به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست «مفهوم‌شناسی ایثار و شهادت» پیش از ظهر امروز جمعه (15 اردیبهشت‌ماه) در سرای اهل قلم سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با حضور محمود شهبازی،  رئیس مرکز اسناد بنیاد شهید، دکتر محمدمهدی شاکری، پژوهشگر و دکتر کیانوش‌کیانی، مشاور عالی بنیاد بزرگ دائره‌المعارف اسلامی برگزار شد.
 
فهم رفتاری اجتماعی و سیاسی امام موسی صدر

شاکری ضمن اشاره به شجره‌نامه امام موسی صدر گفت: امام موسی صدر در آبان‌ماه سال 1338 از ایران به لبنان هجرت کرد. طی 19 سال وی در عرصه سیاسی و اجتماعی لبنان فعالیت داشت. جانفشانی کلیدواژه فهم رفتاری اجتماعی و سیاسی امام موسی صدر و هجرت وی به لبنان مصداق جانفشانی است. براساس قول هم‌طرازان امام موسی صدر، اگر وی چندسال دیگر در حوزه‌های علمیه نجف و قم می‌ماند به مقام مرجعیت می‌رسید. امام موسی صدر نخستین کسی است که در «پروژه صدر» و برای تحقق هدف اصلاح اجتماعی و سیاسی خود را فدا کرد.
 
وی ادامه داد: امام موسی صدر به لبنان کمک کرد و لبنان نیز به وی. اقامت در لبنان موجب شد که امام موسی صدر ظرفیت وجودی خود را شکوفا کند. فضایی که در ایران و حوزه‌های علمیه در ایران زمینه پذیرش نواندیشانی از جنس شهید مطهری، شهید بهشتی و امام موسی صدر را نداشت؛ ‌به‌عبارت دیگر بنابر قول برادر وی لبنان به داد موسی صدر رسید.

محرومیت مهم‌ترین مساله امام موسی صدر است
شاکری افزود: حرمان یا محرومیت مهم‌ترین مساله امام موسی صدر است؛ علاوه بر این وی در ذیل مساله محرومیت با دو محرومیت اساسی در لبنان شامل فلسطینیان جنوب این کشور و شیعیان لبنان مواجه است. امام موسی صدر طی 10 سال نخست اقامت خود در لبنان سعی می‌کند با نگاه آسیب‌شناسانه به محرومیت این کشور نگاه کند. نگاه آسیب‌شناسانه امام موسی صدر در سه موضوع قابل تقسیم است؛ نخست تلاش برای ارتقاء درک سیاسی که به تاسیس مدرسه صنعتی صبور، ایجاد خانه دختران یتیم، تشکیل مدرسه پرستاری و تشکیل مجلس اعلای لبنان منجر شد.  
 
این پژوهشگر گفت: ساماندهی نیروهای دینی و مذهبی در قالب شاخه نظامی «عمل» و هماهنگی با نیروهای مبارز فلسطینی با تشکیل کمیته صیانت از جنوب با توجه به حضور همه طوایف لبنان نتیجه دومین رویکرد آسیب‌شناسانه امام موسی صدر است.
 
شاکری با تاکید بر نخستین رویکرد آسیب‌شناسانه امام موسی صدر اظهار کرد: در فرهنگ‌سازی صدر، شاهد دو دیدگاه برای حل مشکلات لبنان هستیم؛ نخست تکیه بر ارزش‌های مشترک همه طوایف این کشور به‌معنای برجسته‌کردن ارزش‌هایی از‌ جمله شهادت بین مسلمانان شیعه و سنی و مسیحیان است. وی تلاش کرد جایگاه والای شهادت در اسلام را با توجه به همه ادیان لبنان تبیین کند. این در حالی است که امام موسی صدر زمانی که با شیعیان صحبت می‌کند برداشتی کاملا متفاوت از تاریخ ارائه می‌کند و سعی دارد بر سیره امامان معصوم به‌ویژه سیره امام علی (ع) و امام حسین (ع) تکیه کند.
 
وی در تشریح مفهوم شهادت از منظر امام موسی صدر ادامه داد: از نظر امام موسی صدر شهادت یک انتخاب آگاهانه و مسئولانه برای ایجاد تحول است. شهادت در منظومه فکری وی با انتخاب، معنا پیدا می‌کند؛ بنابراین انتخاب شهادت، جامعه را نجات می‌دهد. امام موسی صدر در تبیین انتخاب امام حسین (ع) به آسیب‌شناسی اجتماعی نظر دارد و می‌پرسد اگر امام حسین(ع) در جامعه امروز حضور داشت چه می‌کرد و در پاسخ به این پرسش به‌دنبال مدرن کردن اندیشه شهادت‌طلبی است.
 
دیدگاه امام موسی صدر درون‌‌دینی است
این نویسنده حوزه انقلاب و دفاع‌مقدس اظهار کرد: امام موسی صدر تاکید می‌کند که اگر در موقعیت عاشورایی قرار گرفتیم بهتر است راه امام حسین(ع) را انتخاب کنیم امام، راه عزت را انتخاب کرد و پیامش برای نسل‌های آینده منتقل شده است. امام موسی صدر معتقد است، پیروزی ما در شهادت محقق می‌شود. به نظر می‌رسد نوعی جبرگرایی در این دیدگاه وجود دارد. دیدگاه امام موسی صدر درون‌دینی و براساس سیره ائمه معصوم شکل گرفته که لزوما با تاریخ سازگاری ندارد.
 
شهادت از مفاهیم بنیادین شیعه است
شهبازی اظهار کرد: چرا مفهوم ایثار و شهادت بر محور واقعه عاشورا استوار است؟ چراکه ریشه اسلام صحت، دوستی  و صلح است. ائمه به پیروی از پیامبر اسلام (ص) نیز اهداف تحقق صلح را دنبال کرده‌اند؛ بنابراین در تاریخ می‌خوانیم که امام حسین‌(ع) روز عاشورا به‌جای اسب بر شتر می‌نشیند و به‌جای لباس رزم عبا و قبای رسول اکرم را به تن می‌کند و با استدلال با لشکریان سخن می‌گوید.
 
مدیر مرکز اسناد بنیاد شهید ادامه داد: مفهوم ایثار و شهادت در پاردایم‌های مختلف از جمله جوامع غربی و مسلمان متفاوت است؛ همچنین این مفاهیم در بین گروه‌های مختلف اسلامی نیز معانی متفاوتی دارد. شهادت مفهوم پیچیده‌ای و نیازمند مفهوم‌سازی است. در طول زمان ساخته می‌شود و توسعه پیدا می‌کند و از مفاهیم بنیادین در گفتمان شیعی به‌حساب می‌آید.
 
شاکری افزود: برخی از اندیشمندان غربی با عقل ابزاری شهادت‌طلبی را غیرعقلانی تبیین می‌کنند. باید منطق را تغییر داد و به عقلانیت ارتباطی توجه داشت گفت‌وگو ابزار عقلانیت ارتباطی است.

درک غلط مفاهیم ایثار و شهادت بوکوحرام را ایجاد کرد
کیانی در تعریف مفاهیم ایثار و شهادت گفت: دو مفهوم ایثار و شهادت دارای ریشه عرفانی و دینی است و هر دو در ذیل مفهوم جهاد قرار می‌گیرند؛ در قرآن کریم حداقل 55 بار واژه شهید آمده است. یکی از مشکلات امروز ما درک غلط از مفهوم ایثار و شهادت و  ظهور گروه‌های تروریستی مانند «بوکوحرام» است. مبارزه با باورهای گروه‌های انحرافی باید از سوی حوزه‌های علمیه و متفکران دانشگاهی شکل بگیرد. قدرت رسانه‌ای گروه‌های انحرافی موجب شده تا افرادی حتی از اروپا جذب اندیشه‌های آن‌ها شوند.
 
وی افزود: ایثار در لغت به‌معنی اختیارکردن غیر بر خود با قصد و نیت است. ایثار نیز مانند شهادت دارای درجاتی است بالاترین درجه ایثار مصاحبت، محبت و ترجیح دیگری بر خویش است؛ علاوه بر این ایثار در راه خدا ارزشمند‌ترین نوع ایثار است.

در پایان این نشست از کتاب‌های «سردار وحدت»، «من خواب دیده‌ بودم»، «فغان نیزه‌ها» و دو مجلد نخست «قلم‌های بهشتی» رونمایی شد.  
 
سی‎اُمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «یک کتاب بیشتر بخوانیم» و با ریاست سیدعباس صالحی از 13 تا 23 اردیبهشت در مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب میزبان علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی خواهد بود.