مهدی محبتی، حافظ پژوه و پژوهشگر ادبیات کلاسیک در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) عنوان کرد: کسی که راز این جهان را کشف نکرده و تلاشی هم در مسیر کشف رازها نداشته باشد نمی‌تواند با دیوان حافظ انس و الفت برقرار کند. حافظ بارها در دیوان خود از راز به عنوان «سِر» یاد می‌کند.به عنوان مثال در اشاره ای غیرمستقیم در یکی از ابیات خود می‌گوید: «ما محرمان خلوت انسیم غم مخور/ با یار آشنا سخن آشنا بگو»
وی افزود: دیوان حافظ تماماً رازنامه است و این راز برای اهل دل اندک اندک و لایه لایه پیدا می‌شود و گسترش می‌یابد. حافظ در این زمینه هم می‌گوید: «محرم راز دل شیدای خود/ کس نمی‌بینیم ز خاص و عام را». در واقع این نکته قابل تأمل است که راز دل حافظ را به ادعای خودش حتی خواص هم نمی‌توانند بدانند.
این حافظ‌پژوه ادامه داد: حافظ در بیتی دیگر می‌گوید: « گفت آن یار کزو گشت سر دار بلند/ جرمش این بود که اسرار هویدا می‌کرد». دیوان حافظ جست‌وجویی برای راز عالم و بیان آن به یک زبان هنری است و حافظ هم در این بیت اشاره‌ای به حال و احوالات منصور حلاج دارد. این‌که جهان با مدرنیته چه‌قدر وارد راززدایی و رازورزی می‌شود بحث قابل تأملی است که در مورد حافظ به دقت دنبال می‌شود.
محبتی توضیح داد: راز جهان همان نکته پوشیده دیوان حافظ است. من به عنوان حافظ‌پژوه دعوت می‌کنم که مخاطبان حرف حافظ را جدی بگیرند و یک خلوت سحری و دعای قلبی داشته باشند تا با راز این جهان بیشتر آشنا شوند. اگر راز را از این جهان حذف کنیم نه عرفانی باقی می‌ماند و نه دین و نه چیزی از دیوان حافظ برای مطالعه کردن باقی خواهد ماند. همه مفاهیم حافظ بر مفهوم راز و رازوارگی می‌چرخد و وقتی از او سخن می گوییم راز او به ذهن ما متبادر می‌شود چرا به حافظ می‌گویند «لسان الغیب»؟ این نکته هم با راز حافظ ارتباط مستقیم دارد.
وی گفت: متاسفانه در دنیای مدرن، کمتر می‌توان دنبال راز بود چون خاصیت علم تحلیل و خاصیت سرمایه، کمیت‌گرایی است. حافظ گاه از راز به «آن» تعبیر می‌کند و در مدرنیته از «آن» کمتر استفاده می‌شود. البته نمی‌توان در دنیای مدرن منکر جست‌وجو شد اما کمتر خبری از راز است.
مهدی محبتی، نویسنده و پژوهشگر ادبیات فارسی و استاد دانشگاه زنجان است. «بدیع نو»، «سیمرغ در جستجوی قاف»، « اللمع فی التصوف»، « فارسی عمومی نو»، « کارنامه مولوی پژوهی در ایران»، « المعجم فی آثار ملوک العجم»، «دانش و دانشمند در ادبیات فارسی» و «پوشش و حجاب زن در ادبیات فارسی از انقلاب مشروطه تا امروز» از آثار او هستند.
دوشنبه ۲۰ مهر ۱۳۹۴ - ۱۴:۳۵
نظر شما