به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست روز بین‌المللی دسترسی جهانی به اطلاعات یکشنبه ۱۱ مهر با حضور سعدالله نصیری قیداری، رئیس دفتر منطقه‌ای یونسکو در ایران، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، حسین انتظامی معاون امور مطبوعاتی وزارت ارشاد، محمدمهدی فرقانی، رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و همچنین نمایندگان سازمان فناوری اطلاعات در محل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها در تهران برگزار شد.

مکاتبات اداری معاونت مطبوعاتی دسترس‌پذیر می‌شود
حسین انتظامی، معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این نشست با بیان اینکه تدوین قانون دسترسی آزاد به اطلاعات یکی از ابزارهای روزنامه‌نگاری در ایران است گفت: انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات سه آئین‌نامه دارد؛ آئین‌نامه ماده ۸ درباره نحوه دسترسی به اطلاعات، آئین‌نامه ماده ۱۸ درباره نحوه تشکیل کمیسیون مربوط به اجرای این قانون و یک آئین‌نامه کلی درباره خود قانون. شروع عملیات اجرایی این قانون باید با فرمان رئیس‌جمهوری باشد و قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات جزو معدود قوانینی است که باید گزارش سالانه آن ارائه شود.
 
وی ادامه داد: اغلب مردم باور نمی‌کنند که می‌توانند اطلاعاتی را از دستگاه‌ها و نهادها ظرف 10 روز دریافت کنند. البته ساخت دیوانی کشور ما مقاومت درباره ارایه اطلاعات دارد و بخشی از آن به این علت است که اطلاعات برای اشخاص قدرت به همراه دارد و بخشی هم به دلیل نبود زیرساخت‌های کافی و لازم برای اجرای قانون است.
 
انتظامی از تدوین فرم درخواست اطلاعات در کمیسیون اجرایی خبر داد و اظهار کرد: پس از طی شدن مراحل مقدماتی و اعلام رسمی مردم می‌توانند درخواست‌هایشان از دستگاه‌های دولتی برای ارایه اطلاعات ارسال کنند.

معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد به رفع برخی ابهامات موجود در قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در آئین‌نامه اجرایی آن اشاره کرد و گفت: درخواست اطلاعات از دستگاه‌های اجرایی در چهار شیوه دیده شده است. بر این اساس دستگاه‌ها موظف به قرار دادن درخواست شهروندان در سامانه‌های خودشان شده‌اند و سازمان فناوری اطلاعات هم موظف به تشکیل یک پورتال الکترونیک از پورتال‌های دستگاه‌های اجرایی شده است.

وی از ارزیابی و رتبه‌بندی پورتال‌های دستگاه‌های مربوطه توسط کمیسیون یاد شده از دریچه آزادسازی اطلاعات خبر داد و افزود: نتایج اولین رتبه‌بندی در اوایل زمستان منتشر شود.
 
انتظامی در بخشی از سخنانش به موانع موجود در راه اجرایی کردن این قانون اشاره کرد و گفت: در سطح نخست مدیریت سازمان‌های ما مشکل دارد چرا که اغلب مدیران ما پاسخگویی ندارند اما باید بدانید که دولت به دنبال اجرای این قانون است و نه فرار از آن. در سطح دوم نیز کارکنان می‌توانند مانعی در این راه محسوب شوند چرا که گاهی اگرچه مدیر تحول‌گرا و مدافع آزادسازی اطلاعات است اما در سطح کارکنان این نگاه وجود ندارد بنابراین باید کارکنان نیز نسبت به این موضوع آگاه شوند. از سوی دیگر مردم هم باید آگاه باشند.
 
معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید کرد: قطعاً در عوامل اجرایی قانون اختلالاتی وجود دارد اما باید اختلالات را به جان بخریم و مردم نیز باید در این باره از ما مطالبه داشته باشند تا دستگاه‌ها آمادگی پیدا کنند. رسانه‌ها نیز باید در این زمینه ما را همیاری کنند و حتی آیکون ویژه‌ای برای دسترسی آزاد به اطلاعات در رسانه‌هایشان داشته باشند.
 
انتظامی یادآور شد: معاونت مطبوعاتی در راستای اجرای این قانون به زودی مکاتبات اداری خود را منتشر می‌کند و بر همین اساس می‌توان به سمت ایجاد بانک اطلاعاتی حرکت کرد.
 
حمایت دولت‌های مردمی از دسترسی آزاد به اطلاعات
بخش دیگری از این نشست به برگزاری میزگردی با حضور محمدمهدی فرقانی، محب‌حسینی، حسن محمودی و حسن نمک‌دوست اختصاص داشت. فرقانی در این نشست با بیان اینکه یونسکو در جریان دسترسی آزاد به اطلاعات فعالیت‌های بسیاری را انجام داده است، گفت: دولت‌ها اگر برآمده از مردم باشند از اجرای این قانون حمایت می‌کنند چون این جریان در حمایت از دولت و ایجاد توسعه پایدار است و از سوی دیگر ملتی که آگاهی نداشته باشد اطلاعات کافی ندارد. اطلاعات باید تبدیل به دانش و فرهنگ بومی شود تا بتواند در فرایند توسعه پایدار مشارکت داشته باشد.
 
فرقانی تاکید کرد: ما نیازمند قانون جامعی هستیم که دسترسی به منابع اطلاعاتی، خبر و انتشار آن را تضمین کنند. در این شرایط همه افراد حق دسترسی آزاد به اطلاعات را خواهند داشت. در این راه شعار دادن کافی نیست. البته باید در نظر داشته باشیم در کنار تلاش‌های صادقانه یونسکو هنوز شعارها از دهه 70 تاکنون اگرچه شکل‌شان عوض شده اما محتوایشان تغییری نکرده و به همین دلیل خود غربی‌ها خبرهایشان را سانسور و منابع اطلاعاتی‌شان را محدود می‌کنند.
 
دسترسی به اطلاعات یکی از ابزارهای توانمندسازی زنان
محب‌حسینی، مدیرگروه آموزش کمیسیون ملی یونسکو نیز با بیان اینکه دسترسی به اطلاعات به مثابه یکی از حقوق اساسی بشر است، گفت: دسترسی به اطلاعات می‌تواند یکی از ابزارهای توانمندسازی زنان در جوامعی که حقوق زنان با مردان برابر نیست به شمار آیند.
 
وی در ادامه با اشاره به شکل‌گیری مهارت‌های عالی در اندیشیدن و افزایش تاثیرگذاری آموزش و یادگیری اضافه کرد: در افزایش تاثیرگذاری آموزش منابع آموزش باز به عنوان یک ابزار مطرح می‌شود این منابع شامل کتاب‌ها و فیلم‌های ویدئویی هستند که براساس یک مجوز آزاد اطلاعات را ارایه می‌کنند. موضوع منابع آموزش باز در مجمع مشترکی با همکاری یونسکو و بنیاد هولت مطرح شد. همچنین یک قطعنامه در سال 2009 درباره این موضوع تدوین شد. کنگره منابع آموزشی نیز در سال 2012 نیز برگزار شده که در این مسیر می‌تواند اطلاعات مناسبی را در اختیار افراد قرار دهد.
 
محب‌حسینی تاکید کرد: منابع آموزشی باز می‌تواند هزینه‌های دسترسی به مواد چاپی را کاهش دهد و ما نیز باید موانع موجود بر سر نهادینه کردن این منابع را شامل موانع فرهنگی ـ زبانی، دسترسی فراگیر و برابر به منابع با محتوای کیفی بالا و... برطرف کنیم.
 
دسترسی به اطلاعات مهم‌ترین ابزار مردم‌سالاری آزادی
نمک‌دوست نیز در بخشی از این نشست با تاکید بر اینکه دسترسی آزاد به اطلاعات از منظر حق دسترسی آزاد به اطلاعات نزد نهادهای حکومتی بررسی می‌کند، گفت: دسترسی آزاد به اطلاعات حق همه شهروندان است اما روزنامه‌نگاران بیش از سایر شهروندان نیازمند اطلاعات هستند. دکتر معتمد‌نژاد از کسانی بود که آزادی اطلاعات را در کنار گروهی از استادان دانشگاه شهید بهشتی مطرح کرد و بر همین اساس پیش‌نویس قانون دسترسی آزاد به اطلاعات در دوره دوم دولت اصلاحات ارایه شد و پس از آن که هیأت دولت پیش‌نویس را جرح و تعدیل کرد در قالب لایحه‌ای با امضای رئیس‌جمهور وقت و احمد مسجدجامعی به مجلس ارایه شد و در نهایت در دوره دوم دولت احمدی‌نژاد همان لایحه تضعیف‌شده تصویب شد. بنابراین ما اکنون قانون دسترسی آزاد به اطلاعات را داریم واگرچه قابل نقد است اما حداقل‌های این قانون هم قابل توجه است.
 
این استاد ارتباطات گفت: اگر از من بپرسند در ۲۵ سال گذشته و با وجود تاثیر بسیار قوی و مستقیم قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات و رویکرد آن، چه کسانی کمترین فعالیت‌ها را نه تنها برای استفاده از مزایای این قانون بلکه برای آشنایی آن کرده‌اند، من خواهم گفت روزنامه‌نگاران!

وی ادامه داد: انصافاً روزنامه‌نگاران ما نسبت به قانون مربوط به حق دسترسی آزاد به اطلاعات کم توجه بوده‌اند در حالی که یکی از مطالبات روزنامه‌نگاران در جهان از ۲۵۰ سال قبل به این طرف، برخورداری هر چه عمیق‌تر و وسیع‌تر از این حق بوده است. نمی‌شود از پزشکان و یا مهندسان خواست پیگیر این مساله باشند. این روزنامه‌نگاران و حقوقدانان هستند که باید به این موضوع بنیادین بپردازند و متاسفانه تعداد حقوقدانانی هم که به این مساله پرداخته‌اند و یا می‌پردازند، انگشت‌شمار است.
 
نمک‌دوست در بخش پایانی سخنانش اظهار کرد: سوئدی‌ها معتقدند آزادی اطلاعات محصول دموکراسی نیست بلکه دموکراسی محصول آزادی اطلاعات است. بنابراین مهم‌ترین ابزار یک جامعه برای رسیدن به مردم‌سالاری آزادی دسترسی به اطلاعات است. 

دسترسی جهانی به اطلاعات فعالیت‌ اساسی یونسکو
سعدالله نصیری قیداری، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران در این نشست طی سخنانی گفت: دسترسی جهانی به اطلاعات یکی از فعالیت‌های اساسی یونسکو است و این سازمان برای تسهیل دسترسی به اطلاعات و آزادی افکار این برنامه را تدوین کرده است. همچنین ثبت روز جهانی به همین عنوان یکی از دیگر از اقداماتی است که یونسکو برای بزرگداشت این کار انجام داده است. وظیفه مهم امروز دنیا براساس تعهدی که کشورها با امضایشان دادند اجرای برنامه توسعه پایدار است که هدفش پرداختن به دسترسی به اطلاعات است.
 
وی ادامه داد: در برنامه توسعه پایدار ۲۰۳۰ یونسکو  و در بند مربوط به هدف ۱۶، مساله دسترسی عمومی به اطلاعات و حمایت از آزادی‌های عمومی و بنیادین با قید فوریت مورد تأکید قرار گرفته است و ایران با شهادت دفتر بانکوک در این مسیر درست حرکت کرده و به ویژه در اجرای هدف 4 که پرداختن به آموزش کیفیت و فراگیر در سطح کشور است به خوبی عمل کرده است.
 
دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران با اشاره به برگزاری 31 کارگروه توسط کارشناسان متخصص این حوزه در سراسر کشور گفت: ما در کمیته اجرایی یونسکو به ریاست وزیر آموزش و پرورش و معاون این سازمان سندی را برای اجرایی کردن این برنامه پشتیبانی کرده‌ایم که قرار است سایر کمیته‌های دیگر نیز از آن حمایت کنند.
 
این مقام مسئول در بخش دیگری از سخنانش با تاکید بر اینکه کشورها باید قوانین لازم برای تضمین دسترسی آزاد به اطلاعات را تصویب کنند یادآور شد: از سوی دیگر زیرساخت‌ها و ابزارهایی که با عنوان ICT از آن یاد می‌شود یکی دیگر از شاخص‌های رسیدن به دسترسی آزاد به اطلاعات است که باید در کنار تدوین قوانین لازم اجرایی شود.