احمد مسجد جامعی در این نشست گفت: ما باید از آقای بیات به خاطر حفظ کردن ۷۲۰ گوشه از موسیقی ایرانی در مجموعه کتاب‌های «الفبای نوای دل» سپاسگزار باشیم. این کار، کار بزرگی بوده که با سال‌ها تلاش و زحمت اتفاق افتاده، بنابراین همه ما باید قدر این تلاش را بدانیم.
وی با بیان این‌که بسیاری از ما قدر استعدادهای کشورمان را از یاد برده‌ایم، افزود: شاید ذکر یک خاطره بتواند به مشخص‌تر شدن موضوع کمک کند. زمانی میهمانی از کشور مراکش داشتم که دربه‌در در جست‌وجوی صدای مؤذنی ایرانی بود که در آن زمان، تا مدت‌ها در کشور خودمان چندان موردتوجه قرار نمی‌گرفت و در رسانه ملی هم اذانش پخش نمی‌شد. این مهمان مراکشی که مسئول کتابخانه سلطنتی کشورش نیز بود، زمان رفتن از ایران با دادن نشانه‌هایی برای ما مشخص کرد که می‌خواهد صدای اذان مؤذن‌زاده اردبیلی را بشنود. او که خود متولد کشوری در شمال افریقا بود که در اذان و قرائت قرآن نامدار هستند اما صدای استاد مؤذن‌زاده اردبیلی را به خوبی می‌دانست و فهمیده بود. وقت رفتنش نوار کاستی از اذان آقای مؤذن‌زاده را به او دادیم. این هدیه واقعا او را خوشحال کرده بود.
اولین هنر اسلامی، هنر موسیقی است
محمد رجبی دوانی، کارشناس فلسفه هنر، به‌عنوان دیگر سخنران این آیین با اشاره به اهمیت نواها در روابط انسانی و انتقال مفاهیم، اظهار کرد: اشارت و عبارت دو گونه مختلف سخن هستند؛ اشارت به آواهایی گفته می‌شود که کلمه به‌حساب نمی‌آیند اما معنای مشخصی را دربر می‌گیرند. آه کشیدن و ناله کردن از نمونه‌های اشارت است.
وی ادامه داد: ترکیب آواهای معنادار باعث شکل‌گیری موسیقی می‌شود. وقتی کلام موزون مسجع با موسیقی آهنگین ترکیب شود، می‌تواند انتقال مفاهیم و معانی درست را سهولت ببخشد و به نشستن این مفاهیم بر جان‌ها کمک کند.
رجبی دوانی با نام بردن از موسیقی به‌عنوان اولین هنر اسلامی گفت: پیغمبر اکرم (ص) اولین کسی بودند که قرآن را با صوت می‌خواندند. بنابراین اولین هنر اسلامی نه خط است و نه معماری، بلکه هنر موسیقی است.
این پژوهشگر فلسلفه هنر با اشاره به درک و دریافت ایرانیان از موسیقی، افزود: روح ایرانی از گذشته درک کرده بود که اگر کلام در ضمن پرمعنایی و واج‌آرایی با آواز خوانده شود، می‌تواند حقیقت معنا را بیش از پیش روشن کند.
رجبی دوانی با تأکید بر لزوم حمایت همه‌جانبه از هنرمندان و نویسندگانی چون محمود بیات، عنوان کرد: آقای بیات ۳۲ سال از عمر خود را در راه آموزش و پژوهش کتابخانه‌ای و میدانی با حجم و عمق وسیع خرج کرده است. نکته مهم در کتاب‌های او، تفکیک آواز از مداحی است. با این توضیح ایشان واقعا شایسته تقدیر است، چون وظیفه خطیری را به گردن گرفته و راه را در این مسیر ادامه داده است. اگر از کسانی چون محمود بیات حمایت نشود، دیگر نباید تعجب کنیم که چرا جوان‌هایمان سرگردان شده‌اند و خودمان عصبی هستیم. ما چیزهایی را از خودمان می‌گیریم یا از ما می‌گیرند که جایگزینی ندارد. در این میان، اگر هم جایگزینی به ما بدهند، هیچ ارتباطی به آنچه از دست‌داده‌ایم، ندارد.
بسیاری از گوشه‌های موسیقی ایرانی در گذر زمان از یادها رفته‌اند
محمود بیات، نویسنده مجموعه کتاب‌های «الفبای نوای دل» نیز در آیین رونمایی از آن، با اشاره به تجربه طولانی‌مدت خود در فراگیری ردیف‌ها و دستگاه‌های موسیقی ایرانی، گفت: من از ۱۰ سالگی فراگیری موسیقی دستگاهی ایرانی را آغاز کردم و از آن زمان تا امروز حدود ۳۳ سال در این راه گام برداشتم.
وی افزود: از دوره‌ای که صنعت صدابرداری آغاز به‌کار کرده است، گرام‌ها، کاست‌ها، سی‌دی‌ها و دی‌وی‌دی‌های زیادی با موضوع جمع‌آوری ردیف موسیقی ایرانی روانه بازار شده، اما تا امروز هیچ منبعی نبوده که در آن، ۲۶ گوشه در دشتی، ۵۱ گوشه در شور، ۳۴ گوشه در سه‌گاه و ۳۶ گوشه در دستگاه همایون خوانده شده است.
بیات با تأکید بر وجود ۷۲۰ گوشه در این مجموعه ۱۲ جلدی، اظهار کرد: بسیاری از گوشه‌های موسیقی ایرانی در گذر زمان از یادها رفته‌اندٰ اما خوشبختانه من توانستم با عنایت‌های خداوند متعال و امام حسین (ع) با سفر به نقاط مختلف ایران، تعلم نزد استادان مختلف موسیقی ایرانی و مطالعه دیوان اشعار شاعران شعر کهن پارسی نظیر حافظ، سعدی، منوچهری و عراقی، حدود ۷۲۰ نمونه از این نواها را طبقه‌بندی، بازیابی و مدون کنم.
نویسنده مجموعه ۱۲ جلدی «الفبای نوای دل» ادامه داد: کاش مسئولان مملکت در سطوح مختلف، به داد مداحی کشورمان برسند. لااقل به نویسندگانی چون من وامی پرداخت کنند تا بتوانیم چنین کتاب‌هایی را در سطح کشور ارائه کنیم و هنرجویان و ذاکرین اهل‌بیت (ع) بتوانند به ابزار علمیِ هنرِ مداحی، مسلح شوند.
نظرات