دکتر منیژه رهبر، مترجم «فیزیک مفهومی» کتاب برگزیده در بیست و هشتمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره وضعیت کتابهای علمی اظهار کرد: کتابهای علمی به موضوعات متنوع علمی در شاخه‌های مختلف میپردازد و با توجه به رشد سریع علوم، آگاهی مردم در این زمینه ضروری است؛ بنابراین نویسندگان و مترجمان این دسته از کتاب‌ها، باید از تسلط قابل توجهی به موضوعات مختلف برخوردار باشند چراکه معتقدم شرح یک موضوع علمی برای مخاطب عام در مقایسه با مخاطب خاص مشکل‌تر است.
وی در ارزیابی کیفی کتابهای علمی در شاخه تالیف افزود: محتوای کتابهای علمی تالیفی، کممایه است؛ چراکه بسیاری از فعالان این حوزه با ساده‌انگاری تصور می‌کنند با جمع‌آوری مطالب از منابع مختلف می‌توان کتاب علمی تولید کرد. تالیف، نیازمند تجربه کافی در زمینه‌های تدریس و پژوهش است. کتابهای ترجمه این حوزه نیز در برخی مواقع بر محور توجه به لغت‌نامه کنار دست مترجم تولید میشود؛ البته کتابهای ترجمه شده قابل توجهی در زمینه «علم برای همه» منتشر میشود.
رسانه برای تبلیغ کتابهای علمی برنامه ندارد
رهبر با اشاره به تاثیر بی‌توجهی به مطالعه در رکود صنعت نشر ادامه داد: علاوه بر ضعف فرهنگ مطالعه، تبلیغات نیز در ضعف بازار نشر کتابهای علمی برای مخاطب عام موثر است. فرصت تبلیغ در رسانه‌های تصویری بیشتر برای کتابهای کمک آموزشی پیش‌بینی شده است. مسئولان، آمارهای قابل ملاحظه‌ای از تولید کتاب ارائه می‌کنند اما چند درصد این کتاب‌ها برای افزایش بار آگاهی علمی مخاطب موثر واقع میشود؟
این مترجم با تاکید بر لزوم توجه به مشوق‌های مختلف برای جلب نظر صاحبنظران با هدف تقویت جریان تالیف کتاب علمی گفت: جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران و جایزه نقد کتاب از جمله عوامل ایجاد انگیزه برای صاحبنظران و اندیشمندان حوزه‌های مختلف علوم به حساب می‌آید تا به تالیف کتاب برای مخاطب عام اقدام کنند؛ اما به‌نظر می‌رسد که تعداد کمی از این جوایز به کتابهای علمی اختصاص پیدا می‌کند.
صاحبنظران برای تالیف کتاب علمی بی‌انگیزه هستند
رهبر افزود: یاد‌آور می‌شوم که در سال‌های دور توجه بیشتری به نویسندگان و مترجمان این دسته از کتاب‌ها وجود داشت اما امروزه تلاش رسانه‌ها نیز نسبت به انعکاس این اخبار قابل توجه نیست؛ بنابراین حتی علاقه‌مندان به تالیف کتاب نیز به دلیل بی‌توجهی رسانه‌ها نسبت به معرفی کتابهای مناسب، برای تالیف کتاب علمی برای مخاطب عام بی‌انگیزه هستند.
وی با اشاره به کاهش تولید کتابهای علمی ادامه داد: تجربه شخصی من در بررسی کتابهای ارسال شده به دبیرخانه جایزه کتاب سال جهموری اسلامی ایران نشان می‌دهد که بسیاری از این کتاب‌ها، حتی از نظر ظاهر خالی از اشکال نیستند. حروف‌چینی، اَشکال و رسم‌ها از جمله مشکلات ظاهری این کتاب‌ها محسوب می‌شوند. انگیزه برخی در تولید و انتشار کتاب علمی، ارتقاء درجه علمی و دانشگاهی یا شهرت است.
این برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران اظهار کرد: در شناسایی دلایل رشد اندک کتابهای علمی در جامعه علاوه بر تمایل اندک مخاطب همچنین رسانه برای معرفی این دسته از منابع می‌توان به کاهش انگیزه استادان مطرح اشاره کرد؛ به‌عبارت دیگر دردسر فراوان ترجمه و تالیف و بازده اندک آن موجب شده تا صاحبنظران نسبت به تولید کتابهای علمی بی‌توجه شوند.
مترجمان حائز همه ویژگی‌های ترجمه نیستند
رهبر درباره وضعیت ترجمه کتابهای علمی برای مخاطب عام افزود: هر‌چند که معتقدم ترجمه کتابهای نویسندگان معروف دنیا در شاخه‌های مختلف علوم در ایران کاهش پیدا کرده اما هر از چند‌گاهی شاهد انتشار ترجمه این آثار هستیم. مترجم این دسته از کتاب‌ها باید علاوه بر تسلط به موضوع کتاب به زبان مبداء و مقصد نیز آشنا باشد؛ البته به‌نظر می‌رسد مترجمان اندکی هستند که حائز همه این ویژگی‌ها باشند.
وی بااشاره به نقش کتاب در ایجاد حس پرسشگری گفت: باید توجه داشته باشیم که حس پرسشگری باید ابتدا در مخاطب نهادینه شده باشد؛ به این ترتیب کتاب در نقش پاسخگو تعریف میشود؛ البته نباید فراموش کرد که علاقه‌مندی و شوق کنجکاوی در بین افراد باید از سنین دانش‌آموزی و در مدارس از سوی معلمان ایجاد شود.
مروری بر پرونده
پدر علم ترویج و توسعه روستایی بر لزوم توجه به وضعیت زندگی مولفان کتابهای علمی توجه و تاکید دارد و معتقد است این دسته از اهالی قلم به‌دور از تلاطم‌های اجتماعی به انتقال تجربه می‌اندیشند. متن کامل گفتوگو با اسماعیل شهبازی را اینجــــــــــا بخوانید.
رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی- آموزشی معلمان فیزیک ایران معتقد است محتوای برخی کتابهای علمی با خیالبافی همراه دانست. متن کامل گفتوگو با اسفندیار معتمدی را اینجــــــــــــا بخوانید.
رئیس انجمن ترویج علم ایران، تاثیر مجلات علمی در مقایسه با کتاب را بیشتر ارزیابی می‌کند و معتقد است که برخی از کتابهای علمی در واقع زردنویسی هستند. متن کامل گفتوگو با دکتر اکرم قدیمی را اینجـــــــــــــا بخوانید.
یکشنبه ۱۰ بهمن ۱۳۹۵ - ۱۰:۳۰
نظر شما