جنبه‌های مهم و جامعه‌شناختی پدیده تغییرات آب‌وهوا را برای علاقمندان فارسی‌زبان فراهم کند. اساتید دانشجویان و کارشناسان رشته‌های مختلف علوم اجتماعی از جمله جامعه‌شناسی، جغرافیا، علوم سیاسی، اقتصاد، مدیریت، آموزش محیط‌زیست حقوق محیط‌زیست می‌توانند از این کتاب بهره جویند علاوه بر این، اساتید، دانشجویان و کارشناسان رشته‌های مختلف علوم طبیعی مثل محیط‌زیست، اقلیم و ... نیز می‌توانند کتاب حاضر و بخش‌های مختلف آن را مورد مطالعه قرار دهند.

به‌طور کلی مطالعه کتاب «جامعه و تغییرات آب‌وهوا» برای همه کسانی که به شناخت بیشتر ارتباط محیط‌‌ زیست و انسان علاقمندند، و سعی دارند تا با افزایش شناختی علمی، جامعه بشری برای نسل حاضر و نیز نسل‌های آتی پایدار باقی مفید است. 

کتاب «جامعه و تغییرات آب‌وهوا» نوشته صادق صالحی و زهرا پازوکی‌نژاد با شمارگان 300 نسخه در 487 صفحه به بهای 24 هزار تومان توسط پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر شده است.