خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - احمد به‌پژوه: بهطور مسلم، شما به عنوان مادر یا پدر تاكنون بر حسب عادت‌های شخصی و با روش‌های گوناگون، به خواندن كتاب پرداخته‌اید. اما اینك چند نكته برای مطالعة مؤثرتر و سریع‌تر ارائه می‌شود تا بتوانید میزان كیفی و كمی مطالعه خود را ارتقاء دهید و بازده كتابخوانی خود و اعضای خانواده را بیشتر كنید.
رهنمود نخست: برای استفاده كامل از وقت مطالعه و صرفه‌جویی در آن، داشتن هدف‌های روشن و مشخص، برنامة از پیش اندیشیده، نظم و ترتیب در امور، سرعت عمل در انجام كارها و حالت پذیرش روش‌ها و فنون جدید و موثر ضرورت دارد. تا زمانی كه مطالعة شما، همسر و فرزندانتان از روی برنامه و بر اساس هدف مشخصی نباشد، بازدهی مطلوب را به دست نخواهید آورد. منظور از داشتن برنامه، این است كه بدانید كدام كتابِ پایه و اصلی را اول بخوانید و كدام «كتابِ فرعی» را بعد مطالعه کنید. مطالعه نباید تصادفی، گه‌گاه و هر چند وقت یك بار باشد و برای مطالعه منظم، مستمر و پیگیر باید هر روز وقت معینی را به آن اختصاص دهید.
رهنمود دوم: لازمه مطالعه سریع‌تر و مؤثرتر، لذت بردن از مطالعه و حفظ تمركز حواس و خونسردی است. سعی کنید هنگام مطالعه از نكات مهم و جالب یادداشت بردارید، زیرا این عمل، به یادگیری و تمركز حواس كمك می‌كند. ضمن یادداشت نكات مهم، مشخصات كتاب(نام نویسنده، تاریخ انتشار، عنوان كتاب، نام مترجم و ناشر) تاریخ و منبع یادداشت‌‌برداری را هم بنویسید و آن‌ها را بهطور منظم طبقه‌بندی و نگهداری كنید.
رهنمود سوم: زمان خاصی را در خانواده به مطالعه اختصاص دهید. افزون بر این، زمانی را برای مطالعه انتخاب كنید كه با نشاط و شاداب هستید و می‌توانید تمركز حواس داشته باشید. برای حفظ تمركز حواس، محیط اطراف شما به هنگام مطالعه باید كاملاً آرام باشد و صدای رادیو، تلویزیون و صحبت‌های دیگران، افكار و حواس شما را پریشان نكند. بنابراین، مطالعه در یك محل خاص، به تمركز حواس بیشتر و ایجاد آمادگی ذهنی كمك می‌كند. در عین حال، شرایط فیزیكی مكانِ مطالعه از نظر نور، صدا، هوا، درجه حرارت مناسب(حدود بیست درجه سانتیگراد) و نظایر آن نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
رهنمود چهارم: به حافظه انسان نمی‌توان تكیه كرد. یادداشت‌‌برداری هنگام مطالعه یا پس از مطالعه، یكی از روش‌های مهم برای بالا بردن میزان اثربخشی مطالعه است. بنابراین سعی كنید از مطالب كتاب خوانده شده، خلاصه‌برداری كنید و آن‌ها را با اعضای خانواده به بحث بگذارید. توصیه می‌شود خلاصه‌ای از اندیشه شخصی خود و ارزیابی مطالب را نیز در دفتری یادداشت كنید و مطالب را با نظمی جدید(با فهرست كردن و برهم زدن تقدّم و تأخر مطالب) بنویسید. در این باره حضرت محمد(ص) به درستی فرموده‌اند كه "دانش را با نگارش، به بند بكشید و نگهدارید".
رهنمود پنجم: برای گزینش درست كتاب، پیشگفتار(یا دیباچه)، مقدمه و فهرست آن را مطالعه كنید، زیرا اغلب با مطالعه این قسمت‌ها، می‌توانید شناختی همه‌‌جانبه و برداشتی كلی نسبت به كل كتاب به دست آورید و در وقت خود صرفه‌جویی كنید. این‌‌گونه مطالعه، مطالعه اجمالی است و از این طریق، می‌توان دریافت كه محتوای كتاب، با موضوع مورد نیاز شما و دیگر اعضای خانواده تا چه حدی ارتباط دارد.
رهنمود ششم: هدف؛ زود تمام كردن یك كتاب نیست، بلكه خوب تمام كردن كتاب، یا خوب خواندن آن مورد نظر است. زیرا هدف، فهمیدن و درك مقصود نویسنده است. بدیهی است كیفیت مطالعه بر كمیت مطالعه ارجح است و در این باره نظامی گنجوی به زیبایی فرموده است:
میکوش به هر ورق که خوانی تا معنی آن تمام دانی
رهنمود هفتم: سعی كنید كتاب‌ها را در زمینه مورد علاقه خود و اعضای خانوادهتان انتخاب كنید. در این راه می‌توانید از افراد مطلع، صاحب‌نظر، و كتاب‌‌شناس كمك بگیرید تا بتوانید با توجه به اولویت‌ها و تنگناهای زمانی و فعالیت‌های روزمره، كتاب مناسبی را انتخاب كنید. بنابراین از مطالعه كتاب‌های متفرقه كه ارتباطی با هدف و نیاز شما یا اعضای خانواده ندارد، بپرهیزید. زیرا مطالعه متفرقه، بی‌برنامه و اتفاقی، بازده چندانی ندارد و به دامنه دانش تخصصی شما و اعضای خانواده چیزی نمی‌افزاید و به پاره دانسته‌هایی سرگردان در ذهن تبدیل خواهد شد.
رهنمود هشتم: مطالعه و تفكر لازم و ملزوم یكدیگرند. مطالعه وسیله یادگیری و كسب معرفت و تفكر عامل «ملكه ساختن» آن در ذهن است و مطالعه بی‌تفكر، ثمری ندارد. بنابراین، سعی كنید در برخورد با عنوان كتاب یا موضوع مورد مطالعه خود، دقایقی چند به طرح سوال‌های گوناگون و اندیشیدن درباره موضوع مورد نظر بپردازید و ساعات مطالعه و تفكر را هماهنگ كنید. منظور از برخورد سؤالی با كتاب، این است كه هنگام مطالعه، فرض كنید نویسنده در مقابل شماست و می‌خواهید با خود او درباره مسئله صحبت كنید و سؤالات ذهنی خویش را از او بپرسید، یا در موضوع خاص، پرسش‌هایی در ذهن دارید و هنگام مطالعه، می‌خواهید جواب آن‌ها را از كتاب پیدا كنید. این حالت، هم تمركز فكری می‌آورد و هم به فهم بهتر كمك کرده و هم ذهن را پویاتر می‌کند.
رهنمود نهم: اگر كتابی را كه مطالعه می‌كنید متعلق به خود شماست، می‌توانید برای مرور بعدی زیر بعضی مطالب مهم خط افقی بكشید و یا خلاصه مطلب یا بند(پاراگراف) در دو یا سه جمله، در سمت راست كتاب یادداشت كنید. همچنین اگر در یك یا چند بند حاوی نكات پر معنی بود، می‌توانید كنار آن‌ها یك خط عمودی بكشید و یا علامت ضربدر بگذارید، یا یك سوال كوتاه طرح كنید كه هنگام مطالعه مجدد، شما را به اندیشیدن دعوت كند.
رهنمود دهم: برای اینكه از كتابخوانی لذت و فایده ببرید، كتاب را متناسب با درك و سطح دانش خود و دیگر اعضای خانوادهتان برگزینید و سیر مطالعاتی داشته باشید. مسیر مطالعاتی را نردبانی تصور كنید كه قرار است پله‌های آن را یكی‌یكی طی كنید تا به تدریج به سوی كمال گام بردارید، نه هرچه پیش آید، خوش آید!
رهنمود یازدهم: از نكات مهم دیگری كه به مفیدتر شدن مطالعه در خانواده كمك می‌كند، بازگو كردن مطالب مطالعه شده برای دیگران است. هنگامی كه مطالب مطالعه شده را برای اعضای خانواده نقل می‌كنید، بهتر در حافظه شما می‌ماند. لذا توصیه می‌شود درباره مطالب كتاب مورد مطالعه، با همسر، فرزندان، همكاران خود و یا اشخاص علاقه‌مند دیگر به بحث و گفت‌‌و‌گو بپردازید تا مطالب در ذهن شما بیشتر جایگزین شود.
رهنمود دوازدهم: سعی كنید همه قسمت‌های كتاب، اعم از تصویرها، نمودارها، پانویس‌ها، توضیحات اضافی و خلاصه فصل‌ها را بهطور جدی مورد مطالعه قرار دهید. زیرا ممكن است این قسمت‌ها كه برای تسهیل فهم مطالب كتاب در نظر گرفته می‌شوند، به اندازه چند صفحه، مطلب دربر داشته باشند.
رهنمود سیزدهم: اگر در نظر دارید به دوستان خانوادگی خود كتاب امانت دهید، مشخصات امانت گیرنده، تاریخ امانت و تاریخ برگشت كتاب را در دفتری یادداشت كنید. در ضمن چنان‌چه كتابی را از كتابخانه دوستی یا كتابخانه عمومی به امانت گرفته‌اید، آن را در جایی مشخص قرار دهید و با كتاب‌های شخصی خود مخلوط نكنید. سعی كنید كتاب‌های امانتی را در مهلت مقرر مسترد دارید تا نشان دهید كه شخصی منظم، مسئولیت‌پذیر و متعهد هستید.
رهنمود چهاردهم: ورق زدن یك كتاب پیش از خواندن، انداختن نظری اجمالی به كل مطالب كتاب، خواندن بعضی قسمت‌ها بهطور نمونه و تصادفی، مطالعه مطالبی كه به عنوان معرفی، نقد و بررسی درباره كتابی خاص نوشته شده است، روش‌هایی هستند كه می‌توانند به شما در انتخاب كتاب مناسب كمك كنند. گفتنی است كه برای گزینش كتاب «مناسب» نباید حالت غافل‌گیری داشت، بلكه باید از راهنمایی و ارشاد «كتابدارِ كتابشناسِ متعهد» بهره جست، همان‌‌طور كه شناخت دوست از دشمن لازم است، تشخیص كتاب‌های خوب و مفید از كتاب‌های بد و مضّر نیز ضرورت دارد.
رهنمود پانزدهم: در خواندن هر ماده خواندنی، درك و فهمیدن در مرحله اول و پذیرفتن یا نپذیرفتن در مرحله دوم قرار دارد. بنابراین در آغاز بكوشید «پیام» نویسنده را دریابید و بعد درباره آن شك، فكر و مباحثه كنید. اما آن را تا زمانی كه مرحله دوم، یعنی مرحله قبول پیش نیامده است، نپذیرید. فراموش نكنید كه در این میان، ارزش‌های الهی و فطرت انسان، معیار بسیار محكمی است كه می‌تواند در قبول یا رد نظریات ارائه شده مورد استناد قرار گیرد.
شنبه ۱۲ فروردین ۱۳۹۶ - ۱۱:۰۰
نظر شما