به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست تخصصی «ادبیات کودک و صنعت نشر در نروژ» با حضور کریستین اریاستر و حسین شیخ رضایی عصر شنبه (8 آبان 1395) در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار ‌شد.
 
كريستين ارياستر، نویسنده و پژوهشگر ادبیات کودک از نروژ در این نشست به ارائه توضیحاتی درباره زیرساخت ادبیات کودک نروژ پرداخت و گفت: ادبیات کودک در همه‌جای دنیا جنبه مالی دارد و در نروژ هم جنبه مالی بر جنبه هنری ارجحیت دارد. 60 درصد کتاب‌های ادبیات نروژ ترجمه و عمدتا از کتاب‌های انگلیسی‌زبانند، اما همه آن‌ها با کیفیت نیستند و در نتیجه شاهد انتشار کتاب‌های بی‌کیفیت و بازاری هستیم و دولت برای این‌که جنبه بازاری این حوزه را مهار کند، سعی در افزایش کیفیت کتاب‌ها دارد.
 
وی ادامه داد: بر این اساس موسسه هنری نروژ تاسیس شد که شامل 10 نفر است و بودجه فرهنگی نروژ به آن‌ها تخصیص داده می‌شود. این گروه کتاب‌ها را بررسی و آثار باکیفیت را انتخاب می‌کنند و به‌عنوان جایزه از مجموع تیراژ کتاب‌های برگزیده که معمولا دو هزار و 500 نسخه است، یک‌هزار و 550 نسخه از سوی دولت خریداری می‌شود. این‌کار باعث می‌شود که هم هزینه تولید ناشر تامین شود و دیگر نگران فروش کتاب در بازار نباشد و هم سبب بالابردن کیفیت هنری کتاب می‌شود. درست است نهاد دولتی در نروژ قواعد کار را تنظیم می‌کند و استانداردهای تالیف کتاب همه غیردولتی‌اند، اما برنامه‌ها از سوی نهادهای مدنی اجرا می‌شوند.

انتشار سالانه 1200 عنوان کتاب چاپ نخست 

این پژوهشگر با اشاره به این‌که جمعیت کم و تیراژ پایین کتاب در نروژ سبب شده، فرد زیادی نتواند نویسنده حرفه‌ای باقی بماند، افزود: در کشوری که پنج میلیون جمعیت دارد، نویسنده حرفه‌ای بودن سخت است؛ براین اساس به خاطر از بین نرفتن نویسندگان حرفه‌ای در نروژ دولت درنظر دارد طی این برنامه از ناشران حمایت کند. به‌طور کلی در نروژ 10 ناشر بزرگ داریم که اغلب صاحبان کتابفروشی‌ها و کنترل‌کننده بازار کتاب در نروژ هستند. این ناشران به‌صورت میانگین در هر سال یک‌هزار و 200 عنوان کتاب چاپ اول منتشر می‌کنند.
 
اریاستر همچنین گفت: مساله دیگری که در نروژ از اهمیت زیادی برخوردار بوده، کپی‌رایت است. ما می‌بینیم که کتاب‌هایی از نروژ بدون حق کپی‌رایت در ایران چاپ می‌شود که این مساله ضربه زیادی به نویسنده و ناشر کتاب وارد می‌کند، زیرا نویسنده کتاب از این راه امرار معاش می‌کند. البته موسسه‌ای به نام «نورلا» در نروژ وجود دارد که هم مذاکره و واسطه‌گری بین خریدار و ناشر کتاب انجام می‌دهد و هم برای حمایت از ادبیات نروژ به نویسندگانی که وارد مذاکره با این موسسه می‌شود، هزینه‌ای را برای چاپ کتاب در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. این موسسه در ایران نیز با آژانس ادبی کیا و انتشارات فاطمی در ارتباط است.
 
بررسی «زیبایی‌شناسی ادبیات کودک» در نروژ

این نویسنده و پژوهشگر ادبیات کودک از نروژ همچنین به ارائه توضیحاتی درباره ادبیات کودک و وضعیت نشر در کشور نروژ پرداخت و اظهار کرد: در نروژ، انستیتویی در زمینه کتاب کودک با نام «NORSK» وجود دارد که خصوصی و مردم‌نهاد است و حدود 10 نفر عضو دارد. این موسسه در سال 1979 یا 1357 مصادف با سال جهانی کودک به‌عنوان کتابخانه تحقیقاتی کودک فعالیتش را آغاز کرد و می‌کوشد تمام کشور نروژ را پوشش دهد و به همین منظور فعالیت‌هایش را از طریق اینترنت و سایت منتشر می‌کند. این موسسه به فعالیت‌هایی مانند پژوهش، آموزش و اطلاع‌رسانی می‌پردازد.
 
وی درباره فعالیت‌های این موسسه در زمینه پژوهش توضیح داد: در بخش پژوهش پروژه‌ای را در سال 2010 شروع کردیم که تا سال 2012 طول کشید. در این پژوهش به ارزش زیبایی‌شناختی ادبیات کودک پرداختیم. این پژوهش زمینه‌ساز انتشار نشریه‌ای با عنوان «زیبایی‌شناسی ادبیات کودک» در نروژ نیز شد که مقالات آن به دو زبان نروژی و انگلیسی به شکل آنلاین قابل دسترسی است. بعد از این پروژه پروژه دیگری را در سال 2012 انجام دادیم که تا سال 2014 به طول انجامید و همه محققان از سراسر نروژ در آن درگیر بودند. وقتی کتاب کودک از قاب رسانه کتاب خارج شده و در قاب رسانه‌های دیگر عرضه می‌شود، چه تغییر در آن رخ می‌دهد. نتایج این تحقیق فقط به زبان نروژی قابل دسترسی است و نسخه انگلیسی آن موجود نیست.
 
این پژوهشگر درباره بخش دوم فعالیت این موسسه بیان کرد: به‌جز بخش پژوهش، اطلاع‌رسانی از فعالیت‌های دیگری است که سعی می‌کنیم از طریق سایتمان انجام دهیم و نتایج سمینارهایی را که برگزار می‌کنیم از طریق سایت اطلاع‌رسانی می‌کنیم. از دیگر کارهایی که انجام می‌دهیم، اهدای جوایزی از سوی وزارت فرهنگ نروژ به آثار برگزیده ادبی است. این موسسه همه آثاری را که به زبان نروژی منتشر شده را بررسی می‌کند و به کتاب‌های برتر در هفت بخش ادبیات داستانی، ترجمه، کتاب‌اولی‌ها، تصویر، کتاب‌های تصویری، کتاب‌های غیرداستانی و کمیک‌بوک‌ها جوایزی اهدا می‌شود.
 
وی ادامه داد: البته به‌جز این موسسه در نروژ موسسات دیگری هم وجود دارد که به کتاب‌های برگزیده جوایزی اهدا می‌کند، از جمله این موسسات انجمن منتقدان است که معمولاً جایزه خود را به کتاب‌های تصویری می‌دهد. همچنین اتحادیه ناشران جایزه خود را به کتاب اولی‌ها می‌دهد. دو جایزه دیگر مربوط به کتابفروشان و جایزه ترویج خواندن نیز داریم که داوری آن‌ها به وسیله بچه‌ها انجام می‌شود و معمولا به کتاب‌های فانتزی داده می‌شود. اتحادیه نویسندگان غیرداستانی هم جوایزی به کتاب‌های غیرداستانی می‌دهد.

غلبه کتاب‌های متنی بر تصویری 

اریاستر درباره بخش آموزش موسسه ادبیات کودک نروژ هم گفت: در ادبیات کودک نروژ اغلب کتاب‌ها بیشتر متنی هستند و متن بر تصویر غلبه دارد. برخلاف ایران که سنت تصویرگری قدیمی‌تری دارد، این سنت قدیمی در نروژ وجود ندارد و به همین دلیل اکثر افرادی که در نروژ تصویرگری می‌کنند از دپارتمان‌های هنری می‌آیند و رشته تحصیلی آن‌ها تصویرگری نیست و آشنایی خاصی با ادبیات کودک ندارند، به همین دلیل از سال 2006 شروع به برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای افرادی کردیم که می‌خواهند نویسنده کتاب‌های تصویری کودک باشند. کار اصلی در این دوره‌های آموزشی تاکید بر نویسندگی خلاق است، مخصوصا این‌که به نویسندگان آموزش داده می‌شود چگونه صدای کودک در اثرشان منعکس شود و داستان‌هایی بنویسند که خواننده بتواند به راحتی با قهرمان داستان همزادپنداری کند و چیزی را درک کند که قهرمان حس کرده است.
 
وی درباره این دوره آموزشی توضیح داد: در هر دوره 15 هنرجو تربیت می‌شود. مربی این دوره‌ها داگ لارسن است. این برنامه هر دو سال یکبار دانشجویان جدیدی را جذب می‌کند و تلاش می‌کند، چشم‌انداز کودک وارد متن داستان‌ها شود همچنین به این دانشجویان آموزش می‌دهند که چگونه ادبیات را ترویج کنند و سپس آن‌ها به مدارس می‌روند و برای ترویج ادبیات کارهای عملی انجام می‌دهند. همچنین ما با آکادمی هنر نیز همکاری داریم و از آکادمی مربیانی می‌آیند و با دانشجویان درباره تصویر و طراحی ادبیات کودک صحبت می‌کند ولی در بخش کوچکی از این دوره‌ها به این مساله پرداخته می‌شود.
 
اریاستر درباره سایر فعالیت‌‌های‌ موسسه ادبیات کودک نروژ نیز بیان کرد: به دلیل این‌که ما می‌خواهیم کل نروژ را پوشش دهیم دوره‌های آنلاین در قالب دوره‌های تکمیلی برای ترویج ادبیات داریم. این دوره‌ها برای معلمان و مربیان با موضوع ادبیات کودک معاصر برگزار می‌شود همچنین موضوع رسانه‌های بصری و دیجیتال هم در این دوره تاکید می‌شود. در نروژ نهادهای مدنی کوچک دیگری هم هستند که روی حوزه‌های مختلف کار می‌کنند که از جمله آن‌ها، انجمن خواندن است که موظف پرداختن به مساله خواندن و برگزاری کمپین‌های خواندن در مدارس است؛ تولید مواد ترویجی برای معلمان و ارسال کتاب‌های رایگان به مدارس از جمله فعالیت‌های این انجمن است. همچنین در خارج از مدرسه نیز کمپین‌هایی وجود دارد مانند کمپین «برایم بخوان پدر» که بچه‌ها از پدرهایشان می‌خواهند برایشان کتاب بخوانند. یکی دیگر از این کمپین‌ها محیط‌های ورزشی و باشگاه‌ها را پوشش می‌دهد.
 
وی ادامه داد: موسسه دیگری به نام «کتاب برای همه» نیز داریم که این نهاد به نویسندگان می‌آموزد به گونه‌ای کتابشان را بنویسند که خواندن آن برای همه آسان باشد. یکی دیگر از برنامه‌هایش برنامه «سفیر خواندن» است که در محله‌های مختلف به بلندخوانی می‌پردازند. این‌کار غالبا برای کودکان اوتیسم و افراد ناتوان انجام می‌شود. نهاد دیگر مرکز نویسندگان نروژ است که نشست‌هایی برای نویسندگان برگزار می‌کند در مدارس و کتابخانه‌ها تا کار خودشان را ترویج کنند.
 
اریاستر همچنین به برنامه «کوله‌پشتی فرهنگی» اشاره کرد و گفت: ایده اصلی این برنامه این است که همه دانش‌آموزان نروژی حتما باید در طول سال تحصیلی با یک هنرمند در مدرسه دیدار داشته باشند و با او صحبت کنند و براساس بخشنامه دولت باید برای همه بچه‌های نروژ انجام شود. البته این برنامه شامل همه هنرهاست و فقط مختص ادبیات نیست. تدارک این برنامه با این‌که دولتی است، به‌صورت محلی و از سوی نهادهای خصوصی انجام می‌شود. در هر استان دفتر مخصوصی برای این‌کار وجود دارد.