به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، به نقل از روابط عمومی بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، پنجمین محفل شعرخوانی جشنواره بین‌المللی شعر فجر که برای دومین‌بار در این جشنواره به شاعران افغانستانی اختصاص داشت، عصر دوشنبه 18 بهمن در کتابخانه 13 آبان شهرری برگزار شد و در این محفل، علاوه بر سخنرانی دکتر نصیر احمدنور (سفیر جمهوری اسلامی افغانستان در ایران)، دکتر عفت مستشارنیا، استاد دانشگاه و جواد محقق، عضو هیأت علمی یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر، تعدادی از شاعران افغانستانی مقیم کشورمان به شعرخوانی پرداختند.
 
فرهنگ كليد حل تمام مشكلات بشريت است
نصير احمد نور، سفير افغانستان در تهران در سخنانی در جمع هموطنان ادیبش، راه علاج و درمان مصيبت‌هاي رفته بر مردم افغانستان را شناخت رسالت اصلي فرهنگ از سوي اهالي فرهنگ و هنر دانست.

وي با بيان اينكه هرگاه شاعران، نويسندگان و نخبگان به فكر خير و سعادت انسان باشند، همه مشكلات بشري حل خواهد شد، اظهار كرد: مشكلاتي مانند تبعيض، اقليت، مذهبيت و همچنين نبود شايسته‌سالاري را مي‌توانيم با ديد وسيع فرهنگي و انساني حل كنيم. با اين ديد، مشكلات خانوادگي، كشوري و جهاني مرتفع خواهند شد؛ اما اگر هر كسي ديدگاه خود را در تعاريف قبيله‌اي و منطقه‌اي و گروهي محصور كند، نه تنها مشكل خود را حل نخواهد كرد، بلكه بر مشكلات ديگران خواهد افزود.

احمد نور در بخش ديگري از سخنانش با تأكيد بر اينكه اگر خير خود را در خير ديگران ببينيم و به فكر صلاح و فلاح ديگران باشيم، مشكلات ما برطرف خواهد شد، گفت: امروز در افغانستان فرصت‌ها موجود است؛ از نقطه نظر قوانين، هيچگونه تبعيضي وجود ندارد و در آنها شايسته‌سالاري مطرح است. همچنين افغانستان امروز شرايطي را تجربه مي‌كند كه جامعه بين‌المللي از اقصي نقاط دنيا با پاي خود به آن آمده است و اگر نه در عمل ولي لااقل در شعار، از مردم‌سالاري سخن مي‌گويند.

وي تأكيد كرد: افغانستان بايد از اين فرصت‌هاي پيش‌آمده استفاده و آنها را نهادينه كند و نگذارد كه اين فرصت‌ها، از دست برود. با اين حال و متأسفانه بارها ديده‌ايم كه افغانستان و مردم افغانستان، فرصت‌سوز هستند و فرصت‌هاي تاريخي را كه به آساني به دست نمي‌آيند، از دست مي‌دهند.

سفير افغانستان در تهران در ادامه گفت: بكوشيم كه اين فرصت را كه هم در قوانين افغانستان و هم در بستر نهادهاي بين‌المللي وجود دارد، نهادينه كنيم تا كشورمان را براي خود و نسل‌هاي آينده بسازيم.

وي ادامه داد: متأسفانه در افغانستان چه به صورت فردي و چه به شكل گروهي و همچنين در فضاي مجازي، صحبت از اقليت و اكثريت است. اين افراد با اصرار مي‌خواهند خود را شهروند درجه چند و درجه چند معرفي كنند.

احمد نور همچنين گفت: ما پيروان دين اسلام هستيم كه در آن پيامبر (ص) در خطبه غدير فرياد زد كه بين سياه و سفيد و عرب و عجم و اين و آن، تفاوت نيست و تفاوت تنها بر اساس تقواست. تقوا، امر ناشناخته‌اي است و كسي نمي‌تواند ميزان آن را بسنجد و فقط خدا از آن خبر دارد؛ بنابراين در عمل هيچ برتري بين انسان و انسان ديگر وجود ندارد.

وي افزود: ما پيرو ديني هستيم كه پيامبرش سلمان فارسي را از اهل بيت (ع) مي‌نامد؛ اما در قرآن درباره عموي پيامبر (ص) آيه تبت يدي آمده است. ما پيرو ديني هستيم كه اينگونه عمل مي‌كند. بايد اينها را در كشور خود نهادينه كنيم. بايد دنبال عدالت و شايسته‌سالاري و مردم‌سالاري و انتخاب مردم باشيم و هركس اگر خود را شايسته مقام و منصبي مي‌داند، بتواند در فضاي رقابتي به آن هدفش برسد.

او ادامه داد: اگر ما اصرار به اقليت و اكثريت و فلان مذهب و قوم و قبيله و زبان كنيم، كار آنها كه دنبال تبعيض هستند را آسان خواهيم كرد. اديان و مكاتب بشري و مذاهب و ضرورت‌هاي بشري ايجاب مي‌كند كه به ديدگاه‌هاي قومي و قبيله‌اي و اكثريت و اقليت بها ندهيم.

وي همچنين گفت: نخست‌وزير قبلي كشور يك ميليارد و چندصد ميليوني هند، پيرو مذهب سيك بود كه شايد 6 درصد جمعيت اين كشور بزرگ را تشكيل مي‌دهند. ولي در فضاي انساني و شهروندي و تمدني به عالي‌ترين سطح تصميم‌گيري رسيد. در همين كشور هند، رهبر حزب حاكم يك خانم ايتاليايي‌تبار است كه از فضاي شايسته‌سالاري براي رسيدن به اين منصب بهره برده است. ما هم بايد براي رها شدن از مشكلات كنوني، از اين نمونه‌هاي عملي پيروي كنيم.

سفير افغانستان در تهران سخنانش در اين محفل را اينگونه به پايان برد: مطمئن باشيد كه افغانستان و برخي از كشورهاي اسلامي زماني براي مشكل خود راه‌حل خواهند يافت كه نخبگان با مردم آشتي و معيارهاي شايسته يك جامعه اسلامي را نهادينه كنند.
 
هنرمندان ایران و افغانستان، انس بیش‌تری یافته‌اند
محمدسرور رجايي، شاعر افغانی و دبیر اين محفل با حضور در جايگاه سخنراني با قدرداني از بنياد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان به دليل نگاه مثبت و خيرانديش آن به ادبيات افغانستان، از برگزاركنندگان و حاميان اين محفل از جمله نصير احمد نور، سفير کشورش در تهران، جواد محقق، معاون شعر بنياد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان و همچنین شهرداری منطقه 20 قدرداني كرد.

وي در ادامه گفت: امروز 18 بهمن، در اذهان افغانستاني‌ها و ايراني‌ها ماندگار خواهد شد؛ زيرا همزمان با اين محفل، كنسرت موسيقي استاد حسام‌الدين سراج در شهر كابل در حال برگزاري است كه اتفاق مباركي محسوب مي‌شود.

رجايي در ادامه با بيان اينكه انتخاب محدكاظم كاظمی، شاعر افغانستاني به عنوان دبير علمي جشنواره شعر فجر، براي ادبيات و زبان فارسي مبارك خواهد بود، اظهار كرد: درست است كه ارتباطا‌ت‌ و همدلي ما از شعر و داستان آغاز شد، ولي امروز در سايه تدابير و تلاش فرهنگيان دو كشور، جا باز كرده و به موسيقي و عكاسي و خوشنويسي رسيده است. البته من عقیده دارم که فضا بيش از اين باز خواهد شد و هنرمندان دو كشور در پرتو اين همدلي‌ها، بيش از پيش با همديگر مأنوس خواهند شد.

محمدسرور رجايي سخنان كوتاه خود در اين محفل را با خواندن اين دو بيتي به اتمام رساند: دوباره چشم كابل مي‌شود باز/ پر از نسرین و سنبل مي‌شود باز/ تمام باغ‌هاي چهلستونش/ پر از گنجشك و بلبل مي‌شود باز.
 
داوری تمام آثار حوزه ادبيات فارسي در ايران
در ادامه برگزاري اين محفل ادبي، جواد محقق، عضو هیات علمی یازدهمین جشنواره شعر فجر و معاون شعر بنياد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان با بيان سخنانی گفت: جشنواره شعر فجر هر سال در كنار انتخاب كتاب‌هاي برگزيده شعر در حوزه كودكان و نوجوانان و همچنين شعر بزرگسالان و كتاب‌هاي درباره شعر، محافل شعر خود را در سراسر كشور برگزار مي‌كند.

وي افزود: در حدود 10 محفل در سال‌‌هاي مختلف در استان‌هاي كشور در جريان جشنواره شعر فجر برگزار كرده‌ايم كه امسال دو محفل از اين محافل به شاعران افغانستان اختصاص داشته است. يكي محفلي كه جمعه گذشته در مشهد برگزار شد كه به دليل شرايط جوي و لغو پروازها به مشهد، نتوانستيم در خدمت شعراي افغانستان در مشهد باشيم و ديگري هم محفلي است كه امروز شاهد برگزاري آن در شهر ري هستيم.

محقق در بخش ديگري از سخنانش گفت: امسال محمدكاظم كاظمي، شاعر افغانستاني، دبيري جشنواره شعر فجر را به عهده دارد و علت انتخاب وي در اين سمت، تنها پرداختن و توجه به ادبيات و فرهنگ است.

وي در ادامه با انتقاد به برخي شايعات مطرح‌شده در فضاي مجازي پس از انتخاب كاظمي گفت: برخي در فضاهاي مجازي مواردي را مطرح كرده‌اند كه بايد خطاب به آنها گفت: انتخاب آقاي كاظمي به دبيري جشنواره شعر فجر، جز به همت و حمايت بنياد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان و پذيرش معاونت فرهنگي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي تحقق نيافت.

وي در توضيح يكي از دلايل انتخاب كاظمي به اين سمت گفت: اگر قرار است جشنواره شعر فجر به صورت بين‌المللي برگزار شود و از عرصه جغرافيايي امروز ايران فراتر برود، بايد مديريت آن را هم بين‌المللي انجام دهيم كه در اين باره با انتخاب محمدكاظم كاظمي به اين هدف رسيده‌ايم.

معاون شعر بنياد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان در بخش ديگري از سخنانش با يادكرد برگزاري بخش ويژه افغانستان در نهمين دوره جايزه ادبي جلال آل‌احمد بيان كرد: در اين جايزه، ادبيات داستاني افغانستان را از 8 سال قبل جمع‌آوري كرديم، داوري اوليه در افغانستان انجام شد و كتاب‌هاي برگزيده در مرحله اول كه به ايران فرستاده شدند، در داخل كشور داوري شد و در پايان، برگزيدگان در آيين اختتاميه، جوايز خود را دريافت كردند.

وي ادامه داد: به منظور تداوم اين حركت ارزشمند در حوزه ادبيات و زبان فارسي، امسال كتاب‌هاي شعر 10 سال اخير افغانستان در اين كشور داوري شده و مجموعه‌هاي برگزيده به ايران ارسال و داوري نهايي در ايران روی این آثار انجام مي‌شود تا در برنامه اختتاميه به كتاب‌هاي برگزيده شعر افغانستان نيز جوايزي تعلق گيرد.

محقق افزود: از سال‌هاي بعد، تنها كتاب‌هايي كه در همان سال در افغانستان منتشر شده‌‌اند در بخش ويژه افغانستان جشنواره شعر فجر و همچينن جايزه ادبي جلال، مورد بررسي و داوري قرار خواهند گرفت.

محقق در بخش ديگري از سخنانش، مشاركت جدي افغانستان در جشنواره شعر فجر را از ديگر دلايل انتخاب محمدكاظم كاظمي به عنوان دبيري يازدهمين دوره اين جشنواره عنوان كرد و افزود: تداوم اين حركت را تا آنجا كه امكانات اجازه دهد، گسترش خواهيم داد. بعد از آن هم سراغ تاجيكستان خواهيم رفت تا آثار اين كشور را به عنوان يكي از كشورهاي حوزه تمدني زبان فارسي داوري كنيم و آرام‌ آرام به نسبت تجربه‌اي كه كسب خواهيم كرد، كشورهاي ديگري كه آثاري به زبان فارسي منتشر مي‌كنند، در اين حوزه قرار خواهند گرفت.
 
عايشه درّاني، شاعر افغان و بي‌همتاي شعر پارسي است
در ادامه این محفل، دکتر عفت مستشارنیا، استاد دانشگاه و همسر دکتر محمدسرور مولایی، عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی به معرفي عايشه درّاني، بانوي شاعر پارسي‌گوي و افغان پرداخت و گفت: كمتر شاعر زني را مي‌توان با او مقايسه كرد.

وي در اين محفل شعر، به قرائت مقاله خود در معرفي عايشه درّاني، بانوي شاعر و پارسي‌گوي افغانستان اهتمام كرد. مستشارنیا در سخنان آغازين خود گفت: عايشه درّاني، در سده يازده هجري قمري در خانواده‌اي منتسب به سلسله حاكم، درّاني سدوزايي متولد شد. موقعيت خانوادگي وي موجب شد تا عايشه از آموزش و تعليم بهره‌مند شود و علاوه بر خواندن و نوشتن، قرآن را آموخت و پس از آن يكسره به شعر و ادب روي آورد.

مستشارنيا ادامه داد: زندگاني عايشه درّاني را به 3 دوره كودكي و نوجواني كه همراه با كسب دانش و آموختن و پرداختن به شعر و شاعري بود، دوره ميانسالي و ازدواج و به دنيا آوردن 5 دختر و يك پسر و همچنين دوره سوگواري براي كشته‌شدن پسر جوانش در جنگ كشمير، تقسيم مي‌كنند. دوره سوم زندگي عايشه را بايد دوره طاقت‌سوزِ داغداري و نوحه‌سرايي بي‌پايان او دانست.

اين پژوهشگر ادبي افزود: در اين دوره بود كه عايشه به عرفان و سير و سلوك روي‌ آورد و در سلك مریدان ميريحيي درآمد. در قصايد عايشه، ابياتي در ستايش عبدالقادر گيلاني، شيخ احد جام و ميريحيي ديده مي‌شود. اما آوازه شعر عايشه چنان شد كه تيمورشاه، زماني كه شعر عايشه را شنيد، او را مورد تحسين و تشويق قرار داد و صله بسيار به او بخشيد. با اين حال در ديوان موجود از عايشه، شعري كه ستايش تيمورشاه و يا شاهان ديگر باشد، وجود ندارد.

مستشارنيا در ادامه با اظهار اينكه عايشه تدوین ديوان خود را در سال 1223 قمري و سه سال پيش از مرگ خود آغاز كرد، گفت: با همه تأثيري كه عايشه از شاعران ديگر به ويژه از خواجه شيراز پذيرفته است، شعر او از آن خود اوست؛ به خصوص در مواردي كه مربوط به احساس و عواطف مادرانه او مي‌شود، فوق‌العاده اختصاصي است. از اين ديدگاه، كمتر شاعر زني را مي‌توان با او مقايسه كرد.

وي در بيان بخش ديگري از مقاله خود گفت: عايشه اما اوضاع اجتماعي نابسامان و گسستن شيرازه كار و روي كار آمدن افراد نااهل در آن روزگار را مورد نقد قرار مي‌دهد و همچنان فقر و بدبختي و فلاكت مردم و سوءتدبير حاكمان را نيز به تیغ انتقاد می‌کشد.

اين استاد دانشگاه در ادامه با بيان اينكه در ديوان عايشه، 17 قصيده وجود دارد كه بر معاني و مضامين حمد و نعت و منقبت است، اظهار كرد: بلندترين قصيده عايشه 63 بيت است. نعت‌ها و منقبت‌هاي او شامل ستايش رسول اكرم (ص) و اهل بيت (ع) و ياران او و بنا به تعبير خودش، 5 تن و 12 امام و 4 يار است. از اين ميان، دو قصيده به ستايش و منقبت اميرالمؤمنين (ع) اختصاص دارد. عايشه همچنين قصايدي براي حضرت زهرا (س) و امام رضا (ع) سروده است.

وي افزود: اين قصايد و اشعار عايشه را مي‌توان در شمار آثاري قرار داد كه معمولاً در محافل ذكر خوانده مي‌شده است؛ رسمي كه هنوز در مناطقي از ايران، افغانستان، هند و پاكستان وجود دارد. عايشه همچنين در ديوان خود از انوري، عطار، سعدي، مولوي، شاه‌قاسم انوار و بابافغاني نام برده است؛ اما مريد و دلبسته حافظ است.

اين پژوهشگر شعر و ادبيات در بخش پاياني سخنانش گفت: در شعر عايشه، تعداد زيادي از واژگان رايج زبان فارسي دري آن روزگار ديده مي‌شود كه از دو نظر ديد زبان و گرايش او به سادگي دروني و ديگري از نظر كاربرد آن لغات و تركيبات و معاني و مفاهيم، قابل بررسي است.

عفت مستشارنيا در پايان، نحوه يافتن ديوان شعر عايشه درّاني در كابل و همچنين تصحيح آن براي انتشار را شرح داد.

محمدحسین انصاری‌نژاد، علیمدد رضوانی، محسن سعیدی، فریبا یوسفی، سیده تکتم حسینی، زهرا جعفری، علی‌محمد مودب، زهرا نوری، شوکت علی محمدی، مریم یعقوبی، سمانه عابدینی، باران صادقی، علیرضا رحمانی، زهرا زاهدی، محمدحسین فیاض و عارف جعفری در این محفل شعر خواندند.

این محفل از سلسله محافل یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر برگزار شد. پیش‌تر، محافلی در کاشان (افتتاحیه)، البرز، مشهد (محفل مهاجران افغانستانی مقیم خراسان) و تهران (با عنوان شهدای خدمت به یاد شهدای آتش‌نشان) برگزار شده بود.

ششمین محفل شعرخوانی شعر فجر، چهارشنبه شب همین هفته 20 بهمن با عنوان «شعر خلیج فارس» در جزیره هرمز برگزار می‌شود.

مراسم پایانی یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر، اسفند امسال در قالب یکی از برنامه‌های پایتختی فرهنگی مشهد مقدس در سال 2017 در جوار حرم ملکوتی و نورانی امام رضا (ع) برگزار می‌شود.