كيومرث جهانگردی به خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، گفت: اين کتاب زندگی علمی زبان‌شناسی را به تصویر می‌کشد که می‌توان او را به‌عنوان یکی از نوابغ این شاخه علمی و از چهره‌های ماندگارِ روزگار حاضر دانست. یاکوبسن پس از نائل شدن به جایگاه علمی رفیعی که استعدادها، تجارب، سخت‌کوشی و علائق شخصی‌اش زمینه‌ساز حصول زود‌هنگام به آن بود، مجبور به مهاجرت از زادگاهش شد. اوضاع سیاسی و دشوار حاکم بر شوروی آن زمان او را همچون بسیاری از دیگر نوابغ معاصرش وادار به ترک وطن و عزیمت به دیگر کشورهای اروپایی کرد. ماجرا به همین‌ جا ختم نشد و جنگ جهانی دوم او را مجبور کرد از کشوری به کشور دیگر در گریز باشد.

وی افزود: این سفرها یا سرگردانی‌ها، زندگانی پُرفراز و نشیبی را برایش رقم زد، اما آوارگی نه‌تنها او را متوقف نکرد بلکه فرصتی شد برای یادگیری زبان‌ این کشورها، آشنایی با مکاتب مختلف علمی و استفاده از امکانات آنها برای پرداختن به زبان‌شناسی از زاویه‌ای تازه‌. کتاب بر مبنای گفت‌‌وگوهای یاکوبسن و همسرش پومورسکا تنظیم شده است که ابتدا به زبان فرانسه در دسترس مخاطبان قرار گرفت. سپس توسط کریستین هیوبرت به زبان انگلیسی ترجمه شد و انتشارات دانشگاه کیمبریج در سال 1980 و 1983میلادی آن را منتشر کرد.

جهانگردی ادامه داد: یاکوبسن در متن کتاب حاضر موضوع را این‌گونه مطرح می‌کند؛ «لازم نیست بگویم که این تغییراتِ غیرمنتظره و ناگهانی بیش از یک بار پروژه‌های کاری مرا تحت تأثیر قرار داده و تغییر داد، اما باید بپذیرم که جابه‌جایی در محیط‌هایی علمی‌ که هر یک علایق خاص خود و رمز عبور ویژه آن محیط را داشت، این فرصت را در اختیارم قرار داد که پرسش‌های خود را دوباره و دوباره صورت‌بندی و گستره آنها را وسیع‌تر نمایم». همسرش، کریستینا پومورسکا این موضوع را چنین توصیف می‌کند: «هر بار که تاریخِ دوران ما او را مجبور می‌کرد خانه و محل اقامت خود را تغییر دهد، دوباره خود را تثبیت و یکبار دیگر همه‌ چیز را از نو آغاز می‌کرد».

این مترجم با اشاره به اشراف یاکوبسن به اکثر زبان‌های اروپایی گفت: یاکوبسن در این کتاب  درباره زبان‌هایی که به آنها تسلط داشته می‌نویسد: «من این موقعیت را داشتم که تحلیل‌های دستوری‌ام از شعر انگلیسی، فرانسوی، ایتالیایی، پرتغالی، رومانیایی، یونانی، روسی، چکی، اسلوواکی، لهستانی، اسلونیایی، صربی ـ کرواتی، بلغاری، اسلوانیک کلیسایی کهن و ژاپنی باستان ـ و به‌طور خلاصه اشعار برگزیده بسیاری از سنت‌های شعری 13 قرن گذشته ـ را در بسیاری از مجلات پژوهشی کشورهای مختلف منتشر نمایم». همان‌طور که در نمایه نام‌های خاص، در پایان کتاب آمده است وی توانسته است بر روی داده‌های بسیاری از زبان‌ها کار کند و حتی با برجسته‌ترین شاعران، نویسندگان و اندیشمندان آن زبان‌ها ارتباط برقرار کرده و بر روی آثار آنان و ادبیات هر فرهنگ و زبان، به‌عنوان موضوعی جهانی کار کند.

 جهانگردی همچنین به ناشناخته ماندن یاکوبسن در ایران اشاره کرد: پومورسکا در متن  این کتاب به برخی از آثار، جشن‌نامه‌ها یا مقالات و بروشورهایی که برای یاکوبسن تنظیم و تدوین شده است، اشاره می‌کند. به طور کل کتاب حاضر را می‌توان خودنگاشته‌ای دانست بر این ابعاد گوناگون. هر چند از لابه‌لای سطور کتاب به‌روشنی می‌توان دریافت که علایق اصلی یاکوبسن در حوزه ادبیات رقم می‌خورد و در واقع می‌توان او را دانشمندی دانست که به مطالعه ادبیات از دیدگاه علم زبان‌شناسی همت می‌گمارد، با این وجود او در زمینه‌های گوناگونِ بررسی و مطالعه زبان، شامل واج‌شناسی، زبان‌آموزی در کودکان، زبان‌پریشی و اختلالات گفتاری، رده‌شناسیِ زبان‌های جهان، نشانه‌شناسی، معنی‌شناسی، مطالعات فرهنگی به‌ویژه فرهنگ عامه، تغییرات زبانی و به تبع آن زبان‌شناسی تاریخی، گویش‌شناسی، مطالعه زمان و مکان در چارچوب نظام زبان، نقد ادبی، سبک‌شناسی، شعرشناسی، موسیقی‌شناسی، اسطوره‌شناسی، مردم‌شناسی، نظریه اطلاع، نظریه ترجمه، بررسی‌های تطبیقی، دوزبانگی، حوزه‌های مختلف هنری مانند سینما و نقاشی و سایر حوزه‌هایی که به‌نوعی با زبان‌ سروکار دارند، موفق بوده و در هر حوزه کاری را به‌سرانجام رسانده و در پیشرفت هر کدام از سهمی شایان ذکر برخوردار است، به‌طوری که می‌توان گفت به‌لحاظ اصطلاح‌شناسی، بسیاری از اصطلاحات مهم و ماندگار هر یک از حوزه‌های بالا را شخصاً وضع نموده است. در متن کتاب حاضر به بسیاری از این اصطلاحات و چگونگی حصول به آنها اشاره شده است.

وی در ادامه به تاثیر یاکوبسن از نظریه نسبیت انیشتین نیز اشاره کرد: آنگونه که از گفته‌های خود یاکوبسن بر می‌آید، وی تحت تأثیر آراء آلبرت انیشتین بوده است. وی درباره این تأثیرپذیری می‌نویسد: «اندیشه‌های ما درباره زمان، مستقیماً از مباحث رایج درباره نظریه نسبیت الهام گرفته بود. این نظریه زمان را به‌مثابه یک  مطلق رد می‌کرد و مسایل زمان و مکان را هماهنگ و متناسب می‌دانست». یاکوبسن تفاوت گفتار و نوشتار را نیز با مساله زمان و مکان قابل‌بررسی دانسته و در این رابطه می‌گوید: «گفتار از ماهیتی صرفاً گذرا و موقت برخوردار است، در حالی که نوشتار، زمان و مکان را به هم پیوند می‌زند». کریستینا در این باره به‌خود یاکوبسن می‌گوید: «در سخنرانی‌هایتان بیش از یکبار تأکید کرده‌اید که قدرت اساسی زبان و در نتیجه برتری گوینده، به این واقعیت بر می‌گردد که زبان دارای این قابلیت است که ما را به ماواری زمان و مکان رهسپار شود.» یاکوبسن نشانه‌شناسی را نیز به زمان مربوط می‌کند. در این رابطه می‌توان به این جمله از متن کتاب «گفت‌وگوها...» اشاره کرد: «ارزش یک نماد و به‌ویژه نماد زبانی مربوط به این واقعیت است که احتمال پیش‌بینی آینده را به ما می‌دهد. واژه و زمانِ آینده به‌شکلی تفکیک‌ناپذیر در ارتباط با هم قرار می‌گیرند ـ این یکی از اثرگذارترین نظریه‌های پیرس است».

جهانگردی درباره طیف مخاطب این کتاب گفت:‌ مخاطبان اصلی این کتاب متخصصان و پژوهشگران حوزه‌های ادبیات و زبان‌شناسی هستند، اما کتاب قابل‌استفاده برای عموم علاقه‌مندان حوزه‌های مختلف علوم انسانی و هنر نیز هست، به‌طوری که تقریباً به همه حوزه‌های علمی گفته شده در سخن مترجم گریز می‌زند. از این نظر کتاب حاضر را می‌توان منبعی دانست برای کسانی که به‌دنبال یافتن ایده‌ای نو برای پژوهش در حوزه‌های میان‌رشته‌ای مختلفی هستند که زبان پیوند‌ دهنده اصلی همه آنهاست.

این مترجم اضافه کرد: در ترجمه کتاب و به‌ویژه ترجمه اصطلاحات تخصصی آن سعی شد بیشتر از برابرنهادهای مربوط به اصطلاحات حوزه تخصصیِ زبان‌شناسی استفاده شود و می‌توان گفت که این برابرنهادها رایج‌ترین اصطلاحاتی هستند که در حال حاضر در گفتمان گروه‌های زبان‌شناسی دانشگاه‌ها و مجامع زبان‌شناسی ایران مورد استفاده قرار می‌گیرند، هرچند برخی اصطلاحات نیز در متن اصلی وجود داشت که مترجم مجبور شد برابر آنها را شخصاً ارائه کند. امید است که مورد پذیرش جامعه دانشگاهی واقع گردد.

«گفت‌وگوهای رومن ياكوبسن و كريستينا پومورسكا» با ترجمه کیومرث جهانگردی با شمارگان 500 نسخه، 239 صفحه و بهای 21 هزار تومان از سوی انتشارات علمی منتشر شده است. این کتاب همچنین با ترجمه‌ای از فرهاد ساسانی نیز منتشر شده است.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این کتاب به نشانی زیر مراجعه کنید: