مجید غلامی‌جلیسه، مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب در این مراسم با بیان این‌که ما نه‌تنها به «جهان کتاب» بلکه به سایر مجلات کتاب نیز نیازمندیم، اظهار کرد: نیاز به «جهان کتاب» فراگیرتر از سایر مجلات است.
وی ادامه داد: در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که حجم تولید کتاب بسیار بالا است؛ به‌عنوان مثال سال گذشته حدود 72 هزار عنوان کتاب و سال جاری تاکنون 74 هزار عنوان کتاب منتشر شده است. البته پیش‌بینی می‌کنیم این رقم تا پایان سال جاری افزایش یابد.
مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب عنوان کرد: متأسفانه تعداد افراد و گروه‌هایی که آثار خوب را از میان حجم انبوه تولیدات، گلچین و به خوانندگان معرفی کنند، کم است؛ این موضوع در حوزه نقد کتاب نیز صدق می‌کند. در سال 1349 پایان‌نامه‌ای با موضوع بررسی وضعیت نقد منتشر شد؛ در آن زمان تعداد مقالات نقد در 7 مجله، حدود 312 نقد بود. امسال که دوازدهمین دوره جشنواره نقد کتاب به همت مؤسسه خانه کتاب برگزار شد، مجموع مقالات نقد ارسال شده به دبیرخانه حدود 500 نقد بود. ما نیاز داریم مجله‌ای داشته باشیم تا علاقه‌مندان بتوانند با آثار نویسندگان و ناشران خوب آشنا شوند و از میان حجم انبوه کتاب، اثر مورد نیاز خود را پیدا و مطالعه کنند.
غلامی‌جلیسه با بیان این‌که اکنون «جهان کتاب» تنها مجله‌ای است که به صورت اختصاصی به کتاب می‌پردازد، گفت: در این میان مؤسسه خانه کتاب نیز 13 فصلنامه با محوریت نقد کتاب منتشر می‌کند.
وی با بیان این‌که متأسفانه به مجلاتی مانند «جهان کتاب» به میزان لازم توجه نمی‌شود و هر شخص یا گروهی با ایجاد شبکه‌ای در فضای مجازی به معرفی کار خود می‌پردازد، توضیح داد: اکنون با حجم عظیم و عجیب تولیدات در فضای مجازی مواجه هستیم که متأسفانه هیچ‌کدام از آنها به صورت مکتوب ارائه نمی‌شوند. بنابراین توصیه می‌شود ابتدا پدیدآورندگان، آثار خود را به صورت مکتوب ارائه دهند سپس در فضای مجازی منتشر کنند.
مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب ضمن تأکید بر این نکته که جای مجلات در دنیای امروز نشر بسیار خالی است، گفت: برگزاری جلسه‌های بزرگداشت مانند جلسه امروز، باعث ایجاد انگیزه در نسل جوان می‌شود تا بدانند اگر وارد چنین عرصه‌هایی شوند کسانی هستند که آنها را ببینند و قدرشناس آنها باشند.
سید فرید قاسمی، مدیر مرکز کتاب‌پژوهی ایران از دیگر سخنرانان این مراسم اظهار کرد: برگزاری این آیین منطق روشنی داشته است. ما در ایران چند نشریه کتاب داشتیم که به 20 سالگی رسیدند و برخی از آنها به صورت حقیقی و واقعی خصوصی بودند نه شناسنامه‌ای؟ و پرسش‌هایی از این دست که اگر پاسخ‌‌هایشان را دوستان بیان کنند منطق برگزاری این مراسم روشن‌تر می‌شود.
وی ادامه داد: سبب وصل من به «جهان کتاب»، استاد امیرفریار بود. وی پاییز 1372 با بنده تماس تلفنی گرفت و گفت «می‌خواهم به ضمیمه روزنامه همشهری، نشریه شهر کتاب منتشر کنم. بنابراین شما هم مطلب بنویسید». شهر کتاب 24 آذر 1372 تا 18 اسفند 1372 در 7 شماره منتشر شد. فروردین 1383 که به خدمت امیرفریار رسیدم شهر کتاب متوقف شد و وی گفت «تصمیم داریم نشریه جهان کتاب را منتشر کنیم و شما باید بیشتر فعالیت کنید». بنده از آن زمان تا به امروز افتخار همکاری با نشریه جهان کتاب را داشته‌ام.
مدیر مرکز کتاب‌پژوهی ایران توضیح داد: اگر بخواهیم مرارت‌های یک نشریه کتاب را در بخش خصوصی در ایران متوجه شویم باید چهار ضلع «دولت»، «ملت»، «ناشران و کتابفروشان» و «پدیدآورندگان آثار» را واکاوی کنیم. نخستین مواجهه جهان کتاب با دولت، مجوز بود که حدود یک سال و نیم به طول انجامید. مواجهه دوم جهان کتاب با دولت، نابرابری تسهیلاتی بود که به نشریات داده می‌شد؛ تسهیلات نشریه جهان کتاب در مقابل نشریات دیگر در حد هیچ بود. در مقابل، به نشریاتی سهمیه داده می‌شد که اکنون وجود ندارند. مواجهه سوم جهان کتاب با دولت، خرید نشریات کتاب بود؛ خرید نشریات کتاب به سلیقه مدیران بستگی داشت. اگر مدیر مردم‌آزار بود، این خرید نشریه متوقف می‌شد و اگر مردم‌دار بود، خرید اندکی برای کتابخانه‌ها از نشریه «جهان کتاب» صورت می‌گرفت.
قاسمی با اشاره به ضلع دوم یعنی «ملت» ادامه داد: اساساً موفقیت یک نشریه کتاب نسبت مستقیمی با رونق نشر کتاب در ایران دارد. در طول 20 سال انتشار نشریه «جهان کتاب»، اگر تعداد ناشرانی که مجوز نشر گرفته‌اند، شمارگان کتاب، آمار نشر کتاب و در کنار آن، رواج رسانه‌های شارژی، درگذشت بیشتر کتابخوانان حرفه‌ای، ترجیح مقاله به جای کتاب در نظام آموزش عالی، مرسوم شدن رویه‌های ناسالم برای ارتقا و ترویج کتاب‌نخوانی را قیاس کنیم به آسیب‌های «جهان کتاب» از ضلع ملت پی‌خواهیم برد.
وی درباره ضلع سوم یعنی «ناشران و کتابفروشان» اظهار کرد: به جز اندک ناشرانی که قبل از تولد جهان کتاب از انتشار چنین نشریه‌ای اطلاع داشتند، عموم ناشران و کتابفروشان از این موضوع اطلاع نداشتند. نخستین مواجهه ناشران با این نشریه 17 مهر 1374 بود. همچنین اگر فهرست 20 ساله جهان کتاب را که به زودی منتشر خواهد شد، با تعداد اهل قلم کشور قیاس کنیم، به مواجهه «جهان کتاب» با ضلع چهارم یعنی «پدیدآورندگان آثار» پی خواهیم برد.
مدیر مرکز کتاب‌پژوهی ایران با بیان این‌که دوستان جهان کتاب در این 20 سال تلاش کردند با صرفه‌جویی، چراغ این نشریه را روشن نگه دارند، گفت: شیوه‌های چاپ نشریه جهان کتاب به دلیل مسائل و مشکلاتی که در پیش راه بود، تغییر کرد. همچنین جهان کتاب به لحاظ شکلی دچار تغییر شد اما به لحاظ محتوایی تغییر اندکی داشت.
قاسمی با بیان این‌که مراقبت‌های «جهان کتاب» از تمامیت ارضی ایران از جمله ویژگی‌های نشریه «جهان کتاب» است، بیان کرد: همکاران و دوستان جهان کتاب منبع درآمدزایی‌شان، «جهان کتاب» نیست. همه نویسندگان جهان کتاب نیز با عشق و ارادت کار می‌کنند و توقع مالی ندارند. به طور کلی «جهان کتاب» با حفظ اصول خود، معتدلانه در پی اصلاح نشر و کتاب در جهان بوده و هست. ای کاش در 21 سالگی جهان کتاب عزیزی بیاید یک بررسی تطبیقی داشته باشد بین 21 سال راهنمای کتاب و 21 سال «جهان کتاب»؛ این پژوهش به ما کمک می‌کند تا پی به زحمات عزیزان پُرتلاش «جهان کتاب» ببریم.
از دیگر سخنرانان این مراسم، عنایت سمیعی بود. وی اظهار کرد: «جهان کتاب» بیست ساله شده است. این طول عمر در وضعیتی که حتی مجله‌های دولتی نیز چندان نمی‌پایند، برای مجله مستقل «جهان کتاب» نیازمند پژوهشی است که فصلی از آن را بابد به بخت بقا اختصاص داد.
سمیعی بیان کرد: مجید رُهبانی به اعتبار نقد و نظرهایی که بر تاریخ معاصر نگاشته، پژوهشگری مجرب است که اگر در مسابقه دو با مانع شرکت کند لایق مدال طلاست. فرخ امیرفریار بیش از چهل سال سابقه میدانی و کتابخانه‌ای درباره نشر، پخش و کتابفروشی دارد. یعنی از رموز مراحل مختلف و متناقض نشر کتاب و مجله آگاه است.
وی افزود: همکاران «جهان کتاب» تصور محدود از مجله را که یا بر گذران اوقات فراغت و سرگرمی تأکید دارد یا محل تسویه حساب‌های شخصی و غرض‌ورزی است، تغییر داده، غالباً متن‌های خود را به دلالت‌های تأمل‌برانگیز بدل کرده‌اند.
سمیعی بیان کرد: مجله جهان کتاب بر اثر همگرایی مسئولان و نویسندگان مجله، نهادهای نظارتی و خوانندگان اهل گذشت ده‌هزار تومانی (به نرخ فعلی) و گذشت‌های ناگفتنی دیگر، بیست ساله شده است.
وی اظهار کرد: مجله «جهان کتاب»، مجله‌ای تخصصی است اما خودداری این نشریه از ورود به کتاب‌های گوناگون تخصصی عملاً به آن صبغه ادبی، تاریخی و اجتماعی بخشیده است. از این رو، رویکردش به حوزه‌های دیگر اتفاقی است. ضرورت تخصصی شدن راه و رسمی بود که از دهه هفتاد میلادی و مقارن با رواج نظریه‌ها و فلسفه‌های پست مدرن، تداول یافت. نه این‌که پُست‌مدرن‌ها را باعث و بانی تخصصی شدن تلقی کنیم، بلکه این امر از علوم اجتماعی و جاهای دیگر به علوم انسانی سرایت کرده، دولت‌ها نیز از خداخواسته، برای خواباندن سر و صدای مخالفان متخصص، آنها را به مشاغلی گماشتند که خود داعیه احراز آن را داشتند.
سمیعی عنوان کرد: مجله «جهان کتاب» بیست ساله شده است. یعنی افرادی بیست سال آزگار در گوشی با هم صحبت کرده‌اند. این هم‌صحبتی در جامعه بی‌دیالوگ چیز کمی نیست. مقاله‌های جهان کتاب عمدتاً تألیفی است. می‌دانم که آبشخور تألیف در ایران ترجمه است. باشد، مگر نه این‌که فکر نیز امری اکتسابی است؟ به کلام دیگر، می‌توان فکر غربی را بومی کرد. البته این امر از صدر مشروطه تاکنون تحقق یافته، منتها استثناء‌ها به کنار، علی‌القاعده سرنوشت افکار غربی به سرنوشت مونتاژ خودروهایشان دچار شده است. با وجود این، بعد از انقلاب اسلامی در عرصه ترجمه انقلابی به وقوع پیوسته که قابل قیاس با نهضت ترجمه در سده دوم هجری است.
نوش‌آفرین انصاری در بخش دیگر این مراسم، اظهار کرد: «جهان کتاب» نسلی را تحت تأثیر قرار داده و دلبستگان خود را یافته است که قطعاً اگر بی‌مهری‌ها نبود، بیشتر توسعه می‌یافت.
وی ادامه داد: طعم عادت و مستمر خواننده با نویسنده مهم است؛ خواننده «جهان کتاب» به مرور با اخوت و نعیمی خو می‌گیرد و از نثر، محتوا و ساختار لذت می‌برد. با مطالعه «جهان کتاب»، افق‌های مشترک بین اثر و خواننده به وجود می‌آید.
انصاری افزود: نوع دیگر دلبستگی که جهان کتاب به وجود می‌آورد، کسب اطلاعات در کتاب‌شناسی و تازه‌های نشر است. در این بستر، جهان کتاب به تدریج (20 سال) با شخصیت‌ها و اندیشه‌های نو شکل گرفت. در این نشریه تأثیر متقابل نشریه بر پدیدآورندگان نیز مطرح است. همچنین در این نشریه، موضوع پیوند شخصی، انسانی و ظریف مدیران جهان کتاب با مخاطبان مشاهده می‌شود. جهان کتاب به اخلاق خاصی متعلق است؛ بسیار مهرورز و مشوق است.
مجید رُهبانی، سردبیر نشریه «جهان کتاب» نیز در این مراسم، اظهار کرد: مخاطبان نشریه و ناشران، از جمله عواملی‌اند که باعث بقای این نشریه در طول این 20 سال شدند. تعداد ناشرانی که در این نشریه آگهی داده‌اند زیاد نیست اما امیدواریم تعداد آنها در آینده افزایش یابد.
وی در پایان، گفت: مجله «جهان کتاب» کاری بود که امکان انجامش را داشتیم نه آن چیزی که باید انجام دهیم.
در پایان مراسم، از کتاب‌های «درگذشتگان کتاب‌آفرین به روایت جهان کتاب» و «نشر و کتاب به روایت جهان کتاب» که به کوشش حبیب بابایی تهیه و از سوی انتشارات مؤسسه خانه کتاب منتشر شده‌اند، رونمایی شد. همچنین در این مراسم، از لوح فشرده «آرشیو کامل دوره 20 ساله جهان کتاب، شماره 322 و نمایه آن» که مربوط به سال‌های 1374 تا 1394 است و به کوشش حبیب بابایی تهیه و از سوی انتشارات خانه کتاب منتشر شده است، رونمایی شد.
قدردانی از نويسندگان نشريه «جهان كتاب»، كاميار عابدی، زری نعيمی و معصومه علی‌اكبری از دیگر بخش‌های این برنامه بود.
نظر شما