به مناسبت 29 اردیبهشت روز جهانی موزه‌ها نگاهی به کتابخانه و موزه ملی ملک کردیم؛ مجموعه وقفی که در باغ ملی قرار دارد و بازدید از آن باعث می‌شود سر تعظیم به سوی موسس و واقف آن فرود آوریم و روح فرهنگ‌دوست و ایرانی‌خواه وی را ستایش کنیم.
درباره موسس این مجموعه در پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه و موزه ملی ملک چنین آمده است: «حسین مَلِک معروف به حاج حسین‌آقا ملک، موسس موزه و کتابخانه ملک و بزرگترین واقف تاریخ معاصر ایران است. وی فرزند ارشد حاج‌محمد کاظم ملک‌التجار متولد سال 1250 خورشیدی و درگذشته به سال 1351 خورشیدی است.»
نگاهی کلی به کتابخانه و موزه ملی ملک حاکی از این است: «این مجموعه در خیابان امام‌خمینی (سپه سابق) جنب ساختمان امور خارجه واقع شده است. موزه ملی ملک در سال 1316 خورشیدی از سوی حسین‌آقا ملک تأسیس شد. زنده‌یاد ملک در سال 1343 ش به این فکر افتاد تا در کنار کتابخانه غنی خود، موزه‌ای از اشیای با ارزش هنری و تاریخی به وجود آورد تا به قول وی محققان خارجی کتابخانه بتوانند مظاهر هنر و تمدن ایران را، به سهولت از نزدیک مشاهده کنند. وی در 30 فروردین 1348 کلیه اموال، لوازم و اشیای نفیس موزه‌ای از قبیل گلدان، قلمدان سکه و تمبر را طی وقف‌نامه شماره 30753 به مجموعه موقوفات خود بر آستانه قدس رضوی افزود و بدین طریق موزه ملی ملک در کنار کتابخانه ملک تاسیس شد.»
نگاهی به کتابخانه ملی ملک
کتابخانه و موزه ملی ملک از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. درباره قسمت‌های تشکیل‌دهنده کتابخانه آمده است: «کتابخانه ملک در زمره معتبرترین کتابخانه‌های ایران و شاید جهان به شمار می‌آید و بسیاری از محققین داخلی از نقاط مختلف کشور و حتی خارج از آن برای استفاده از نسخ منحصر به فرد موجود در این قسمت به آن مراجعه می‌‌کنند. این مجموعه فرهنگی جمعا دارای هشت طبقه با همکف و زیر همکف است که طبقات چهارم و هشتم آن اختصاص به کتابخانه دارد. طبقات ششم، هفتم و هشتم اختصاص به مخازن کتب خطی، چاپ سنگی، چاپ سربی، کتب لاتین و مطبوعات دارد که هر ساله بنابر مقتضیات تعداد زیادی کتاب چاپی، مطبوعات و نیز معدودی نسخ خطی به این موقوفه اهدا می‌شود.
یکی از مزیت‌های کتابخانه‌ها داشتن مخزن باز است که مخاطبان را به مراجعه بیشتر به این مکان‌های فرهنگی تشویق می‌کند. حال تصور کنید که کتابخانه ملک با آن گنجینه نسخ خطی، چاپ سنگی نیز از این مزیت برخوردار است. در رابطه با سیستم این کتابخانه می‌خوانیم: «سیستم فعلی کتابخانه به صورت قفسه باز در دو تالار قرائت، که یکی عمومی و دیگری مختص محققان، در حال ارائه خدمات به مراجعان است. از بخش‌های مختلف این کتابخانه به غیر از مخازن کتب و مجلات، می‌توان به تالار مطبوعات، بخش میکروفیلم، بخش اسکن، صحافی و مرمت و بخش رایانه‌‌ای و فهرست‌نویسی اشاره کرد. بر طبق آخرین آمار تعداد کتب چاپی این کتابخانه بیش از 70 هزار جلد نسخ خطی در حدود شش هزار و 677 نسخه، 19 هزار عنوان رساله، کتب لاتین هشت هزار جلد، مطبوعات 567 عنوان فارسی و عربی و شش عنوان لاتین و کتب چاپ سنگی سه هزار و 400 جلد است.»
کتابخانه ملک علاوه بر کتاب‌های نفیس برخی مطبوعات را در خود جای داده است. درباره مطبوعات جای داده شده در آن آمده است: «از قدیمی‌ترین نسخ خطی این مجموعه می‌توان از قرآن منسوب به امام حسن (ع) نام برد که بر پوست آهو نوشته شده است. همچنین نسخی چون «الاصول بالا سطقسات اقلیدس» تحریر 342 ق و «الثمرهˈ بطلمیوس» تحریر 371ق و «الفوز الاصغرˈ ابن مسکویه» تحریر 410 ق از نفیس‌ترین نسخ خطی این مجموعه به شمار می‌آید. از نفیس‌ترین کتب چاپی این مجموعه اعم از چاپ سنگی و سربی می‌توان از «القانون فی‌الطب» ابن‌سینا چاپ روم 1593م، «تحریر اقلیدس» خواجه نصیر‌الدین طوسی چاپ قسطنطنیه 996 ق، «تاریخ فنایی» چاپ 1199 و «القرآن» چاپ هامبورگ 1694 م نام برد. در بخش مطبوعات نیز می‌توان از روزنامه‌هایی چون وقایع اتفاقیه (دوره کامل)، حبل المتین، ثریا، حکمت، اختر، شرف و عروه‌الوثقی نام برد. همچنین این کتابخانه 13 جلد فهرست کتب خطی دارد که در سال 1344 ش به سفارش شادروان ملک توسط ایرج افشار، محمدتقی دانش‌پژوه، احمد منزوی و محمدباقر حجتی تهیه شد.»
نگاهی به موزه ملی ملک
مجموعه کتابخانه و موزه ملک دارای بخش‌های متنوعی از آثاری همچون سکه، آثار هنری، فرش، تمبر، نقاشی و تابلوهای خوشنویسی است که فرهنگ دوستان و هنرمندان می‌توانند برای بازدید از آنها به این مجموعه مراجعه کنند. در معرفی موزه ملک ضمن برشمردن بخش‌های مختلف آن آمده است: «در ساختمان فعلی کتابخانه، موزه در طبقه همکف و زیر همکف این مجموعه با شش سالن سکه، آثار هنری، قلمدان، تمبر، فرش و سالن اشیای اهدایی بانو ملک قرار گرفته است. در برخی از این سالن‌ها اشیای وجود دارد که در نوع خود کم‌نظیر یا بی‌نظیر هستند. این موزه از مجموعه‌های زیر تشکیل شده است:
• مجموعه سکه شامل 3 هزار قطعه سکه و مدال ایرانی از سده ششم پیش از میلاد تا دوران پهلوی و نیز سکه‌هایی از یونان، جانشینان اسکندر، امپراتوری بیزانس، خلفای اسلامی و امپراتوری عثمانی.
• مجموعه آثار هنری شامل تابلوهای نقاشی هنرمندان به نام ایرانی مانند کمال‌الملک غفاری، لطفعلی صورتگر، هادی‌خان تجویدی و برخی نقاشان اروپایی و لوستر و مبلمان.
• مجموعه هنر لاکی شامل 86 قطعه قلمدان، قاب آیینه و سرچسبدان که با نقاشی لاکی آراسته شده اند و برخی شان حدود 300 سال قدمت دارند.
• مجموعه تمبر شامل هزاران قطعه تمبر از نخستین تمبرهای منتشر شده در ایران و جهان تا زمان حاضر.
• مجموعه فرش شامل 34 تخته قالی و قالیچه از نقاط مختلف ایران که بوسیله زبده ترین بافندگان دو سده اخیر بافته شده‌اند.
• مجموعه بانو ملک شامل تابلوهای نقاشی قاجاری، نسخه های خطی، قلمدان، سرقلیان و آثار لاکی که تعدادشان به 47 اثر می‌رسد. این مجموعه در سال 1385 توسط بانو عزت‌ملک ملک، فرزند مرحوم حاج‌حسین ملک و ناظر استصوابی موقوفات ملک به موزه اهداء شده است.
• مجموعه آثار خوشنویسی که آثاری از بزرگ ترین و نامدارترین خوشنویسان ایران و اسلام مانند یاقوت مستعصمی، علیرضا عباسی، میرعماد، احمد نیریزی، درویش عبدالمجید طالقانی، میرزا غلامرضا اصفهانی و… را در خود جای داده است.»
نظر شما