خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، بررسی کتاب‌هایی که به روایت تاریخ انقلاب اسلامی اختصاص دارند، حاکی از آن است که توجه به تاریخ محلی و رصد کردن نقش مردم در این رویداد عظیم چندان جدی گرفته نشده است. پس از چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی به ثبت نقش برخی شهرها در پیروزی انقلاب اسلامی توجه شده است؛ توجهی که تاخیر در آن باعث شده جای روایت برخی افراد موثر در این رویداد به دلیل فقدان آنها خالی بماند. حسن شمس‌آبادی مولف کتاب‌های «سبزوار در انقلاب اسلامی»، «خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین محمدتقی عبدوس» و «نقش علمای مشهد در انقلاب اسلامی» معتقد است، تالیف تاریخ انقلاب اسلامی در شهرهای ایران را اگرچه با تاخیر اما بسیار سودمند می‌شمارد. در ادامه سوژه بررسی نقش و حضور مردم در تالیف تاریخ انقلاب با  شمس‌آبادی گفت‌وگو کردیم. وی به دلیل نگارش کتاب «سبزوار در انقلاب اسلامی» از ضرورت پرداختن به تاریخ محلی و نقش مردم در انقلاب با توجه به تجربه‌های خودش می‌گوید.
 
برخی کارشناسان معتقدند در روایت تاریخ انقلاب اسلامی به بُعد تاریخ سیاسی یا نخبگان توجه ویژه‌ای شده است. آیا می‌توان گفت در این رابطه به تمام ابعاد تاریخ سیاسی توجه ویژه شده و تالیفات خوبی در این رابطه منتشر شده است؟
پررنگ بودن تاریخ سیاسی مختص، تاریخ انقلاب اسلامی نیست و کلا تاریخ در ایران از منظر سیاسی دنبال می‌شود و این رویکرد را می‌توان در تاریخ قاجار و مشروطه نیز مشاهده کرد. این نوع رویکرد می‌تواند عوامل مختلفی از جمله نوع نگاه مورخان و موسسات فعال در این حیطه داشته باشد، نگاهی که تا به امروز نیز در تاریخ‌نگاری ما دنبال می‌شود. این پررنگ بودن بُعد سیاسی، تاریخ باعث شده به تاریخ اجتماعی و فرهنگی انقلاب اسلامی کمتر پرداخته شود. همچنین در بحث نظریه‌ها و تئوری‌پردازی انقلاب اسلامی چند اثر محدود تالیف شده که بیش‌تر آنها از سوی مورخان خارجی نوشته شده است.
با این حال در این حوزه کتاب‌های خوبی منتشر شده که از جمله می‌توان به تک‌نگاری‌های سیاسی اشاره کرد، همچنین در رابطه با مجاهدین خلق، موسسه مطالعات پژوهش‌های سیاسی سه جلدی «سازمان مجاهدین خلق، از پیدایی تا فرجام» را به چاپ رساند که کتاب ارزشمندی است و به تاریخچه، سیاست‌ها، شعارها، اعلامیه و بیانیه‌ها پرداخته و تحلیل محتوا را نیز در نظر گرفته است. همچنین در حیطه تاریخ شفاهی نیز تالیف‌های خوبی منتشر شده و قابل تامل است. با این همه بحث نگاه و رویکرد موسسه‌های فعال در حوزه تدوین و تالیف تاریخ انقلاب اسلامی مطرح است؛ نگاهی که مولف به موضوع و پژوهش دارد و این‌که از چه دیدگاهی به موضوع می‌پردازد. البته در رابطه با تاریخ شفاهی می‌توان گفت به دلیل فعالیت موسسه‌های خارج از ایران و تالیف‌هایی که به چاپ رساندند با چند دیدگاه مواجه هستیم، دیدگاه‌هایی که ما را با چند نگاه به روایت تاریخ انقلاب مواجه می‌کند که در تالیف تاریخ انقلاب نیز به کار گرفته می‌شوند. بنابراین نگاه چند بُعدی به تاریخ ایران از یک منظر فراهم شده که برای پژوهشگران و مخاطب‌های تاریخ انقلاب سودمند است که با یک رویداد از چند دریچه یا زاویه دید برخورد می‌کنند و می‌توان انقلاب اسلامی را از زوایای مختلف بررسی کرد.
 
نقش پررنگ موسسه‌ها و مراکز دولتی در تالیف، ثبت و نشر تاریخ انقلاب اسلامی چه مزایا و معایبی دارد ؟
نه تنها تاریخ انقلاب اسلامی بلکه کلا تالیف تاریخ ایران بیش‌تر از سوی نهادهای دولتی مانند مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مرکز بررسی‌های تاریخی، موسسه مطالعات تاریخ معاصر، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی و ... صورت می‌پذیرد. نهادهایی که مستقیم یا غیرمستقیم از سوی دولت حمایت می‌شوند. نقاط قوت این رویکرد، دغدغه مسائل و مشکلات مالی نداشتن چنین موسسه‌هایی برای انجام پژوهش‌های تاریخی است. برای محققان این موسسه‌ها چندان نگران نیستند، کتاب‌های‌شان فروش برود یا خیر؟ بنابراین فقدان مشکل‌های مالی برای آن‌ها آرامش‌خاطری فراهم می‌کند تا به تحقیق و پژوهش در انقلاب اسلامی بپردازند، بدون این‌که دغدغه چندانی داشته باشند یا از نوآوری خاصی بهره ببرند. اما از جمله معایب فعالیت‌های این  موسسه‌ها آن است که آثار‌شان چندان در معبر نقد و نظر قرار نمی‌گیرد. از طرفی چون از یک گفتمان به مسائل تاریخ توجه می‌شود، متاسفانه چندان بازتابی در جامعه دانشگاهی و پژوهشی ندارد و این باعث می‌شود که نتواند به صورت وسیعی انعکاس پیدا کند و در رابطه با آن اظهارنظر شود. شاید به دلیل چنین رویکردی است که کتاب‌های منتشر شده در حوزه انقلاب اسلامی کمتر در تحقیقات مورد مراجعه قرار می‌گیرد. این در حالی است که میزان انتشار کتاب از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی بسیار بالاست اما چندان گرایشی به مطالعه و نقد آن در میان جامعه تاریخ و پژوهش دیده نمی‌شود. اگرچه این منابع با مراجعه به خاطرات، اسناد و سایر منابع به خوبی گردآوری شده و کارهای با ارزشی نیز تا کنون تالیف و چاپ شده، اما به دلیل آن‌که نقد و نظر در آن کمرنگ است و به خوبی در آن پالایش صورت نمی‌گیرد، جامعه دانشگاهی گرایش چندانی به این آثار ندارد.
 
با گذشت چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی انتشار کتاب‌هایی درباره «انقلاب اسلامی در مشهد»، «انقلاب اسلامی در اصفهان»، «انقلاب اسلامی در جهرم» و ... آغاز شده است. دلیل توجه به تاریخ انقلاب با محوریت تاریخ محلی در چیست؟
پرداختن به تاریخ انقلاب در شهرهای ایران بحث مغفولی بود اما مدتی‌ست با عنوان تاریخ شهرها یا تاریخ محلی به آن توجه شده است، اگرچه باید گفت در این میان ما یک تاریخ محلی داریم که تمرکز آن بر روی مکان یا مکان‌مندی تاریخ است که می‌تواند تاریخ محلی، شهری و یا منطقه‌ای باشد. در روایت تاریخ انقلاب اسلامی بیش‌تر به تهران، قم و برخی کلان‌شهرها پرداخته شده بود، اما چندی است موسسه‌هایی مانند مرکز اسناد انقلاب اسلامی و موسسه حفظ و نشر آثار امام خمینی (ره) به صرافت پرداختن به تاریخ محلی انقلاب شدند. البته مرکز اسناد انقلاب اسلامی در این رابطه آثار بیش‌تری را چاپ کرده است. با این حال نمی‌توان گفت پرداختن به تاریخ محلی پر رنگ کردن نقش مردم است؛ زیرا در همان روایت انقلاب در تهران و قم نیز مردم، علما، احزاب و گروه‌های سیاسی حضور دارند، در شهرهای دیگر مانند مشهد و سبزوار نیز مساله احزاب و جناح‌های سیاسی مطرح است و پرداختن تاریخ انقلاب اسلامی در سایر شهرها توجه به نقش مردم در انقلاب است که  کار بسیار خوبی است و تا کنون نیز روند انتشار آثار آن مناسب بوده و پایه تدوین و تالیف چنین آثاری متمرکز بر تاریخ شفاهی است که در آن افراد موثر در انقلاب اسلامی مدنظر قرار گرفتند. اگرچه سه دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی برای پرداختن به روایت‌های خارج از مرکز قدری دیر است و برخی افراد راوی دیگر از حافظه خوبی برخوردار نیستند و بعضی چهره‌های موثر و شاخص نیز فوت شده‌اند و این افسوس را به جا می‌گذارد؛ کاش این کار زودتر انجام می‌شد و جای خالی خاطرهای دیگران نیز با روایت‌های‌شان از انقلاب پر می‌شد با این حال باز هم این حرکت در تدوین تاریخ انقلاب با رویکرد مرکزدایی و توجه به شهرهای کوچک ارزشمند است.