به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست رونمایی و بررسی مجموعه کتاب‌های «عرفان‌نامه»، عصر امروز (29 تیرماه) با حضور سید ضیاءالدین شفیعی، رضا اسماعیلی، دکتر مرجان فولادوند، سیدعلی کاشفی خوانساری، مهدیه سیدنورانی و علاقه‌مندان به حوزه عرفان در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.

در ابتدای این مراسم سیدعلی کاشفی که مسئولیت اجرای این نشست را بر عهده داشت اظهار کرد:‌ مجموعه کتاب‌های «عرفان‌نامه» شامل شش جلد به نام‌های «کشف‌المحجوب»، «نفحات‌الانس»، «سه رساله»، «عبهرالعاشقین»، «فتوت‌نامه» و «سوانح‌العشاق» است که اخیرا به کوشش مهدیه سیدنورانی توسط نشر حوا منتشر شده است.
 
مهدیه سیدنورانی که نخستین سخنران این نشست بود در معرفی کتابش گفت:‌ این مجموعه 6 جلدی به نثر عرفانی فارسی اختصاص دارد که به آثار عرفانی قرن 5 تا 9 هجری می‌پردازد و متناسب با مخاطب بزرگسال و نوجوان گزینش شده است. این کتاب به شیوه‌ای نگارش شده که علاقه‌مندان به ادبیات و عرفان اسلامی نیز می‌توانند از آن بهره ببرند.

وی ادامه داد: ساختار تلخیص در این کتاب به شکلی بوده تا از انتخاب متن‌هایی که واژگان سخت و عبارت‌های عربی فراوان دارند پرهیز شود تا خواننده از خواندن متن خسته نشود. در این مجموعه سعی کردم تا با تقطیع متن آن را به شکل شعر در بیاورم، کلمات را در پانوشت معنی کنم و تا جایی که به متن ضربه نمی‌زند از آوردن کلمات و عبارات عربی جلوگیری کنم.

این پژوهشگر جوان با اشاره به متن برخی از این کتاب‌ها اظهار کرد:‌ کتاب‌ها با اهدافی مشخص انتخاب شدند، برای مثال «سوانح‌العشاق» نشر دشواری دارد و با وجود تصحیح‌هایی که تا به امروز از سوی استادان مختلف ارائه شده، باز هم خوانش سختی دارد، بنابراین سعی کردم تا بازخوانی کوچکی را نیز انجام دهم یا کتاب افضل‌الدین کاشانی را که مهجور مانده بود و مخاطب سمت آن نمی‌رفت  در این مجموعه آوردم. به نظرم برخی از این کتاب ها رفته‌رفته داشتند به فراموشی سپرده می‌شدند و نیاز بود تا به آنها پرداخته شود.

اگر ما نثر قوی را بلد بودیم، به نظم ضعیف تن نمی‌دادیم

بعد از نورانی نوبت به سیدضیاءالدین شفیعی رسید تا درباره این مجموعه صحبت کند، او در توضیح اهمیت نثر گفت: عده‌ای بر این باورند که پرداختن به شعر اهمیت بیشتری دارد، به همین دلیل برایشان خیلی سخت است که از حوزه شعر به نثر بروند و نثر بنویسند. کسانی که من را می‌شناسند می‌دانند که همواره نثر پناهگاه امنی برایم بوده و از حدود 55 کتابی که منتشر کردم، 10‌تای آن نثر است.

وی ادامه داد:‌ بشر قبل از آن که موضوعی را به شعر دربیاورد، آن را در ذهنش به نثر درآورده است، نثر فاصله کمتری تا ناخداآگاه بشر دارد. به نظرم در عصر حاضر پرداختن به نثر عارفانه و نثر عاشقانه بسیاری از مشکلات را حل می‌کند و می‌تواند بلاگردان شعرهای ضعیف باشد. بدون شک اگر ما نثر قوی را بلد بودیم، ناگزیر نمی‌شدیم تا به نظم ضعیف تن دهیم. جوهر شعر، شهودات است و شهود هم در ناخوداگاه اتفاق می‌افتد اما نثر برپایه خودآگاهی است و رفتن به سمت آن کمتر است.

این شاعر با اشاره به علاقه جامعه ایرانی به شعر و شاعری اظهار کرد:‌ جالب است که می‌بینیم همه در جامعه ما علاقه دارند تا کتاب شعر داشته باشند؛ هنرمندان، سیاست‌مداران، دکتر، مهندس و حتی مسئولان علاقه بسیار زیادی به شاعر بودن دارند و گویی چیزی در شعر نهفته است که در کار خودشان وجود ندارد و آنها را راضی نمی‌کند.

وی افزود: از اوایل دهه 30 که جریان شعر نیمایی شکل گرفت و شعر بیشتر شبیه به نثر شد، تعداد انگشت‌شماری از بزرگان ترجیح دادند تا به نثر بپردازند و قشر بسیار وسیعی به سمت شعر رفتند، این درحالی است که نثر ما بسیار تاثیرگذارتر از شعر بوده است. به نظرم یکی از کارهای فداکارانه در ادبیات این است که شاعری از خودش عبور کند و یک مجموعه نثر ارائه دهد چراکه شعرهای ضعیف، نثرهای قوی هستند.

شفیعی در نقد و بررسی مجموعه کتاب‌های «عرفان‌نامه» گفت: نثر در گذشته با این تقطیع ارائه نمی‌شد و این تقطیع شروع خوبی برای این حرکت است چراکه خواننده حداقل می‌فهمد کجا بایستد و کجا حرکت کند. چیزی که در تقطیع بسیار مهم است، فهمیدن کاری است که می‌خواهیم انجام دهیم زیرا تقطیع یا باید هجایی باشد و یا مفهومی، اتفاقی که در این کتاب رخ نداده است و خانم سیدنورانی از ترکیب این دو استفاده کرده است.

وی ادامه داد: ما اگر بتوانیم از نثر شاعرانه مانند این مجموعه، درک درستی داشته‌ باشیم، می‌توانیم از کارهای واراداتی حوزه ترجمه بی‌نیاز شویم. به نظرم این کتاب مخصوص بزرگسال نیست و نوجوانان نیز به خوبی می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند. نویسنده زبانی آرکائیک دارد و باید توجه داشته باشد که این زبان برای دوره‌های گذشته است و باید از آن فاصله بگیرد، البته من فکر می‌کنم این موضوع به دلیل علاقه او به متون کلاسیک است.

عرفان ابزاری است که همه را به صلح فرا می‌خواند

مرجان فولادوند که دیگر سخنران این نشست بود با اشاره به انتشار این مجموعه اظهار کرد: هر بار که تلخیصی منتشر می‌شود هم خوشحال می‌شوم و هم نگران. خوشحال می‌شوم از این جهت که کسی دوباره به این متن‌ها نگاه کرده و می‌ترسم به این دلیل که یک بار دیگر با اثری مواجه هستم که فردی دستی بر آن برده، بخشی را انتخاب و بخشی را حذف کرده است؛ البته اگر راستش را بگویم بیشتر خوشحال می‌شوم چراکه اگر کسی کتاب را بخواند و علاقه‌مند شود، به سراغ نسخه کامل می‌رود.

وی ادامه داد: این کتاب مخاطب عام دارد. به همین دلیل ناشر و محقق ابتدا باید به این سوال پاسخ دهد که هدف از انتشار آن چیست؟ به نظرم باید به شکلی به این آثار پرداخته شود که بتواند مخاطب را جذب کند، چراکه اگر به خوبی به موضوع پرداخته شود، به دلیل ذات شعر و هنر، روی مخاطب تاثیر می‌گذارد.
 
این منتقد ادبی در توضیح تفاوت شعر و نثر گفت: در گذشته کارشناسان و افراد صاحب‌نظر بر این عقیده بودند که یک متن ادبی نمی‌تواند شعر باشد اما این روزها شرایط تغییر کرده چراکه غزل‌ها و قصیده‌های بسیاری را می‌شنویم که شعر نیستند، در مقابل متن‌های بسیار زیادی را می‌بینیم که به معنای واقعی کلمه شعر هستند.

وی افزود: یکی از نکاتی که در نگارش چنین کتاب‌هایی بسیار اهمیت دارد این است که بفهمیم متن‌ها بر اساس چه ملاک و معیاری انتخاب یا حذف شده‌اند و هدف چه بوده است. ما با گنجینه‌ای مواجه هستیم که به درد ما می‌خورد چراکه در جهانی زندگی می‌کنیم که درگیر جنگ است و عرفان ابزاری است که همه را به صلح فرا می‌خواند، بنابراین نقش عرفان نباید دست‌کم گرفته شود.

فولادوند در نقد این مجموعه اظهار کرد: اینکه ما نثری را تقطیع کنیم کمک چندانی به ما نمی‌کند، مگر اینکه هدفی داشته باشیم. به یاد دارم که مرحوم عباس کیارستمی، گزیده‌ای از سعدی منتشر کرده بودند که در آن شعر‌ها تقطیع شده بود و این اتفاق باعث تاثیرگذاری چند برابر شعرها شده بود.

وی ادامه داد:‌ به نظرم با تبدیل یک متن 10 سانتی به دو متن 5 سانتی اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد و این کار کمک شایانی به ما نمی‌کند. این کتاب چاپ شده و قطعا بیان چنین ایراداتی نمی‌تواند باعث بهتر شدن آن شود و تنها به این دلیل این مطالب را بیان می‌کنم تا در ادامه، این مجموعه کتاب‌ها با ایرادات کم‌تری عرضه شوند چراکه پژوهشگر فرد جوانی است و راه طولانی در پیش دارد.

متون کهن نیاز به بازنویسی و به‌روز شدن دارند
 
رضا اسماعیلی که آخرین سخنران این نشست بود با ابراز خوشحالی از انتشار چنین مجموعه‌ای گفت:‌ خوشحالم که در دنیای امروز پژوهشگری جوان به تحقیق در حوزه متون کهن علاقه نشان داده و به انتشار چنین کتابی پرداخته است چراکه به دلیل نپرداختن به چنین مباحثی بسیاری از سنت‌های قدیمی ما مانند شاهنامه‌خوانی و مثنوی‌خوانی به فراموشی سپرده شده است و این طور به نظر می‌رسد که شرایط عوض شده و ادبیات در حاشیه زندگی ما قرار گرفته است.

وی ادامه داد: متاسفانه در جامعه ما دیدگاه غلطی شکل گرفته و مردم تصور می‌کنند انسانی که عارف است یک شخص گوشه گیر است، زندگی خاصی دارد و قید دنیا، جامعه و حتی خانواده خود را زده اما این صحت ندارد و دیدگاهی غلط است چراکه عارفان اینگونه نیستند، بنابراین باید چنین دیدگاهی اصلاح شود. عارفان در واقع انسان‌هایی هستند که با انگیزه جلو می‌روند، مردم‌شناس و جامعه‌شناس هستند و عرفان به آنها کمک می‌کند تا به‌روز باشند.

این شاعر با اشاره به نقش عرفان در زندگی امروز اظهار کرد: ما باید یک عرفان سازنده را ارئه دهیم. اگر می‌خواهیم عرفان پیشرفت کند باید بسیاری از مسائل به روز شوند. ما هیچ کاری انجام نمی‌دهیم و فقط تقصیر را گردن جوانان می‌اندازیم. وقتی تمامی متون ما مانند کتاب‌های عرفانی و حتی رساله‌های دینی ما به زبان کهنه و قدیمی نوشته شده‌اند، چطور از جوان امروزی انتظار داریم که با این متون ارتباط برقرار کند.

وی افزود: به نظرم خوب می‌شد اگر خانم سیدنورانی بر اساس دیدگاه خودش این متن‌ها را به زبان امروزی ترجمه می‌کرد چراکه اکثر لغات این کتاب‌ها به زبان عربی است و شاید جوانان نتوانند با آن ارتباط برقرار کنند.

اسماعیلی در نقد و بررسی این مجموعه گفت: به نظرم انتشار این مجموعه نوعی مجاهدت است چراکه حداقل باعث می‌شود تا ما مجددا نام این کتاب‌ها را بشنویم و آنها را فراموش نکنیم. اگر نویسنده در کنار مقدمه اصلی، مقدمه کوتاهی را می‌آورد و توضیح مختصری درباره عرفان و تاریخچه عرفان می‌داد، بسیار خوب بود چراکه این کتاب برای مردم کوچه و بازار نوشته شده است و خواص به سراغ اصل کتاب می‌روند.