به عبارت دیگر در کتاب‌های پژوهش‌محور، نویسنده می‌کوشد تا چارچوب، فرآیند و یا دستاوردهای پژوهش خود را که می‌تواند از جنس دانش باشد در قالب یک کتاب منتشر کند.
برای تولید یک کتاب پژوهش‌محور لازم است تا ابتدا پژوهشی مساله‌محور طراحی و اجرا شود؛ پژوهشی که طرح‌کننده یک مساله واقعی است. مساله واقعی مسالهای است که دردمند آن دقیقا مشخص و قابل معرفی است.
برای طرح علمی مساله هم محقق باید بتواند توضیح دهد که این مساله محصول نبود یا کمبود چه دانشی است؛ دانش موضوعی یا دانش روش‌شناختی؟ اگر پژوهش انجام شود کدام تکه خالی از بدن دانش پُر می‌شود؟
تعریف مساله و تعیین مخاطب مهم‌ترین مرحله در طراحی یک کتاب پژوهش‌محور است. اگر محقق توانست این مرحله را به خوبی انجام دهد و آن را جذاب -یعنی به زبان نیاز خواننده- بیان کند، می‌توانیم بگوییم در جذب مخاطب تا حد زیادی موفق عمل کرده است. اما این یک روی سکه جذاب‌نویسی است. او باید بتواند برای حفظ مخاطب به گونه‌ای کشاننده و جذاب بنویسد تا همراهی خواننده را از دست ندهد. اینکه از چه روشی برای فهم و حل مساله استفاده کرده؟ چرا این روش توانایی تولید دانش مورد نیازش را داشته است؟ و پژوهش چه دستاوردهایی داشته و این دستاوردها چگونه مساله موردنظرش را حل می‌کنند؟
هر چند در روی صحنه انتظار می‌رود برای نگارش کتاب پژوهش‌محور محصول یک پژوهش گزارش شود، اما شیوه نگارش آن نباید مانند یک گزارش پژوهش باشد. چون خواننده و هدفش از خواندن کتاب با خواننده و داور یک پژوهش یکی نیستند و تفاوت‌های بنیادی با هم دارند. بر این اساس دستاوردهای پژوهش باید به گونه‌ای داستان‌گونه و کشاننده طراحی و ارائه شوند.
برای تولید چنین محصولی لازم است تا نویسنده شیوه خوب پرسیدن پرسش‌های خوب را بیاموزد تا بتواند هم پرسش‌های جذاب را مطرح کرده به دقت رصد و به زبانی ساده بیان کند و هم بتواند با روش‌ها و ابزارهای مناسب پاسخی دست اول و شاهد مبنا برای پرسش خود بیابد و آن پاسخ را ساده و جذاب به رشته تحریر درآورد. برای توسعه چنین توانمندی، نویسنده کتاب باید بتواند در زمینه مورد علاقه‌اش سه دانش موضوعی، روش‌شناختی و بافتی کسب کند.
- دانش موضوعی به او می‌گوید درباره موضوع مدنظرش چه چیزهایی می‌تواند بپرسد؟
دانش روش‌شناختی به او می‌گوید این موضوع را با چه روش‌ها و ابزارهایی می‌تواند موثر بپژوهد؟
دانش بافتی به او می‌گوید که برای مخاطب مورد نظر چه پرسشی جذاب‌تر است و این پرسش بهتر است با چه روشی پژوهش شود تا در بافت موردنظر دانش نو و کاربردی تولید کند (دانشی که تولید آگاهی، دانایی و یا توانایی می‌کند. یعنی به مخاطب کمک می‌کند مسالهای واقعی را بهتر بفهمد یا حل کند.)
در این باره آموزه‌های ساده‌ای در سامانه پژوهش‌کار به نشانی research.irandoc.ac.ir موجود است. از علاقه‌مندان دعوت می‌کنم این آموزه‌ها را مطالعه کنند.
نظر شما