روزنمای ادبیات امروز ایران 1396 پژوهش و تدوین محمد ولیزاده منتشر شد.
محمد ولیزاده در مقدمهاش بر این اثر نوشته است : «حالا دیگر نزدیک به دو دهه از آن روزهای بهحتم بهیادماندنی و جانهای شیدا و سرشار از عصر پنجشنبههای شیراز میگذرد که «نیمنگاه»ی به ادبیات معاصرمان کردیم و با طرحی ابتدایی که تا آن روز سابقه نداشت، قبایی به قامت «روزنمای ادبیات امروز ایران» دوختیم و ورودش را خوشامد گفتیم. و دروغ چرا؛ همین آینهگردانی بیجانبداری بود که تعریف و تمجیدهای ستایشآمیزی را از بزرگان فرزانهی ادبیات ما ـ که خیلیهایشان روی در نقاب خاک کشیدهاند امّا یاد و خاطرهشان همیشه با ماست ـ تا نونامانِ امروز صاحبنام را به دنبال داشت و شوقم را برانگیخت تا جوانیام را هبّهی همین راه کنم؛ و کردم. پنهان نمیکنم که طرح ابتکاریِ روزنمای ادبیات ایران، وامدارِ سادگی و صمیمتِ فضای مطبوعات و تحریریهی روزنامهها و مجلات در سالهای نوجوانیِ من و ماست؛ دنیایی شیرین و دوستداشتنی و در عین حال دور از بزک و دوزکِ دیجیتالزدهی امروزی که در خواب هم نمیدیدیم روزی چسب و کاغذ و کاتِر و قیچیِ صفحهبندی را کنار بگذاریم و به دامان چاه ویلِ تکنولوژی ایندیزاین و فتوشاپ و ... بیفتیم! خوب یا بد، همان سرککشیدنهای دم به دم و گاه و بیگاه به خرورا عکسهای نهان در پَسلههای مثلاً آرشیو تحریریه بود که کار دستم داد و مرا هواییِ «رزونمای ادبیات امروز ایران» کرد و جرقّهی آتش نخست را روشن کرد.
نخستین چاپ «روزنمای ادبیات ایران» در سال 1397 اتفاق افتاد که در برگیرنده اطلاعات مختصری از 365 شاعر، داستاننویس، مترجم، محقق، نمایشنامهنویس و منتقد ادبی (به تعداد روزهای سال) بود، همراه با سطرهایی از نوشتههای آنان که در کنار تمثال مبارکشان در روز تولد هرکدام کار شده بود. در سالهای بعدیِ انتشار که تا 1382 ادامه داشت، همین رویه پی گرفته شد اما با توجه به گستردگیِ حوزههای مختلف ادبی، تمرکز آن بیشتر معطوف به شاعر و داستاننویسانی شد که فارغ از هرگونه ارزشگذاری، صاحب اثر یا آثاری در قالب کتاب بودند. زمان گذشت و ساعت فراوانبار نواخت، امّا «رزونمای ادبیات ایران» پس از چهار سال انتشار مداوم، متوقّف شد. از آن روز تا امروز، بعضی از دوستداران ادبیات، هر ساله پیگیر و خواستار انتشار آن بودند. این مهم، به دلایل متعدّد به تعویق افتاد، هرچند بازار رونویسی و کپیبرداری از متن و محتوای آن تا امروز ادامه داشته، حتی رندی ناشی در گوشهای از همین آب و خاک، پا را از گزیدهتر بردن کالا فراتر نهاد و آن را با همین عنوان و تنها با حذف و اضافهکردن تعدادی از اسامی، به نام مبارک خود منتشر کرد!»
او در ادامه یادداشت مقدمه آورده است: «در همهی این سالها ـ به گواهیِ دوستان دور و نزدیک ـ ، «روزنمای ادبیات امروز ایران» پلی بوده بین روزنامهنویسان ادبی و صاحبان قلم و لابد کتاب. در غیاب اینترنت و دیگر رسانههای مجازی، این مجموعه، منبع مناسبی برای روزنامهنگارانی بوده که تا امروز دسترسیِ درست و دقیقی به مشخصات فردی و کتابشناسیِ هنرمندان نداشتهاند. گاه پیش آمده که دوست پیشکسوتِ داستاننویس یا شاعری، در لفّافهی شوخی و جدّی، بانگ برآورده که: «فلانی! خدا لعنتت نکند! پریدن از خواب امروزم را از چشم تو میبینم!» و بیتوجه به حیرت من ادامه داده: «من که خودم از روز تولدم بیخبر بودهام، با صدای زنگ فلان خبرنگار از خواب خوش پریدهام و از سوی خط شنیدهام که: استاد، تولدتان مبارک! صدسال به این سالها... راستی، کتاب جدید چی دارید؟!...» حتی امروزهروز که به مدد تکنولوژی در دورترین نقاط کشور و جهان دسترسی راحت واسانی به اینترنت داریم و دانشنامههای اینترنتی با هدف آفرینش و انتشار جهانیِ یک دانشنامهی آزاد به تمامی زبانهای زندهی دنیا راهاندازی شده است، خیلی از مراجعه به «روزنمای ادبیات ایران» بنیاز نیستند. دلیل چنین ادّعایی ـ برای نمونه ـ یکی همین «ویکیپدیا»ی فارسی است که بسیار از ما اطلاعاتمان را از آن میگیریم. در بسیار موارد، اطلاعات مربوط به زندگی و کتابشناسیِ شاعران و داستاننویسانی که من خود به آن مراجعه کردهام، درست و دقیق نیست، اما به دلیل این که خیلیها ـ از روزنامهنگاران و محقّقان گرفته تا شهروندان عادی ـ اطلاعات خود را از آن میگیرند، اطلاعات نادرست در مورد خیلیها به اشتباه بازنشر داده میشود و ... در تازهترین نسخهی «روزنمای ادبیات امروز ایران» که هماکنون پیش روی شماست، برخلاف روال گذشته به مشخصات 365 شاعر و داستاننویس اکتفا نکردهام و با سعی و تلاش شبانهروزی اطلاعات فردی و کتابشناسی 1470 نفر را فراهم آوردهام. دستاندرکاران و اهالیِ فن بهتر میدانند که گردآوریِ اطلاعاتی ریز و دقیق از شاعران و داستاننویسانی که برخی در هیچ منبع و مرجعی نام و نشانی از آنها نیست و یا خود رغبتی به دیده شدن ندارند، از عهدهی یک دو شخص خارج است و در تهیّه و انجام چنین کارهایی باید پای یک گروه یا نهادی در میان باشد. وجه اشتراک همهی این افراد، انتشار کتاب (حتی یک عنوان) در یکی از حوزههای شعر یا داستان است. اگر شاعر یا داستاننویسی در چند دههی گذشته کتابی چاپ کرده و به صورت رسمی توزیع و منتشر نموده است، اطلاعات ایشان در «روزنمای ادبیات امروز ایران» آمده است. پیشاپیش از همه دوستان شاعر و داستاننویس و ناشران ارجمندی که با ارسال اطلاعات خود یا مولفانشان مرا یار دادهاند، صمیمانه سپاسگزارم. البته در مواردی انگشتشمار خود اشخاص تمایلی به این کار نداشتهاند. در مواردی نیز دسترسی به بعضی صاحبان آثار میسّر نبوده است که ضمن تماس یا مراجعه به ناشر آنان، از همکاری با این طرح و پروژه سر باز زدهاند. با این همه، جای همهشان خالی است.
«روزنمای ادبیات امروز ایران» به سه بخش تقسیم شده است: «گاه شمار»، «روزنما» و «نمایه». «1. «گاهشمار»، «تقوی» سال 1396 شمسی است و دربرگیرنده ایّام و مناسبتهای آن، بدون هیچ چیز دیگری. 2. «روزنما» شامل اطلاعات فردی و کتابشناسی کامل افراد است که اصلیترین بخش کتاب را شامل میشود. اطلاعات هر فرد، با توجه به روز تولّدش در این بخش گرد آمده است. در بسیاری از روزها که تعداد متولّدین بیش از یک نفر است، الفبای فارسی را مبنای کار قرار داده شده است و مشخصات هر فرد را به صورت الفبایی ذکر شده است. همچنین در مواردی انگشتشمار، تاریخ تولد برخی از بزرگان پیشکسوت ادبیات معاصر برای ما مشخّص نیست. در این موارد معدود، ملاک حضور آنها را در «روزنما»، روز وفات قرار داده شده است. 3. «نمایه»، فهرست کامل افرادی است که هرکدام براساس حروف الفبا آورده شدهاند و در کنار آنها اشاره شده است که شما میتوانید مشخصات او را در کدام روز ببینید. شهرت بعضی از این افراد در برخی حوزههای دیگر مانند ترجمه، تحقیق، نقد ادبی، عکاسی، نمایشنامهنویسی، فیلمسازی، آهنگسازی یا هنری دیگر بیش از شعر یا داستان است، امّا از آنجایی که آنان صاحب کتاب یا کتابهایی در حوزهی شعر یا داستان هستند.
همچنین در مقدمه این کتاب آمده است: کسانی که اثری منتشرشده در حوزهی شعر یا داستان دارند و مایلند سال آینده «روزنمای ادبیات امروز ایران» را همراهی کنند، دعوت میکنم مشخصات خود را شامل: روز، ماه، سال و محل تولد همراه با عکسی پرتره و با کیفیت و کتابشناسیِ کامل به یکی از نشانیهای زیر ارسال نمایند:
Mvalizadeh1353@yahoo.com
bamdadnow@gmail.com
telegram.me/mohammadvalizadeh1353
نشانی پستی: تهران ـ صندوق پستی 1166 / 13145ـ انتشارات بامداد نو.
نظر شما