به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، تاریخ نشر ایران‌زمین نام بزرگانی را تجربه کرده که اندوخته‌ها و یافته‌های روزگار کنونی را مدیون اهتمام آن‌ها هستیم. موسسه خانه کتاب کوشیده است در مجموعه‌ای به نام «مشاهیر نشر کتاب ایران» بزرگان این عرصه را معرفی کند تا بر صفحات پر برگ تاریخ ماندگار شوند.

این آثار که تا کنون به شماره 16 رسیده است، مقدمه‌ای یکسان به قلم «مجید غلامی‌جلیسه»، مدیر عامل موسسه خانه کتاب دارد که در بخشی از آن آمده است: «نشر کتاب در ایران با سابقه‌ای دویست‌ساله از جمله صنوف تاثیرگذار فرهنگی است که نقش پر رنگی در دوره‌های مختلف زمانی و در عرصه‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... داشته و دارد. اما مایه تاسف است که هیچ‌گاه این نقش پررنگ آن‌گونه که باید ظهور و بروز نداشته و کمتر بدان پرداخته شده است...»

در این گزارش، به مجلدات یکم تا شانزدهم مجموعه «مشاهیر نشر کتاب ایران» پرداخته‌ایم تا علاقه‌مندان و مخاطبان این دسته از کتاب‌ها با آگاهی بیشتری در بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران آثارشان را برای خرید انتخاب کنند. البته شماره‌های یازدهم و سیزدهم این کتاب مراحل پایانی نشر را از سوی انتشارات موسسه خانه کتاب سپری می‌کند و امید است تا بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برپیشخان بنشینند.

1- کتاب «محمدحسین رکن‌زاده آدمیت» نوشته احمد شعبانی


در صفحه 10 این کتاب در شرح علاقه این کتابفروش و فهرست‌نگار به مطالعه و تحقیق می‌خوانیم: «روح پرخروش آدمیت در شهرهای آرام و پررخوت حاشیه خلیج‌فارس،‌ در واپسین سال‌های سده سیزدهم خورشیدی، دوام نیاورد. پس از مدتی اقامت در بوشهر، به سال 1338ق/ 1298ش به زیارت مشاهد شریفه عراق عرب شتافت، و پس از مراجعت، از بوشهر قطع علاقه کرد و با خانواده در شیراز متوطن شد. زندگی حرفه‌ای رکن‌زاده، بازتاب علایق و احساسات مرد وطن‌پرستی است،‌ که به هر کاری دست می‌زند تا شعله‌ای‌ (هرچند کم‌سو) از وطن‌دوستی در بطن جامعه روشن نگاه دارد.»

2- کتاب «آقا رضا سعیدی» نوشته حسین مسرت



در معرفی او که بنیان‌گذار دومین کتابفروشی در یزد بود، می‌خوانیم: «از آقا رضا سعیدی تنها سه اثر دست نویس نزد خانواده وی بر جای مانده است که از آن جمله می‌توان به دو دفتر شعر که حاوی اشعار در قالب غزل و قصیده است، اشاره کرد. همچنین کتاب ناتمامی به نام «صیحه حق(در اطراف قرآن و پیشگویی های آن)» از دیگر آثار او است. گفته می‌شود که سعیدی مشغول نگارش کتابچه‌ای حاوی خاطرات و نوشته‌های خود بود، که قرار بود چاپ شود؛ ولی اکنون نشانی از آن نیست.»
 
3- کتاب «علی‌اکبر مشیرسلیمی» نوشته سید فرید قاسمی



زندگی حرفه‌ای علی اکبر مشیرسلیمی، خبرنگار و مدیر داخلی نشریه اتحاد با رسانه‌نگاری وارد عرصه اجتماع شد. خبرنگار نشریه اتحاد، از بنیانگذاران مرکز اطلاعات ایران، مدیر داخلی روزنامه شفق سرخ، مدیر و سردبیر مجله مربی، مجموعه گل‌های رنگارنگ، گزارش دو ماهه کمیسیون ملی یونسکو و پیام یونسکو/ گزاره یونسکو جزو کارنامه کاری او به شمار می‌رود.
 
در پشت جلد این کتاب آمده است: «علی‌اکبر مشیر سلیمی (1279 – 1350 ش) با رسانه‌نگاری وارد عرصه اجتماع شد. خبرنگار نشریه اتحاد، از بنیادگذاران مرکز اطلاعات ایران، مدیر داخلی روزنامه شفق سرخ، مدیر و سردبیر مجله مربی، مجموعه گلهای رنگارنگ، گزارش دوماهه کمیسیون کلی یونسکو و پیام یونسکو/ گزاره یونسکو در کارنامه او دیده می‌شود...»

4- کتاب «عباسعلی پاسبان رضوی» نوشته محمد فرح‌زاد



کتاب چهارم از مجموعه «مشاهیر نشر کتاب ایران» با عنوان «عباسعلی پاسبان رضوی»، درباره موسس کتابفروشی پاسبان است. نویسنده در صفحه 8 کتاب در معرفی کتابفروشی باستان ضمن اشاره به کمبود منابع درباره آن آورده است: «کتابفروشی «باستان» مشهد، به گفته خانواده پاسبان، در 1305 ش تأسیس شد. در سربرگ‌های کاغذهای یادداشت کتابفروشی باستان که از گذشته به یادگار مانده است نیز چنین آمده است: «کتابفروشی باستان/ تأسیس 1305ش/ مشهد، خیابان شاهرضا/ مرکز فروش کلیه کتاب‌های درسی و نشریات مرکز/ شماره تلفن مغازه و منزل».

اما در گزارش مکتب شاهپور در 1313 ش موسوم به «مشهد در آغاز قرن چهارده خورشیدی» که نام و نشانی 16 کتابفروش قدیمی در مشهد را ارائه کرده است، اثری از نام و مشخصات این کتابفروشی ارائه نشده است. در احصائیه وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه از کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌ها در خرداد 1314ش به نام کتابفروشان قدیمی مشهد، به نام «پاسبان» با تاریخ تأسیس 1313ش به‌عنوان کتابفروشی اشاره شده است.»

5- «داود رمضان شیرازی» نوشته امیرکاوس بالازاده



در معرفی این کتابفروش چنین آمده است: «داوود رمضان شیرازی» در دی ماه سال ۱۳۱۱ ش، در بخش ۹ تهران، خیابان ناصر خسرو کوچه باغچه علی جان به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی را در دبستان انتصاریه، در کوچه حاجی‌های مروی طی کرد و در سال ۱۳۲۴ ش، گواهینامه پایان تحصیلات ابتدایی را دریافت کرد.
 
شیرازی نخستین کتابش «دیوان عراقی» را با تصحیح استاد سعید نفیسی، در سال ۱۳۳۲ ش با نام «انتشارات سنائی» به چاپ سپرد. سپس به انتشار دیوان‌های عطار نیشابوری، هلالی جغتایی، قاسم انوار، سخنان منظوم ابوسعید ابوالخیر و... پرداخت. او چند دوره عضو هیات مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، و بیش از یک دهه رئیس این اتحادیه بوده است.

6- «غلامرضا طاعتی» نوشته بهنام رمضانی‌نژاد



پشت جلد این کتاب در معرفی ناشری از خطه گیلان آمده است: «غلامرضا طاعتی (1355ـ1288ش) در رشت به دنیا آمد. او از دوازده سالگی با کتابداری در کتابخانه انجمن اخوت با کتاب آشنا شد. طاعتی در همین انجمن با عبدالرحیم خلخالی آشنا شد و پس از انحلال انجمن، به همکاری با او در «کتابفروشی کاوه/ همایون» پرداخت. پس از درگذشت خلخالی، کتابفروشی او به طاعتی واگذار شد و نام کتابفروشی به «کتابخانه طاعتی» تغییر یافت و علاوه بر سرآمد بودن در رشت، در سراسر ایران شناخته شده بود. انتشارات کتابخانه طاعتی نخستین آثار هوشنگ ابتهاج و محمود طیاری را منتشر ساخت و از آغازگران نشر پژوهش‌های گیلان‌شناسی به‌شمار می‌آمد.»

7- «میرمحمدعلی شیرازی» نوشته محمدجواد احمدی‌نیا


در معرفی این کتابفروش و فعال حوزه نشر آمده است: «میرمحمدعلی شیرازی (1250ـ1320ق) در شیراز متولد شد و در تهران به کار کتابفروشی پرداخت و تحصیلات حوزوی را پشت سر گذاشت. او انتشارات و کتابفروشی اسلامیه را در تیمچه حاجب‌الدوله تأسیس کرد و جزو اولین ناشرانی بود که به چاپ سنگی پرداخت. کتابفروشی او بعدها به خیابان باب همایون و سپس به بوذرجمهری منتقل شد. انتشارات اسلامیه، که بیشتر به چاپ کتاب‌های مذهبی اشتغال داشت، پس از میرمحمدعلی شیرازی توسط فرزندان او (با شهرت کتابچی) اداره شد و همچنان نیز به کار خود ادامه می‌دهد.

میرمحمدعلی شیرازی در طول زندگی حرفه‌ای خود همواره مسیری ثابت و بابرنامه را دنبال کرد، و با پایه‌گذاری مجموعه بخش‌های مختلف تولید و نشر کتاب، تحت عنوان «اسلامیه»، میراثی نام‌آشنا از خود به جا گذاشت.»

8- کتاب «ابراهیم رمضانی» نوشته سیروس سعدوندیان



در صفحه 9 کتاب در معرفی موسس انتشارات سینا می‌خوانیم: «ابراهیم رمضانی در سال 1297 خورشیدی در تهران دیده به جهان گشود. محیط خانواده، بستر فرهنگ و ادب بود و دل‌مشغولی غالب افراد آن، فروش و نشر کتاب. پدربزرگ، پدر، عمو و دو برادرش‌ (محمد و محمود) پیش از او طریق اینسان معیشت را گشوده بودند، و همین ابراهیم را نیز دل‌سپرده کتاب بار آورد. آن‌گونه که گفته خواهد شد، ابراهیم از دوره دبیرستان در کتابفروشی ابن‌سینا مشغول به کار شد، تحصیلات خود را تا دیپلم ادامه داد، و پس از آن یکسره به کار کتابفروشی پرداخت.»

9- «حسین بریانی شبستری» نوشته فرید مرادی



در این کتاب او به عنوان کتابفروش و فعال حوزه نشر چنین معرفی شده است: «حسین بریانی شبستری، در دهه دوم سده چهاردهم شمسی به کار نشر کتاب پرداخت. از چند و چون تحصیلات، خانواده و جزئیات زندگی‌اش اطلاعی در دست نیست؛ اما او در عصری که وسایل گذران اوقات فراغت چندان نبود، توانست با چاپ کتاب‌های جوان‌پسند،‌ روزآمد و ارزان قیمت، طیف نسبتاً گسترده‌ای از جوانان را به خواندن کتاب علاقه‌مند سازد. اوج دوران نشر حسین بریانی از 315 تا 1330 شمسی بود. او در این دوره زمانی موجی را به راه انداخت که بعدها همایون صنعتی‌زاده کرمانی،‌ راه‌اندازی کتاب‌های جیبی را در ایران،‌ تحت تأثیر او و آلن لین،‌ مدیر انتشارات پنگوئن دانست.

یکی از دلایل موفقیت حسین بریانی در کارش،‌ افزایش تعداد سالن‌های سینما و حتی نمایش فیلم‌های سریالی بود. از اواخر دوره قاجار سالن‌های سینما در ایران راه‌اندازی شد. در دوره رضاخان،‌ در تهران می‌توان از حداقل پانزده سالن فعال نمایش فیلم یاد کرد. در برخی از این سالن‌ها نیز فیلم‌های سریالی نمایش می‌دادند، که معروف‌ترین آنها عبارت بودند از: معمای چهارکلید،‌ سوار غیبی، چهره ببر،‌ آثار مفقود، گلوله مس، عالم اسرار سیاه،‌ پنجه ببرو گنجینه دزد دریایی.»
 
10- «عباس سحاب» نوشته محمد‌جواد مرادی‌نیا
 


در صفحه 10 کتاب در معرفی بنیان‌گذار موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب می‌خوانیم: «سحاب در حوزه جغرافیا تاثیرات به یادماندنی بر جای گذاشت در بخشی از کتاب درباره تاثیر وی در علم جغرافیا آمده است: «عباس سحاب،‌ بنیانگذار نقشه‌نگاری نو و خالق صدها اطلس و نقشه جغرافیایی،‌ با تلاش وافر در طول سالیان متمادی، پنجره‌ای جدید به روی جهان جغرافیا گشود. گستره فعالیت‌های علمی، آموزشی و فرهنگی او چنان وسیع است که ذکر همه آنها در این پژوهش نگنجد. ایشان با تأسیس نخستین مؤسسه جغرفیایی و نقشه‌نگاری در ایران و خاورمیانه، مسیری پرتلاطم، اما آینده‌دار در راستای نشر علم را آغاز می‌کنند.»

12- «سید عبد‌الغفار طهوری» نوشته امیرکاوس بالازاده



پشت جلد کتاب در معرفی طهوری، مدیر کتابفروشی طهوری آمده است: «سید عبدالغفار طهوری (1302-1374 ش) در مروآباد، از توابع خلخال متولد شد. وی نزد پدر تحصیل کرد و در حوالی بیست سالگی به تهران کوچید و در «کتابفروشی دانش» نزد نورالله ایران‌پرست به کار پرداخت. طهوری در 1330 ش «کتابخانه طهوری» را بنیاد نهاد و از 1332 ش به انتشار کتاب آغازید و با ایجاد مجموعه «زبان و فرهنگ ایران»، بسیاری از متون معتبر و پژوهش‌های تازه را منتشر کرد. برخی از تألیفات معتبر درباره زبان‌های باستانی (منتشرشده خارج از ایران)، توسط او چاپ افست شد. طهوری کتابفروشی کتابشناس بود و فروشگاه او (از 1343 ش در خیابان انقلاب) محل مراجعه بسیاری از دانشجویان و دانشمندان بود.»

14- «مسیح ثقفی» نوشته مجید غلامی جلیسه



درباره این ناشر اصفهانی در این کتاب می‌خوانیم: «مسیح ثقفی در سال 1303 خورشیدی در محله احمدآباد، کوی ملک‌الاطباء، در خانواده‌ای اهل علم و فرهنگ پا به عرصه وجود نهاد. پدرش ابوالحسن ملک‌الاطباء و پدربزرگش میرزا عبدالکریم سلطان‌الاطباء از طبیبان مؤمن و حاذق زمان خود بودند. ثقفی در سیزده سالگی پدر خود را از دست داد و مواجهه با مشکلات زندگی، او را از به پایان رساندن تحصیلات دوره دبیرستان بازداشت.» (ص 7)
 
15- کتاب «مجید اروانی» نوشته فرید مرادی



در باره این کتابفروش تبریزی در صفحه 7 می‌خوانیم: «مجید اروانی در زمستانی سرد به روز پنجم دی‌ماه 1309 شمسی، در اوج قدرت رضاشاه، در خانواده‌ای پرجمعیت دیده به جهان گشود. او فرزند ششم خانواده‌ای بود که بعدا صاحب نُه فرزند شدند.»

مولف در صفحه 11 درباره تاثیر حضور نویسندگان و روشنفکران صاحب سبک در کتابفروشی شمس می‌نویسد: «در سال 1340 ش، مجید اروانی همراه برادرش بیوک، راه خود را از پدر جدا کردند و یکسره به کار فرهنگی روی آوردند. این دو در «بازار شیشه‌گرخانه»،‌ که راسته اصلی کتابفروشان تبریز است، مغازه‌ای گرفتند. تبریز در دهه چهل محل حضور انسان‌های بزرگ بود. صمد بهرنگی، علیرضا نابدل، رحیم رئیس‌نیا، غلامحسین فرنود، بهروز دهقانی و پیش از آنان دکتر غلامحسین ساعدی،‌ دکتر ترابی،‌ محمدعلی فرزانه، رضا و محمدنقی براهنی تأثیرات بزرگی بر جوانان همدوره خود داشتند. کتابفروشی شمس از همان آغاز تأسیس محل حضور چنین افرادی بود.»

16- کتاب «سیف‌الله وحیدنیا» نوشته سید فرید قاسمی



در پشت جلد این کتاب درباره تلاش‌های این روزنامه‌نار پیشکسوت می‌خوانیم: «سیف‌الله وحید‌نیا (1305 - 1388ش) دارنده مدرک دوره عالی بیمه بود و دکترای تجارت داشت. بیشتر خاندانش ادیب و روزنامه‌نگار بودند. همکاری با نشریه‌های محلی اصفهان و گردانندگی  نشریه «دیهیم» سرآغاز تلاش‌های مطبوعاتی اوست.

بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از 15 تا 25 اردیبهشت در «شهر آفتاب» برپا می‌شود.