به گزارش نمایندگی خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم، مراسم تجلیل از پژوهشگران برتر مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی سه‌شنبه (یکم دی‌ماه) به مناسبت هفته پژوهش با حضور آیت‌الله سیدهاشم حسینی بوشهری، مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور، در سالن اجتماعات مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) قم برگزار شد.
آیت‌الله سیدهاشم حسینی بوشهری، مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور در این مراسم از مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی به‌عنوان مصداقی گویا از همکاری میان حوزه و نظام اسلامی نام برد و اظهار کرد: تأسیس این مرکز در قم کار ارزشمندی است و حوزویان ما باید از مرکز تحقیقات اسلامی برای ارائه نظرات و دیدگاه‌های خود در مسائل فقهی و تبدیل آن به قانون استفاده کنند.
مدیر حوزه‌های علمیه در ادامه به تبیین اهمیت کیفیت در پژوهش پرداخت و افزود: پژوهش از گذشته همزاد با تحصیل و تدریس بوده و این همه آثار گرانبها که بیش از هزار سال در حوزه‌های علمیه و کتابخانه‌های عظیم به‌جا مانده از علمای سلف و همچنین کتابخانه‌های شخصی و عمومی ما که سرشار از کتاب‌های ارزشمند محققان و علمای برجسته است، نشان‌دهنده تلاش عظیم فقیهان، متکلمان و فیلسوفان بزرگ شیعه و اهل سنت در عرصه کارهای پژوهشی است.
عضو خبرگان رهبری تأکید کرد: درعین‌حال که از آثار بزرگان یاد می‌کنیم نباید از نیاز امروز غافل شویم، عالمان فرزانه گذشته، چراغ فروزانی سر راه ما بودند که به ما چگونه پژوهش کردن را آموخته‌اند، اما نسل آینده از ما می‌خواهند که شما چه کردید؟ و ما باید برای آیندگان درس‌هایی داشته باشیم که در این باره بایسته‌های پژوهش امری مهم و ضروری است.
آیت‌الله حسینی بوشهری در ادامه با اشاره به اینکه پژوهش در نظام آموزشی ما، جایگاه لازم را پیدا نکرده است، بیان کرد: در حوزه‌ها و مراکز علمی ما سمت‌وسوها بیشتر به سمت آموزش است، درحالی‌که باید فعالیت‌های جدی پژوهشی در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها انجام بپذیرد تا پژوهش از حالت موجود به نقطه مطلوب برسد.
وی تحول بنیادین در مراکز آموزشی را یکی از راه‌های رسیدن به نقطه مطلوب پژوهش عنوان کرد و گفت: باید مراکز آموزشی از حالت آموزش محوری خارج شود و کتب درسی حالت پرسش‌گرانه و کنجکاوی برای طلبه و دانشجو ایجاد کند چراکه این کار خودبه‌خود فرد را به پژوهش برای رسیدن به حقیقت سوق می‌دهد.
امام‌جمعه موقت قم افزود: راه دوم برای رسیدن به نقطه مطلوب پژوهش این است که استادان ما در حوزه و دانشگاه در عرصه پژوهش ورود بیشتری پیدا کرده و محصل را نیز به‌کار پژوهش ترغیب کنند، چراکه شاخص توسعه‌یافتگی هر جامعه‌ای، از رهگذر فعالیت‌های پژوهشی آن می‌گذرد و باید بر موضوع پژوهش توجه بیشتر داشت.
عضو هیئت‌رئیسه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از شخصیت شهید مطهری به‌عنوان شاخص نمونه کار پژوهشی نام برد و خاطرنشان کرد: شهید مطهری در عرصه پژوهش بسیار خوب و عالمانه کار کرده و شیوه و منطق پژوهش را در کار خود رعایت می‌کرد به‌گونه‌ای که گاه یک موضوع را به چهار موضوع تقسیم‌بندی می‌کرد و فقط به تقریر سخن دیگران نمی‌پرداخت و ساده از کنار موضوعات مهم نمی‌گذشت.
آیت‌الله حسینی بوشهری در ادامه به آسیب‌های فراروی پژوهشگران اشاره کرد و گفت: کم‌توجهی به نیازسنجی در انتخاب موضوع‌های پژوهشی، توجه صرف به مباحث نظری و بی‌توجهی به بحث‌های کاربردی، داشتن روحیه سطحی‌نگری و عدم تعمق در پژوهش، شخصی‌محوری و تمایل به تحقیقات فردی، عدم رعایت اخلاق حرفه‌ای، روی آوردن به مباحث تکراری و نبود روحیه نقدپذیری از جمله آسیب‌هایی هستند که امروز پژوهشگران را متوجه شده است.
وی همچنین در ادامه با اشاره به ضعف‌های موجود در مراکز پژوهشی عنوان کرد: توسعه‌یافتگی بی‌ضابطه مراکز پژوهشی، عدم هماهنگی میان مراکز پژوهشی در سطح اطلاع‌یابی و اطلاع‌رسانی، موازی کاری، عدم همکاری با یکدیگر، عدم هماهنگی در سطح راهبردها و مواضع کلان، عدم هماهنگی در سطح شیوه‌ها و روش‌ها از جمله ضعف‌های موجود در مراکز پژوهشی است.
مدیر حوزه‌های علمیه در پایان با ارائه یک پیشنهاد، تصریح کرد: ایجاد نمایشگاه مراکز پژوهشی در راستای ارائه آثار و اطلاع‌رسانی از دستاوردهای موجود، یکی از راه‌هایی است که می‌توان با فعالیت‌های تکراری و موازی کاری مقابله کرد و به‌موجب آن در میان مراکز تقسیم‌کاری صورت گیرد.
حوزه‌های علمیه باید اخلاق پژوهش را به رشته تدوین درآورد
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، در این مراسم طی سخنانی اظهار کرد: پژوهش نیازمند یک کوشش مجدد و تلاش بازسازی‌شده برای رونق بخشی در فضای جامعه به‌صورت عام و در حوزه‌های علمیه به‌صورت خاص است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه ظهور مکتب‌ها و مدارس فقهی متنوع نشان از وجود پژوهشگرانی نیرومند در حوزه‌های علمیه و مذهب شیعه است، گفت: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی رفتن به سمت پژوهش قوی‌تر شد و حوزه علمیه امروز در سطح غیرقابل مقایسه‌ای از پژوهش در مقایسه با گذشته خود واقع شده است و دارای قوت و اطلاعات بالا و عمل با حساسیت در موضوع است.
حجت‌الاسلام مبلغی تصریح کرد: البته امروز با جایگاه مطلوب پژوهش فاصله داریم اما نسبت به گذشته دستاوردهای خوبی به‌دست آورده‌ایم و همین حرکت هم قابل تقدیر است و باید آن را قدر دانست و برای پیشبرد آن تلاش کرد.
این استاد حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از سخنانش با تأکید بر اینکه اخلاق پژوهشی، یکی از مهمترین ارکان پژوهش است، گفت: پژوهش نیز مانند هر امر و نهادی نیازمند شناسایی و به‌کارگیری اخلاق متناسب با آن است و این افتخار در گذشته شیعه وجود داشته است که برخی از فقیهان و عالمان آن به نوشتن کتاب «آداب المتعلمین» که اخلاق علم‌آموزی را ارائه می‌کند، روی آورده‌اند.
ریاست مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه امروزه باید برای اخلاق پژوهش دست به اقدام اساسی زد و اخلاق پژوهش را به رشته تدوین درآورد، عنوان کرد: چنانچه اخلاق ناظر به فرآیند، شئون و مراحل پژوهش تدوین نشود، پژوهش مسیر درست و سازنده را طی نخواهد کرد و بدون استقرار «اخلاق پژوهش» نهاد پژوهش کارآمد نخواهد شد.
وی به برخی مباحث اخلاقی در پژوهش اظهار کرد: احترام به پژوهشگران، عدم سرقت کالای فکری دیگران، حسن ظن به صاحبان اندیشه، اجتناب از استخدام کلمات غیراخلاقی از سوی یک پژوهشگر نسبت به پژوهشگر دیگر و... از جمله مباحثی است که پژوهشگران باید آن را رعایت کنند.
حجت‌الاسلام مبلغی در ادامه با بیان اینکه فرهنگ پژوهش از دیگر ارکان پژوهشی است که باید در قالب مجموعه‌ای از ارزش‌ها در اطراف پژوهش قرار بگیرد، عنوان کرد: مجموعه‌های ارزشی باید حول محور پژوهش قرار بگیرند تا پژوهش، حضوری دین مدارانه‌تر، ارزشمندتر و کارآمدتر پیدا کند و از این طریق پژوهش و پژوهشگر در یک جایگاه فراتر و بالاتری قرار می‌گیرد.
استاد برجسته حوزه علمیه به برخی از مهمترین ارزش‌های پژوهش اشاره کرد و افزود: وجود نقد منصفانه در پژوهش، اجتناب از کمیت‌گرایی و تمرکز بر کیفیت‌گرایی در پژوهش، ژرف‌اندیشی از سوی پژوهشگر و فراهم آوردن زمینه برای ابتکار و ابداع از جمله ارزش‌های فرهنگی در پژوهش است.
ریاست مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در ادامه مدیریت پژوهش را از دیگر ارکان پژوهش عنوان کرد و گفت: اگر مدیریت پژوهشی ایجاد نشود نمی‌توان برای پیشرفت پژوهش آینده خوبی را انتظار داشت.
حجت‌الاسلام مبلغی با تأکید بر اینکه آموزش بدون پژوهش برابر است با در جا زدن در علم و تکرار مکررات، اظهار کرد: توجه به بودجه پژوهش، ایجاد بانک معلومات، رعایت اولویت‌ها، ایجاد مجموعه‌ای منظم از نهادهای پژوهشی و نظارت بر آنها، ایجاد فرآیندهای کافی و دقیق برای پژوهش، از جمله مباحث مدیریت پژوهشی است.
وی در پایان سخنانش تصریح کرد: مرکز تحقیقات اسلامی مجلس تجربه جدیدی را فراروی حوزه علمیه گشوده است و اعتقاد دارد باید اندیشه‌های حوزویان در مسیر تبدیل به قانون قرار بگیرد و نباید این تولیدات در فضای خلأ نگه داشته شود و این مرکز آمده است تا در کمترین زمان اندیشه‌های افراد با سرعت بالایی به قانون نزدیک شده و با مکانیزم‌های لازم تبدیل به مواد قانونی شود.
در این مراسم از مقام علمی مرحوم استاد ناصر قربان‌نیا به‌عنوان یکی از پژوهشگران و محققان فقهی و حقوقی و با حضور آیت‌الله حسینی بوشهری و دعوت از خانواده این مدرس برجسته قدردانی شد. همچنین از سه پژوهشگر دفتر پژوهش حوزه علمیه، دفتر مطالعات اقتصادی و دفتر مطالعات فرهنگی و تعدادی از کارکنان مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی تجلیل شد.
آیت‌الله سیدهاشم حسینی بوشهری، مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور در این مراسم از مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی به‌عنوان مصداقی گویا از همکاری میان حوزه و نظام اسلامی نام برد و اظهار کرد: تأسیس این مرکز در قم کار ارزشمندی است و حوزویان ما باید از مرکز تحقیقات اسلامی برای ارائه نظرات و دیدگاه‌های خود در مسائل فقهی و تبدیل آن به قانون استفاده کنند.
مدیر حوزه‌های علمیه در ادامه به تبیین اهمیت کیفیت در پژوهش پرداخت و افزود: پژوهش از گذشته همزاد با تحصیل و تدریس بوده و این همه آثار گرانبها که بیش از هزار سال در حوزه‌های علمیه و کتابخانه‌های عظیم به‌جا مانده از علمای سلف و همچنین کتابخانه‌های شخصی و عمومی ما که سرشار از کتاب‌های ارزشمند محققان و علمای برجسته است، نشان‌دهنده تلاش عظیم فقیهان، متکلمان و فیلسوفان بزرگ شیعه و اهل سنت در عرصه کارهای پژوهشی است.
عضو خبرگان رهبری تأکید کرد: درعین‌حال که از آثار بزرگان یاد می‌کنیم نباید از نیاز امروز غافل شویم، عالمان فرزانه گذشته، چراغ فروزانی سر راه ما بودند که به ما چگونه پژوهش کردن را آموخته‌اند، اما نسل آینده از ما می‌خواهند که شما چه کردید؟ و ما باید برای آیندگان درس‌هایی داشته باشیم که در این باره بایسته‌های پژوهش امری مهم و ضروری است.
آیت‌الله حسینی بوشهری در ادامه با اشاره به اینکه پژوهش در نظام آموزشی ما، جایگاه لازم را پیدا نکرده است، بیان کرد: در حوزه‌ها و مراکز علمی ما سمت‌وسوها بیشتر به سمت آموزش است، درحالی‌که باید فعالیت‌های جدی پژوهشی در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها انجام بپذیرد تا پژوهش از حالت موجود به نقطه مطلوب برسد.
وی تحول بنیادین در مراکز آموزشی را یکی از راه‌های رسیدن به نقطه مطلوب پژوهش عنوان کرد و گفت: باید مراکز آموزشی از حالت آموزش محوری خارج شود و کتب درسی حالت پرسش‌گرانه و کنجکاوی برای طلبه و دانشجو ایجاد کند چراکه این کار خودبه‌خود فرد را به پژوهش برای رسیدن به حقیقت سوق می‌دهد.
امام‌جمعه موقت قم افزود: راه دوم برای رسیدن به نقطه مطلوب پژوهش این است که استادان ما در حوزه و دانشگاه در عرصه پژوهش ورود بیشتری پیدا کرده و محصل را نیز به‌کار پژوهش ترغیب کنند، چراکه شاخص توسعه‌یافتگی هر جامعه‌ای، از رهگذر فعالیت‌های پژوهشی آن می‌گذرد و باید بر موضوع پژوهش توجه بیشتر داشت.
عضو هیئت‌رئیسه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از شخصیت شهید مطهری به‌عنوان شاخص نمونه کار پژوهشی نام برد و خاطرنشان کرد: شهید مطهری در عرصه پژوهش بسیار خوب و عالمانه کار کرده و شیوه و منطق پژوهش را در کار خود رعایت می‌کرد به‌گونه‌ای که گاه یک موضوع را به چهار موضوع تقسیم‌بندی می‌کرد و فقط به تقریر سخن دیگران نمی‌پرداخت و ساده از کنار موضوعات مهم نمی‌گذشت.
آیت‌الله حسینی بوشهری در ادامه به آسیب‌های فراروی پژوهشگران اشاره کرد و گفت: کم‌توجهی به نیازسنجی در انتخاب موضوع‌های پژوهشی، توجه صرف به مباحث نظری و بی‌توجهی به بحث‌های کاربردی، داشتن روحیه سطحی‌نگری و عدم تعمق در پژوهش، شخصی‌محوری و تمایل به تحقیقات فردی، عدم رعایت اخلاق حرفه‌ای، روی آوردن به مباحث تکراری و نبود روحیه نقدپذیری از جمله آسیب‌هایی هستند که امروز پژوهشگران را متوجه شده است.
وی همچنین در ادامه با اشاره به ضعف‌های موجود در مراکز پژوهشی عنوان کرد: توسعه‌یافتگی بی‌ضابطه مراکز پژوهشی، عدم هماهنگی میان مراکز پژوهشی در سطح اطلاع‌یابی و اطلاع‌رسانی، موازی کاری، عدم همکاری با یکدیگر، عدم هماهنگی در سطح راهبردها و مواضع کلان، عدم هماهنگی در سطح شیوه‌ها و روش‌ها از جمله ضعف‌های موجود در مراکز پژوهشی است.
مدیر حوزه‌های علمیه در پایان با ارائه یک پیشنهاد، تصریح کرد: ایجاد نمایشگاه مراکز پژوهشی در راستای ارائه آثار و اطلاع‌رسانی از دستاوردهای موجود، یکی از راه‌هایی است که می‌توان با فعالیت‌های تکراری و موازی کاری مقابله کرد و به‌موجب آن در میان مراکز تقسیم‌کاری صورت گیرد.
حوزه‌های علمیه باید اخلاق پژوهش را به رشته تدوین درآورد
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، در این مراسم طی سخنانی اظهار کرد: پژوهش نیازمند یک کوشش مجدد و تلاش بازسازی‌شده برای رونق بخشی در فضای جامعه به‌صورت عام و در حوزه‌های علمیه به‌صورت خاص است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه ظهور مکتب‌ها و مدارس فقهی متنوع نشان از وجود پژوهشگرانی نیرومند در حوزه‌های علمیه و مذهب شیعه است، گفت: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی رفتن به سمت پژوهش قوی‌تر شد و حوزه علمیه امروز در سطح غیرقابل مقایسه‌ای از پژوهش در مقایسه با گذشته خود واقع شده است و دارای قوت و اطلاعات بالا و عمل با حساسیت در موضوع است.
حجت‌الاسلام مبلغی تصریح کرد: البته امروز با جایگاه مطلوب پژوهش فاصله داریم اما نسبت به گذشته دستاوردهای خوبی به‌دست آورده‌ایم و همین حرکت هم قابل تقدیر است و باید آن را قدر دانست و برای پیشبرد آن تلاش کرد.
این استاد حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از سخنانش با تأکید بر اینکه اخلاق پژوهشی، یکی از مهمترین ارکان پژوهش است، گفت: پژوهش نیز مانند هر امر و نهادی نیازمند شناسایی و به‌کارگیری اخلاق متناسب با آن است و این افتخار در گذشته شیعه وجود داشته است که برخی از فقیهان و عالمان آن به نوشتن کتاب «آداب المتعلمین» که اخلاق علم‌آموزی را ارائه می‌کند، روی آورده‌اند.
ریاست مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه امروزه باید برای اخلاق پژوهش دست به اقدام اساسی زد و اخلاق پژوهش را به رشته تدوین درآورد، عنوان کرد: چنانچه اخلاق ناظر به فرآیند، شئون و مراحل پژوهش تدوین نشود، پژوهش مسیر درست و سازنده را طی نخواهد کرد و بدون استقرار «اخلاق پژوهش» نهاد پژوهش کارآمد نخواهد شد.
وی به برخی مباحث اخلاقی در پژوهش اظهار کرد: احترام به پژوهشگران، عدم سرقت کالای فکری دیگران، حسن ظن به صاحبان اندیشه، اجتناب از استخدام کلمات غیراخلاقی از سوی یک پژوهشگر نسبت به پژوهشگر دیگر و... از جمله مباحثی است که پژوهشگران باید آن را رعایت کنند.
حجت‌الاسلام مبلغی در ادامه با بیان اینکه فرهنگ پژوهش از دیگر ارکان پژوهشی است که باید در قالب مجموعه‌ای از ارزش‌ها در اطراف پژوهش قرار بگیرد، عنوان کرد: مجموعه‌های ارزشی باید حول محور پژوهش قرار بگیرند تا پژوهش، حضوری دین مدارانه‌تر، ارزشمندتر و کارآمدتر پیدا کند و از این طریق پژوهش و پژوهشگر در یک جایگاه فراتر و بالاتری قرار می‌گیرد.
استاد برجسته حوزه علمیه به برخی از مهمترین ارزش‌های پژوهش اشاره کرد و افزود: وجود نقد منصفانه در پژوهش، اجتناب از کمیت‌گرایی و تمرکز بر کیفیت‌گرایی در پژوهش، ژرف‌اندیشی از سوی پژوهشگر و فراهم آوردن زمینه برای ابتکار و ابداع از جمله ارزش‌های فرهنگی در پژوهش است.
ریاست مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در ادامه مدیریت پژوهش را از دیگر ارکان پژوهش عنوان کرد و گفت: اگر مدیریت پژوهشی ایجاد نشود نمی‌توان برای پیشرفت پژوهش آینده خوبی را انتظار داشت.
حجت‌الاسلام مبلغی با تأکید بر اینکه آموزش بدون پژوهش برابر است با در جا زدن در علم و تکرار مکررات، اظهار کرد: توجه به بودجه پژوهش، ایجاد بانک معلومات، رعایت اولویت‌ها، ایجاد مجموعه‌ای منظم از نهادهای پژوهشی و نظارت بر آنها، ایجاد فرآیندهای کافی و دقیق برای پژوهش، از جمله مباحث مدیریت پژوهشی است.
وی در پایان سخنانش تصریح کرد: مرکز تحقیقات اسلامی مجلس تجربه جدیدی را فراروی حوزه علمیه گشوده است و اعتقاد دارد باید اندیشه‌های حوزویان در مسیر تبدیل به قانون قرار بگیرد و نباید این تولیدات در فضای خلأ نگه داشته شود و این مرکز آمده است تا در کمترین زمان اندیشه‌های افراد با سرعت بالایی به قانون نزدیک شده و با مکانیزم‌های لازم تبدیل به مواد قانونی شود.
در این مراسم از مقام علمی مرحوم استاد ناصر قربان‌نیا به‌عنوان یکی از پژوهشگران و محققان فقهی و حقوقی و با حضور آیت‌الله حسینی بوشهری و دعوت از خانواده این مدرس برجسته قدردانی شد. همچنین از سه پژوهشگر دفتر پژوهش حوزه علمیه، دفتر مطالعات اقتصادی و دفتر مطالعات فرهنگی و تعدادی از کارکنان مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی تجلیل شد.
نظر شما