به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، به مناسبت انتشار جلد شانزدهم فرهنگنامه کودکان و نوجوانان و قریب چهار دهه کار پژوهشی و تحقیقاتی گروهی از فرهیختگان ایران که منجر به انتشار فرهنگنامه کودکان و نوجوانان شد، مجله بخارا دویست و چهل و هشتمین شب خود را به این رویداد فرهنگی اختصاص داد.
 
در این مراسم که عصر دوشنبه (17 خرداد 95) در کانون زیان فارسی برگزار شد توران میرهادی، نوش‌آفرین انصاری، ایران گرگین، کامران فانی، محمدهادی محمدی، فرزانه اُخوت، آزادمهر دانش‌فاطمیه، علیرضا میرفخرایی، شهرام اقبال‌زاده و جمعی از دانش‌آموختگان مدرسه فرهاد حضور داشتند. بخش اول این گزارش را اینجا مطالعه کنید.

فرهنگنامه کودکان و نوجوانان داستانی بی‌پایان است
توران میرهادی در این مراسم، فرهنگنامه کودکان و نوجوانان را داستانی بی‌پایان دانست و گفت: بسیاری از افرادی که سوار قطار فرهنگنامه بوده‌اند الان در میان ما نیستند ولی فرهنگنامه با همکاری و مساعدت دوستان و فرهیختگان همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد و ما برای ادامه کار نیازمند همراهی و کمک مردم هستیم.
 
وی ادامه داد: البته هرچه درباره حمایت، صداقت و کمک مردم این سرزمین بگویم کم گفته‌ام و خدا را شکر می‌کنم که در این کشور با این سابقه فرهنگی توانسته‌ام کار کوچکی در راستای افزایش دانش کودکان و نوجوانان انجام دهم.
 
آینده از آن فرهنگنامه کودکان و نوجوانان است
کامران فانی در این مراسم، با بیان اینکه تالیف، تدوین و چاپ فرهنگنامه سرگذشت عبرت‌انگیز و تامل‌کننده‌ای دارد، گفت: این که چگونه یک اثر فرهنگی راهش را در میان سنگلاخ و موانع مختلف در طول 37 سال پیموده بسیار تامل‌برانگیز است، باید ببینیم با این وجود چقدر توانسته به جایگاه شایسته‌اش در میان جامعه و مخاطبان برسد و اینکه چه عواملی سبب شده فرهنگنامه با پشتوانه عمیق اخلاص و ایمان و پشتکار به بار نشیند.
 
این کتابدار و نسخه‌پژوه ایرانی در ادامه با اشاره به فعالیت‌هایش در همه مراحل تدوین اغلب دانشنامه‌ها و دایره‌المعارف‌ها در طول سی سال اخیر بیان کرد: بدون تردید فرهنگنامه کودکان و نوجوانان از نظر تدوین و از نظر ارایه، یک کار کاملا ایرانی است و توانسته بسیار موفق باشد. با وجود اینکه 25 سال از چاپ نخستین جلد آن می‌گذرد اما تا به حال در هیچکدام از نقدهایی که درباره آن نوشته شده است ندیده‌ام که به نقص و کاستی جدی‌ای اشاره شود.
 
جایگاه فرهنگنامه کودکان و نوجوانان کتابخانه‌های مدارس است
فانی جایگاه فرهنگنامه کودکان و نوجوانان را کتابخانه‌های مدارس عنوان کرد و گفت: متاسفانه وزارت آموزش و پرورش و برنامه‌ریزی آموزشی ما به نحوی بوده است که بچه‌ها پاسخ پرسش‌های خود را بجز از کتاب‌های درسی نمی‌توانند در جای دیگری جستجو کنند. فرهنگنامه زمانی موفقیت کامل را به دست می‌آورد که در کتابخانه‌های مدارس به رویش باز شود. ما ملتی هستیم که کمتر به سراغ پاسخ پرسش‌های خود می‌رویم. پیدا کردن پاسخ پرسش‌ها از طریق فرهنگنامه‌ها و دانشنامه‌ها روشی کاملا درست است که اغلب دانش‌آموزان ما از آن استفاده نمی‌کنند.
 
به گفته این نویسنده و مترجم، دومین عاملی که سبب شده فرهنگنامه کودکان و نوجوانان نتواند به جایگاه شایسته خود برسد وارد نشدن به فضای خانه‌هاست. او در این باره توضیح داد: تیراژ فرهنگنامه آنچنان چشمگیر نبوده که بتواند راه به خانه‌ها یابد. از طرفی خانواده‌ها هم چندان راغب نبوده‌اند که فرهنگنامه را به کتابخانه‌های منازلشان ببرند. به نظر من اگر بنا باشد دانشنامه‌ای برای کودکان و نوجوانان در طول سال‌های متمادی تولید شود باید برای جای گرفتنش در خانه‌ها چاره‌اندیشی شود و خانواده‌ها آن را برای کتابخانه کوچک فرزندانشان خریداری کنند.
 
فانی با بیان اینکه بدون تردید آینده از آن فرهنگنامه کودکان و نوجوانان است، گفت: باید توجه داشت که این فرهنگنامه نه تنها برای کودکان و نوجوانان بلکه برای خانواده‌ها هم قابل استفاده است و آینده درخشانی دارد زیرا با شیوه‌های جدید و به صورت موازی در حال به روز کردن جلدهای قبلی و همچنین افزایش سرعت در انتشار جلدهای بعدی است. روزآمد کردن جلدهای قبلی و چاپ جلدهای جدید، فرهنگنامه را همیشه زنده نگه می‌دارد و موجب می‌شود که در سالهای آینده بتواند جایگاه شایسته خود را پیدا کند.
 
فرهنگنامه کودکان و نوجوانان یک سرمشق است
آزادمهر دانش، کارشناس کتابداری نیز در این مراسم گفت: فرهنگنامه یک سرمشق ساختاری و فضایی باز برای اندیشیدن است. نهاد فرهنگنامه بنیادی عشق‌سالار است و نوشته‌ای مهرآمیز دارد.
 
وی در ادامه به بیان زندگینامه‌ها در فرهنگنامه‌ اشاره کرد و گفت: زندگینامه‌ها از منابعی هستند که به صورت مدخل در فرهنگنامه آورده شده و بسیار مورد استقبال کودکان و نوجوانان قرار گرفته است. معمولا زندگی هر انسانی مخصوصا انسان‌های بزرگ و مشهور در شرایط خاصی از مکان و زمان سرچشمه می‌گیرد و اغلب مردم به دانستن دلیل موفقیت و خوشبختی انسان‌های دیگر علاقه دارند. با این وجود هنگام نوشتن زندگینامه‌ها برای کودکان و نوجوانان باید آنها را به زبانی ساده تبدیل کنیم و همچنین باید توجه کنیم در عین سادگی چیزی از قلم نیافتد. بیان این زندگینامه‌ها خوانندگان را به سوژه‌های بزرگتری سوق می‌دهد.
 
به گفته دانش، آنچه در بیان زندگینامه‌ها برای کودکان و نوجوانان مهم است نشان دادن اراده انسان‌های بزرگ در مقابل سختی‌هاست و اینکه انسان برای رسیدن به خواسته خود باید تلاش کند و در این زمینه بیان کردن زندگی افراد ناموفق هم می‌تواند حاوی درس‌های مختلفی برای بچه‌ها باشد و این فرهنگنامه به نگارش زندگی‌نامه‌ها اهمیت زیادی داده است.
 
آموزش و پرورش نسبت به فرهنگنامه بی‌مهر بوده است
علیرضا میرفخرایی، عضو شورای مدیریت فرهنگنامه کودکان و نوجوانان نیز در این مراسم به سابقه فرهنگنامه کودکان ونوجوانان اشاره کرد و گفت: از سال 1358 که توران میرهادی را بازنشسته کردند و مدرسه فرهاد از وی گرفته شد و همسرش درگذشت فرصتی پیدا شد که اندیشه‌ای را که از سال‌ قبل در شورای کتاب کودک شکل گرفته بود و آن هم تولید فرهنگنامه کودکان و نوجوانان بود به ثمر برساند. میرهادی خط قرمزهایی را برای تولید فرهنگنامه از ابتدا تعیین کرده بود و آن هم این بود که فرهنگنامه نباید وامدار هیچ قدرتی باشد و باید همیشه استقلال خود را حفظ کند. همچنین نباید کیفیت فدای سرعت شود. این خط مشی بعد از 37 سال هنوز پابرجاست و همه همکاران در تولید فرهنگنامه به آن احترام می‌گذارند.
 
مدیرعامل شرکت نشر فرهنگنامه کودکان و نوجوانان ادامه داد: این فرهنگنامه در کل دنیا بی‌نظیر است زیرا از سوی سازمانی مردم‌نهاد تولید می‌شود و بودجه دولتی ندارد. در حالی که در همه جای دنیا این‌گونه آثار از سوی دولت‌ها تولید می‌شود. کار بزرگ دیگری که در فرهنگنامه انجام شده است استفاده از نیروهای داوطلب بوده که 80 درصد کار را بدون هیچ توقعی انجام می‌دهند در واقع ما تنها 20 درصد از هزینه‌های لازم برای تولید یک فرهنگنامه را پرداخت می‌کنیم و آن هم بیشتر مربوط به کارهای اداری است. ایران جزء معدود کشورهایی است که دارای چنین دانشنامه‌ای برای کودکان و نوجوانان است. سالها قبل افرادی با تردید به این فرهنگنامه نگاه می‌کردند و تصورشان بر این بود که بعد از 2 الی 3 سال متوقف می‌شوند اما نشد و دوراندیشی توران میرهادی سبب شد که این فرهنگنامه همچنان استوار و مستحکم به فعالیتش ادامه دهد.

تجهیز سه هزار مدرسه به فرهنگنامه کودکان و نوجوانان
میرفخرایی همچنین درباره برنامه‌های آتی فرهنگنامه نیز اظهار کرد: اتمام 8 جلد باقیمانده را حداکثر در طول 8 سال آینده را در دستور کار داریم و امیدواریم بتوانیم تا 8 سال آینده فرهنگنامه را با 24 جلد تا پایان حرف «ی» به پایان برسانیم. هدف بعدی ما به روزرسانی 14 جلد قبلی شامل 4هزار صفحه و 10هزار تصویر است. همچنین در هر فرهنگنامه مدخل‌های مستقلی وجود دارد که تلاش می‌کنیم آنها را به صورت کتابی جداگانه درآوریم که اولین نسخه آن با عنوان «ادبیات کودک و نوجوان» به وسیله خانم توران میرهادی چاپ شده است. البته رسیدن به این اهداف نیازمند شرایط استاندارد کار و شرایط مالی مناسب است.
 
وی با بیان اینکه همیشه اتکای فرهنگنامه کودکان و نوجوانان به مردم و جامعه هنری ایران بوده است، گفت: هدف فرهنگنامه ورود به خانه‌ها نیست بلکه باید وارد مراکز تحقیقاتی و کتابخانه‌های مدارس شود. آموزش و پرورش نسبت به فرهنگنامه بی‌مهر بوده است و از 130هزار مدرسه تنها 3هزار مدرسه به فرهنگنامه کودکان و نوجوانان مجهز شده است و آن هم از سوی انجمن اولیا و مربیان خریداری شده است. البته توران میرهادی با ارایه طرح هر مدرسه یک فرهنگنامه سبب شد در سال گذشته بتوانیم 500 مدرسه را به فرهنگنامه مجهز کنیم.
 
این عضو شورای مدیریت فرهنگنامه کودکان و نوجوانان، رساندن فرهنگنامه به دست مخاطب و تقویت بنیه مالی شورای کتاب کودک برای ادامه کار را از اهداف شورای مدیریت فرهنگنامه عنوان کرد.

نوش‌آفرین انصاری، دبیر شورای کتاب کودک هم در این مراسم از توران میرهادی به عنوان معلم و استادش یاد کرد و گفت: من مطالب زیادی از وی آموخته‌ام. میرهادی به ما یاد داد که همیشه دانش‌آموز باشیم و در حال آموختن.

انصاری در پایان، کتاب «با نیروی عشق؛ توران میرهادی مادربزرگ همه بچه‌های ایران» از اکبر نعمتی را به حضار معرفی کرد.