گفتوگو با دستیار ارشد طب سنتی دانشگاه علوم پزشكی شهيد بهشتی
عطارفر: دانشجویان طب سنتی، درسنامه مدون ندارند/ پراکندگی اطلاعات در آثار قُدمای طب سنتی
محمد عطارفر، دستیار ارشد طب سنتی دانشگاه علوم پزشكی شهيد بهشتی با اشاره به نبود درسنامه مدون در نظام آموزش طب سنتی گفت: هدفم را در تالیف کتاب «متن جامع طب سنتی» ارائه متنی ساختارمند و بهروز قرار دادم.
دستیار ارشد طب سنتی دانشگاه علوم پزشكی شهيد بهشتی ادامه داد: کتابهای قُدمای طب سنتی مانند «قانون» نیز دارای معایبی بوده چراکه حداقل 300 تا 400 عنوان کتاب در شرح و نقد این اثر تأليف شده است. علاوه براین بهعنوان مثال، علیابن عباس اهوازی در کتاب خود «كامل الصناعة الطبية» نواقص آثار مؤلفان پيش از خود مانند رازی را فهرست کرده است.
وی افزود: کتابهای یکهزارسال پیش طب سنتی، بهطور قطع در قرن 21 جوابگوی نیاز آموزش دانشجویان رشته طب سنتی نیست؛ بهعنوان مثال در کتابهای کهن طب سنتی، بهرهمندی از روشهای آموزشی نوين مثل تصوير، جدول، دياگرام بسيار اندک است. عمده متون كلاسیک طب سنتی ساختارمند نیستند بنابراین، دستیابی به اطلاعات خاص فقط با مرور همه متن امكانپذیر است علاوه بر این امكان افزایش اطلاعات بر متون كلاسیک امكانپذیر نیست.
پژوهشگر حوزه طب سنتی با اشاره به اهداف تالیف این کتاب گفت: تالیف این کتاب با هدف اوليه ارائه یک درسنامه بهعنوان نیاز اصلی دانشجویان طب سنتی صورت گرفت؛ اما این اثر «درسنامه طب سنتی» نیست، بلكه تلاش برای تدوین متنی ساختارمند با توجه به محتوای بهروز، ارائه نظام طبقهبندی بیماریها و تاکید بر پراکندگی اطلاعات در آثار قُدمای طب سنتی است، بهعنوان پيشنياز يک درسنامه كه اميد میرود تدوين شود.
وی در تشریح مشکلات نبود متن ساختارمند در آثار اطبای قدیم ادامه داد: بیشتر متنهای اطبای قدیم ساختارمند نیست بنابراین دستیابی به اطلاعات ویژه فقط با مرور و خواندن همه متن امكانپذیر است علاوه براین امكان افزایش اطلاعات بر متنهای كلاسیک امكانپذیر نیست. ارائه محتوای بهروز از دیگر اهداف تالیف کتاب «متن جامع طب سنتی» است؛ چراکه ادبیات تدوین کتابهای طب کهن تحت تأثیر عوامل متعدد تاریخی، جغرافيایی، فرهنگی و زبانشناختی قرار گرفته است؛ عوامل پیچیدهای که حتی یک پزشک عربزبان نمیتواند بدون تلاش تخصصی و رجوع به منابع دیگر، مفاهیم طب سنتی را استخراج كند؛ بنابراین کتاب «متن جامع طب سنتی» با امكان همافزایی برخی از این مشكلات را برطرف میکند.
عطارفر درباره دیگر اشکالات کتابهای طب سنتی اظهار کرد: در بسیاری از کتابهای طب سنتی مداخلات درمانی ملل مختلف با سطوح شواهد اثربخشی متفاوت جمعآوری شده است؛ اما الزاماً بهترین انتخاب براساس اثربخشی و عوارض كمتر مندرج نشده است، بنابراین توصیههای مداخلات درمانی این كتاب و بقیه آثار بر پایه مناسبترین درمان نیست. بهعنوان مثال «شرح الاسباب والعلامات» بارها استفاده از «سقمونیا» را برای اسهال صفرا توصیه كرده است در حالی که «سقمونیا» حتى با فرض بهترین اثربخشی در دسترس نیست، گران است و عوارض شدیدی دارد چنانکه حتی با مقدار بسیار پایین 1-2 درهم، بر طبق متون كلاسیک طب سنتی، معادل حدود هفت گرم كُشنده است!
این دستیار ارشد طب سنتی ادامه داد: در این اثر هر «مدخل» براساس اسم مدخل در منبع مادر، نوع آسیب و محل آن نامگذاری شده و اطلاعات مربوط در نهاد مرتبط قرار گرفته است. نهادها شامل نامهای دیگر بیماری، توصیف یا تعریف، همهگیرشناسی، پاتوفيزیولوژی، تظاهرات بالینی، تشخیص، تشخیص افتراقی، عوارض بیماری، پیشگیری، پیشآگهی و درمان که درمان شامل سبک زندگی، درمان دارویی و دستكاری یا مداخلات جراحی است.
عطارفر افزود: بسیاری از این نهادها خالی هستند كه باید براساس سایر متون -بعضاً خطي- يا مبانی اجتهادی طب سنتی در درسنامه نهایی تكمیل شوند. در كنار هر مدخل، منبع آن با شیوه شماره منبع صفحه جلد استفاده شده است. همین روش در متن كتاب نیز به كار رفته است.
وی درباره کاربرد کتاب «متن جامع طب سنتی (دستگاه گوارش؛ معده)» بهعنوان یک درسنامه در دانشگاهها ادامه داد: این کتاب به دلیل تدوین برپایه كتاب «شرحالاسبابوالعلامات» در دانشكدههای طب سنتی بهعنوان «درسنامه» استفاده میشود.
نظر شما