جعفر ابراهیمی(شاهد)، شاعر و نویسنده پیشکسوت ادبیات کودک و نوجوان، به‌عنوان مهمان ویژه، در چهارمین روز از بیست و دومین نمایشگاه مطبوعات در غرفه موسسه خانه کتاب حضور یافت و به خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) گفت: ادبیات کودک و نوجوان نوزادی است که در دل مطبوعات متولد شده و پرورش یافته است. اگر به گذشته‌های دور نگاه کنیم از زمانی که ادبیات کودک و نوجوان به‌طور جدی در ایران شروع شده از مطبوعات شکل گرفته است و در آن زمان بخش‌هایی از مطبوعات و مجلات به ادبیات کودک و نوجوان اختصاص داده می‌شد.
وی ادامه داد: در زمان پیش از انقلاب بیشتر به این حوزه در مطبوعات توجه می‌شد و مجلات پیک شاید منحصر به‌فردترین مطبوعاتی بوده که به‌طور جدی به ادبیات کودک و نوجوان می‌پرداخت و برای کودگان مختلف سنی چاپ می‌شد و داستان و شعر و تصویرگری و موضوعات مرتبط با ادبیات کودک و نوجوان در همین نشریات پیک منتشر می‌شد. در اوایل دهه 60 نیز مجله کیهان بچه‌ها از محدود مطبوعاتی بود که به‌طور جدی ادبیات کودک و نوجوان می‌پرداخت و وحید نیکخواه آزاد، سردبیر این مجله بود و با جذب نویسندگان و شاعران و تشویق آن‌ها به سرودن و نوشتن برای کودکان نقش عمده‌ای در شکل‌گیری ادبیات کودک و نوجوان نوین و توسعه این حوزه داشت. بعد از آن روزنامه آفتابگردان که برای کودکان و نوجوانان منتشر می‌شد، نقش به‌سزایی در توسعه و گسترش این حوزه داشت و تقریبا همه نویسندگان و دست‌اندرکاران ادبیات کودک و نوجوان با این نشریه سروکار داشتند. به یاد می‌آورم اوایل دهه 60، تعداد ناشران تخصصی حوزه کودک و نوجوان کم بود و ناشرانی هم که تازه پا گرفته بودند به سراغ نویسندگان کودک و نوجوان می‌آمدند و آثاری که قبلا در مجلات کودک چاپ شده بود را می‌گرفتند و تبدیل به کتاب می‌کردند.
مطبوعات، مادر ادبیات کودک و نوجوان است
ابراهیمی با بیان این‌که مطبوعات، مادر ادبیات کودک و نوجوان است، افزود: در اوایل انقلاب تعداد مطبوعاتی که برای کودک و نوجوان منتشر می‌شد، بسیار اندک بود و به یاد دارم در جشنواره‌ای که برای مطبوعات در اوایل انقلاب در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار می‌شد، تعداد کمی نشریه حضور داشت، اما در سال‌های بعد تعداد نشریات بیشتر شد تا این‌که در سال 75 حدود 70 مجله و نشریه که در سراسر ایران برای کودکان و نوجوانان منتشر می‌شد در این جشنواره شرکت کرده بودند.
وی اظهار کرد: اگر مطبوعات نبود، شاید ادبیات کودک و نوجوان به این شکل توسعه نمی‌یافت و نمی‌توانست در سطح جهانی مطرح شود، چون ناشران کودک در ایران بسیار اندک بودند و اغلب ناشران بزرگسالی بودند که در کنار آثار بزرگسال، آثاری هم برای کودکان و نوجوانان منتشر می‌کردند. بعد از انقلاب تعداد ناشران خصوصی در حوزه کودک و نوجوان افزایش یافت و این مساله مرهون نقش مطبوعات است.
دهه 60 و 70 دوران طلایی نشریات کودک بود
ابراهیمی در ادامه سخنانش دهه 60 و 70 را دوران طلایی مطبوعات کودک و نوجوان دانست و افزود: در آن زمان نشریات خوبی مانند سروش نوجوان و روزنامه آفتابگردان داشتیم که تعطیل شد و آنهایی هم که ماندند متاسفانه کم‌کم به حالت رکود رسیدند و درجا زدند و دیگر نمی‌توان مانند نشریات کودک و نوجوان دهه‌های 60 و 70 در هر شماره از اتفاق و تحول تازه و داستان و شعر جدیدی در آن‌ها دید و کمتر تغییرات می‌بینیم؛ شاید به این دلیل باشد که در آن زمان تعداد نویسندگان و شاعران کودک و نوجوان کمتر بود و چون تعداد ناشران این حوزه هم کم بود آن‌ها مجبور بودند آثارشان را در مطبوعات منتشر کنند و بیشتر کارشان را جدی می‌گرفتند. اما این مساله در دهه 80 بسیار کمرنگ شد. این‌که جوان‌ها به میدان آمدند و مطبوعات را در دست گرفتند، خوب بود اما نکته منفی‌اش این بود که جدیتی و سختگیری که در زمان گذشته برای انتخاب مطالب وجود داشت، چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد و شاهد انتشار مطالب کم‌کیفیت در کنار مطالب خوب هستیم و کیفیت نشریات، کاهش یافته است.
نتوانسته‌ایم ادبیات ژورنالیستی را در مجلات ایجاد کنیم
این شاعر و نویسنده با اشاره به عوامل موثر در ضعف نشریات کودک در زمان حال گفت: از وقتی خواستیم به ادبیات ژورنالیستی نزدیک‌تر شویم از ادبیات حرفه‌ای قبلی دور شده‌ایم و از طرفی هم نتوانسته‌ایم ادبیات ژورنالیستی را در مجلات ایجاد کنیم. با گذشت زمان، کم‌کم پیشکسوتان از نشریات دور شدند و جوان‌ترها هم کارشان یا باکیفیت نبود یا این‌که چندان با حوزه کودک و نوجوان آشنا نبودند. علت دیگر این ضعف، تعداد زیاد نشریات بود؛ آن‌ها بیشتر به این فکر می‌کنند که مجله را به موقع منتشر کنند و اهمیت زیادی به کیفیت مطالب منتشر شده نمی‌دهند و به همین دلیل نوعی درجا زدن در نشریات دیده می‌شود که سبب دفع مخاطب می‌شود. اما باز هم در این شرایط می‌بینیم کودکان و نوجوانان مجلاتی مانند کیهان بچه‌ها و رشد را مطالعه می‌کنند و برایشان فرقی ندارد مطلب قوی باشد یا ضعیف، ولی باید توجه داشت که ارائه مطالب ضعیف در نشریات سبب دلزدگی بچه‌ها از ادبیات می‌شود و ممکن است در آینده شاهد ریزش تعداد نویسندگان و شاعران باشیم و آثار ضعیفی تولید شود که دیگر فروش نرود.
ابراهیمی در ادامه درباره عدم تمایل برای تجدیدچاپ آثار عنوان کرد: امروزه با وجود این‌که تعداد موضوعات خیلی زیاد شده و تعداد عناوین هم بسیار است، اما تعداد کتاب خوب بسیار کم شده است. کتابی که واقعا کودکان را جذب کند و بچه‌ها از آن لذت ببرند و با آن زندگی کنند، بسیار کم است. البته یکی از دلایل این مساله این است که ما در مرحله گذار هستیم و برخی از نویسندگان و شاعران سعی می‌کنند نوآوری‌هایی در این حوزه ایجاد کنند، در حالی‌که ایجاد هر نوآوری، نیازمند تحقیق و پژوهش و مطالعه بسیار زیاد است و نمی‌توان به راحتی این‌کار را انجام داد؛ مانند نیما یوشیج که با مطالعه عمیق و فراوان توانست به جایی برسد که قالب جدید و تازه‌ای را ارائه دهد، ولی کسانی که ادعای نوآوری در ادبیات کودک و نوجوان دارند چنین پشتوانه‌ای را ندارند. در کل باید به این فکر کنیم که کتابی که چاپ می‌کنیم ممکن است چند خواننده داشته باشد و آیا بچه‌های مختلف از قومیت‌های مختلف می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند؟
گروه‌های سنی کودک و نوجوان به‌هم ریخته است
این شاعر و نویسنده پیشکسوت در ادامه سخنانش گفت: به‌نظر من گروه‌های سنی کودک و نوجوان در سال‌های اخیر به‌هم ریخته است و آثاری که برای نوجوانان تولید می‌شود به گونه‌ای است که کودکان هم می‌توانند آن‌ها را بخوانند. در واقع وسایل ارتباطات جمعی مانند رایانه و اینترنت و عوامل دیگر سبب شده که علم بچه‌ها نسبت به گذشته افزایش یابد و افرادی که برای بچه‌ها کار می‌کنند باید مخاطب خود را به خوبی بشناسند و بدانند برای چه گروه سنی مطلب تولید می‌کنند، ضمن این‌که به نیازهای امروز و دغدغه کودکان باید توجه شود. متاسفانه در آفرینش ادبیات کودک و نوجوان تا حدی سهل‌انگاری رخ داده و خیلی ساده و آسان به این مساله نگاه می‌کنند، در حالی‌که ادبیات کودک و نوجوان این قابلیت را دارد که برای مخاطب بسیار ساده بنماید، اما تلاش و پشتکار زیادی پشت آن نهفته است که دیده نمی‌شود.
سه‌شنبه ۱۸ آبان ۱۳۹۵ - ۱۵:۰۶
نظر شما