به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «تحلیلی از واقعه 15 خردادماه» با سخنرانی مصطفی تقوی‌مقدم، پژوهشگر حوزه تاریخ معاصر یکشنبه (16 خرداد) در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.

تقوی‌مقدم گفت: طرح جدید آمریکا پس از کودتای 28 مرداد، مدرنیزاسیون ایران بود که این رویکرد را برای تثبیت، تحکیم و ساختار سلطه خود به شاه دیکته کرد؛ طرحی که ابتدا در قالب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و تغییر قانون انتخابات (مبنی بر تغییر حفظ سوگند به کتاب آسمانی) عنوان شد. این تغییرات با واکنش جریان مذهبی از قم مواجه شد.
 
وی افزود: مرجعیت جدید پس از فوت آیت‌الله بروجردی به این قضیه واکنش نشان داد و پیشتاز و مبتکر این برخورد نیز امام خمینی (ره) بودند که سایر مراجع دینی را به صحنه کشاندند؛ به طوری که اگر امام نبودند این تحرک صورت نمی‌گرفت. در مقابل جریان ملی هیچ تحرکی در برابر شرایط جدید نداشت اما جریان ملی مذهبی به رهبری مهندس بازرگان با جریان مرجعیت جدید همکاری و اعتراض را تایید کرد.
 
این پژوهشگر حوزه تاریخ معاصر ادامه داد: پیاده کردن جریان انجمن‌های ایالتی و ولایتی که با پیروزی مرجعیت جدید تمام شد، دولت وقت را ناچار به عقب‌نشینی کرد اما آنها پس از مدتی طرح آمریکا با نام مدرنیزاسیون غربی انقلاب شاه و ملت را عنوان کردند؛ طرحی که امام آن‌ را تهدیدی برای استقلال و هویت تمدنی کشور می‌دانستند. ایشان شاهد کودتای 28 مرداد 1332 و ناکامی نهضت ملی نفت به وسیله قدرت‌های خارجی بودند. بنابراین با احساس خطر برای استقلال و هویت کشور به مقابله با طرح انقلاب سفید شاه و ملت رفتند.
 
تقوی‌مقدم اظهار کرد: امام در مقابل طرح آمریکایی انقلاب سفید شاه و ملت که به واسطه محمدرضا پهلوی در حال انجام بود، ایستادند؛ رویارویی که در توان سایر گروه‌های سیاسی مخالف شاه نبود و از عهده هر مرجع تقلید و جریان سیاسی دیگری نیز خارج بود. جریانی با ویژگی‌های فکری و شخصیتی امام خمینی(ره) بود که توانست نشان دهد طرح انقلاب سفید را به عنوان یک تهدید می‌بینند و به پشت صحنه آن نیز توجه دارند و جرات و جسارت رویارویی با آن را در خودشان دیدند، زیرا پشتوانه اجتماعی لازم برای مقابله با این طرح را نیز داشتند.
 
وی بیان کرد: مجموعه این عوامل باعث شد تا شخصیتی مانند امام پاسخی به نیازهای ملی باشند به عبارتی حرکت مبارزه‌خواهانه امام پاسخی به طرح انقلاب سفید بود؛ طرحی که از سوی حاکمیت داخل کشور در حال اجرا بود و ارکان کشور را تهدید می‌کرد. زمانی که رفراندوم برگزار شد، جریان جبهه ملی خواستار شرکت در آن شدند با این اندیشه که در برگه‌های رفراندوم بنویسند: «اصلاحات آری، دیکتاتوری خیر»
 
این تاریخ‌نگار عنوان کرد: جریان اسلام سیاسی با رهبری مرجعیت دینی بود که رفراندوم را تهدید می‌کرد؛ رفراندومی که در ششم بهمن 1341 برگزار شد و چند هفته پس از آن امام اعلام کرد در پاسخ به وضعی که در کشور به دلیل انقلاب شاه و ملت به وجود آمده، امسال مسلمانان عید ندارند. عید سال 42 را عزا اعلام کردند، حرکتی که نشان می‌دهد امام طرح انقلاب سفید را به عنوان تهدیدی برای استقلال و هویت تمدنی کشور می‌بینند.
 
تقوی‌مقدم گفت: امام درصدد آماده کردن جامعه برای مقابله با این تهدید بود. در اعلام عزای عید سال 1342 بود که حادثه فیضیه اتفاق افتاد و عوامل رژیم حمله کردند و تعدادی از طلاب کشته شدند و این رویکرد سرآغازی شد برای این‌که امام در ماه محرم علما و وعاظ سراسر کشور را بسیج کردند تا تهدیدی که به وجود آمده را روشنگری کنند. این تهدید را حضور قدرت بیگانه چون آمریکا و اسرائیل می‌دیدند و وابستگی که رژیم داخل به این قدرت‌های بیگانه پیدا کرده بود.  
 
وی افزود: در 12 محرم برابر با 13 خردادماه سال 1342، امام خمینی(ره) بر سر منبر رفتند و به بیان جمع‌بندی از حوادث طرح آمریکایی انقلاب شاه و ملت، رفراندوم آن و کشتار طلاب فیضیه پرداختند. در این سخنرانی به در خطر بودن استقلال کشور، نفوذ اسرائیل و آمریکا هشدار دادند. این سخنرانی منجر به عصبانیت رژیم و دستگیری ایشان شد که مردم پس از آگاهی از دستگیری ایشان به خیابان‌ها ریختند و پانزده خرداد را رقم زدند.