کتاب «از کاف تا نون» حاصل هفده ساعت گفتوشنود رو در رو با دکتر میرجلالالدین کزازی است که در فاصله زمانی بیش از دو ماه (از اواخر بهمن ۸۹ تا اوایل اردیبهشت۹۰) با هدف واکاوی زندگی، اندیشهها و آثار وی انجام شده است.
مصاحبهکننده مینویسد: «در گفتوشنودها سعی شد در فضایی غیر چالشی، تا حد امکان به بیشتر عرصههای فکری و علمی دکتر کزازی پرداخته شود؛ طوری که خواننده بتواند با خواندن این اثر تصویری کلی از ایشان در ذهن داشته باشد. کتاب، کلیاتی از زندگی مصاحبهشونده، آثار و دیدگاههای ادبی و فرهنگی وی را دربرمیگیرد.»
اگرچه کتاب فصلبندی ندارد، مباحث مطرح در آن بر اساس نظم یا ایدهای مشخص پیش کشیده شده و میتوان پرسشهای گفتوگوکننده را همانند دانههای تسبیح در ادامهی یکدیگر دانست. او در اینباره نوشته است: «گفتههای دکتر کزازی پس از پایان هر دیدار، پیاده، تنظیم و پرسشهای لازم، اما مطرحنشده، استخراج میشد تا پاسخ آنها، بعدتر، به مکان مرتبط با موضوع انتقال یابد.» جابهجایی و انتقال مباحث مطرح دربارهی هر موضوع به مکان اصلی مرتبط با آن بحث، کتاب را از آشفتگی نجات داده و باعث شده مخاطب با کتابی ساختارمند روبهرو شود. حفظ لحن خاص دکتر کزازی و ویرایش نهایی کتاب بهدست مصاحبهشونده را میتوان از دیگر ویژگیهای کتاب «از کاف تا نون» برشمرد.
بازبینی و ویرایش کتاب به دست دکتر کزازی باعث افزایش اعتبار علمی اثر شده و از طرف دیگر موقعیت مصاحبهکننده، در مقام گزارشگر یا خبرنگاری بیطرف، به بازنمایی ابعاد فکری و شخصیتی مصاحبهشونده کمک کرده است.
کتاب با این پرسش آغاز میشود: «از شناسنامهی کتابهاتان میشود فهمید متولد ۱۳۲۷ هستید. از خودتان شروع کنیم؛ از خاستگاه خانوادگیتان.» و تا صفحهی ۳۹، دوران کودکی و نوجوانی دکتر کزازی مورد بحث قرار میگیرد. در صفحههای یادشده، علاوه بر کودکی و نوجوانی مصاحبهشونده، ادبیات شفاهی، ادبیات کودکان، کرمانشاه، موقعیت زبان فارسی در کرمانشاه، گویش فارسی کرمانشاهی و زبان کردی کرمانشاهی مورد پرسش واقع شده است. کتاب تا صفحهی ۴۴ به سالهای تحصیل دکتر کزازی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد پرداخته، بر اساس مباحث مطرح، مسیر سخن به سمت «دبستان خراسانی» و به طبع به شاهنامه کشیده میشود. اما پیش از ورود به مبحث شاهنامه، در مطالب مرتبط با دبستان خراسانی و خراسان، دگرگونیهای زبانهای ایرانی، دلایل گسترش زبان دری در ایران، اوستا، زرتشت و چند مبحث مرتبط دیگر مورد بحث قرار میگیرد.
فراروانشناسی، بازتاب آیین مهری در دبستانهای درویشی و ترجمههای دکتر کزازی در این زمینه از مباحث دیگر کتاب است. پس از مقولههای یادشده، شاهنامه، فردوسی، اسطورههای ایرانی، رزمنامهها، رزمنامههای یونانی، مناسبات ایران و توران، جایگاه زنان در شاهنامه، تبدیل داستانهای منظوم به متون منثور و... مورد پرسش قرار گرفته و در بخشی دیگر، خیام و جهانبینی خیامی در محور بحث مینشیند. خاقانی، قصیدهسرایی و سپس حافظ، موضوعات دیگر مطرح در کتاب هستند.
لحن ویژهی دکتر کزازی، فاصلهی به نسبت زیاد زبانهای گفتار و نوشتار در فارسی، مسالهی آموزش زبان فارسی به غیر ایرانیان، داستاننویسی، ترجمه، نوشتههای نگارین(نثرهای مصنوع)، شعر نو، رسمالخط زبان فارسی و... نیز از بحثهای مطرح شده در کتاب است. «از کاف تا نون» با بحثی در بارهی ایران، مفهوم ایرانیبودن و زبانهای غیر ایرانی رایج در ایران به پایان میرسد.
عکسها، کتابشناسی و واژهنامه، ضمیمههای کتاب هستند و در پایان نیز نمایهی کسان، جاها، کتابها و... آورده شده است. هرچند مخاطبان اصلی کتاب علاقهمندانی هستند که میخواهند تصویری از زندگی، تالیفات و آرای دکتر کزازی در دست داشته باشند، علاقهمندان مباحث ادبی، فرهنگی و زبانشناسی نیز در دایرهی مخاطبان کتاب قرار دارند.
با اینکه «از کاف تا نون» ادعایی در زمینهی بازنمایی تمام ابعاد فکری و تالیفات دکتر کزازی ندارد، به دلیل آنکه نگاهی فعال، زنده و از نزدیک به گفتوگوشونده دارد، میتواند به رفع بسیاری از ابهامها یا روایتهای نادرست دربارهی ایشان کمک کند.
گفتوگوکننده در تشریح دلایل انتخاب نام کتاب نوشته است: «کاربرد کاف و نون به عنوان رمزواره در آن بخش از ادبیات ایران که ـ به تعبیر گفتوگوشونده ـ دبستانهای راز نامیده میشود، بیسابقه نیست.
هرچند وجود چنین پیشینهای، با توجه به گسترهی پژوهشهای دکتر کزازی، میتواند جرقهی اولیهی انتخاب این نام به حساب آمده و یکی از لایههای معنایی آن باشد، کاف و نون برای ما بار معنایی دیگری داشته است: کاف حرفی است که نام زادگاه ایشان، کرمانشاه و نام خاستگاه نیاکانشان، کزّاز، با آن آغاز میشود و نون حرف آخر ایران است. این گفتوشنود را از زادگاه و خاستگاه دکتر کزازی آغاز کرده و با بحثی دربارهی ایران و مفهوم ایرانی بودن به پایان رساندهایم. از سوی دیگر، کتاب گذری دارد بر زندگی، اندیشهها و آثار گفتوگوشونده و از همین رو نمیتوان آن را، بر اساس الگویی تکراری، «از الف تا ی» خواند. از کاف تا نون میتواند نشانگر این هم باشد که کتاب برشی را از آنچه هویت دکتر کزازی شمرده میشود دربر گرفته است.»
از کاف تا نون را نشر عنوان در شمارگان هزار نسخه، در ۱۷۶ صفحه و به قیمت هشت هزار تومان منتشر کرده است.
نظر شما