به گزارش خبرگزاری کتاب ايران (ایبنا) از قم، نشست نقد کتاب «تأملاتی در دین و رسانه» از سوی انجمن ارتباطات و تبلیغ حوزه علمیه، عصر دوشنبه (13 مهرماه) در سالن کنفرانس دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه با حضور کمال اکبری، نویسنده کتاب و عضو هیات علمی دانشکده صداوسیما، علیرضا پویا، منتقد و مدیر گروه فلسفه رسانه دانشکده صداوسیما، حجت‌الاسلام حجت‌الله بیات، مدیر گروه حج و ارتباطات دانشگاه قرآن و حدیث، حجت‌الاسلام محسن مهاجرنیا، عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و تعدادی دیگر از علاقه‌مندان برگزار شد.
کتاب «تأملاتی در دین و رسانه» توسط کمال اکبری تألیف شده و انتشارات ارمغان حیات آن را چاپ کرده است. این کتاب شامل مجموعه مباحثی است که در چهار سال گفت‌وگو با دانشجویان و طلاب محترم در دانشکده صداوسیما پیرامون موضوع دین و رسانه ارائه شده است و سرفصل‌هایی از جمله مسئولیت و مشارکت سیاسی و نقش رسانه، اهمیت نگاه دینی در برنامه‌های نمایشی، مبانی جنگ نرم در قرآن، رسانه‌های غفلت زا یا آگاهی‌بخش در فهرست عناوین آن مشاهده می‌شود.
کتاب «تأملاتی در دین و رسانه» توسط کمال اکبری تألیف شده و انتشارات ارمغان حیات آن را چاپ کرده است. این کتاب شامل مجموعه مباحثی است که در چهار سال گفت‌وگو با دانشجویان و طلاب محترم در دانشکده صداوسیما پیرامون موضوع دین و رسانه ارائه شده است و سرفصل‌هایی از جمله مسئولیت و مشارکت سیاسی و نقش رسانه، اهمیت نگاه دینی در برنامه‌های نمایشی، مبانی جنگ نرم در قرآن، رسانه‌های غفلت زا یا آگاهی‌بخش در فهرست عناوین آن مشاهده می‌شود.
در زمینه علوم انسانی و در حوزه ارتباطات از جهان عقب هستیم
علیرضا پویا به‌عنوان منتقد در این نشست در ادامه صحبت‌های نویسنده گفت: برداشت شخصی من این بود که در این جلسه، بیشتر از محتوا، درباره کتاب می‌خواهیم صحبت کنیم چراکه درزمینه دین و رسانه، آن‌قدر بحث‌های قابل تأمل وجود دارد که به‌سختی می‌شود محتوا را مورد اشکال و ایراد قرار داد.
وی با اشاره به اینکه در زمینه ارتباطات دین و رسانه، با مباحث نوین و جدیدی روبه‌رو هستیم گفت: در زمینه علوم انسانی و به‌ویژه در حوزه ارتباطات از جهان عقب هستیم و در سال‌های بعد از انقلاب نیز به دلیل اندیشه انقلابی و اسلامی به وجود آمده در جامعه و آرمان‌های امام راحل در برقراری نظام جمهوری اسلامی، اندیشه مطابقت ارکان و اجزای جامعه با مبانی اسلام شکل گرفت.
مدیر گروه فلسفه رسانه دانشکده صداوسیما عنوان کرد: یکی از اندیشه‌هایی که به‌شدت باید بر آن تمرکز شود مبانی ارتباطات و رسانه‌ها بر اساس آموزه‌های دینی و اسلامی است. باوجود نگاه حوزوی و دینی نسبت به این مباحث و از آنجایی‌که باید بحث پیرامون این موضوعات را غنیمت بدانیم نمی‌توان سخت‌گیرانه با این تأملات برخورد کرد.
پویا خاطرنشان کرد: تنوع مطالبی که در کتاب «تأملاتی در دین و رسانه» از جمله جنگ نرم در قرآن، فرم و قالب برای بیان مطالب دینی، ماهواره‌ها و ... مطرح‌شده، نشان می‌دهد تعمیقی بر روی این عناوین صورت نگرفته، چراکه هریک از این موضوعات، نیاز به تحقیقات زیاد و تألیف کتاب‌های متفاوتی دارند و نمی‌توان تمام این مباحث را در قالب یک کتاب ارائه داد.
وی بیان کرد: با یک نگاه بنیادین و اساسی به عرصه دین و رسانه باید سه حوزه را در این مطالعات و تأملات در نظر گرفت. با توجه به اینکه بحث دین و رسانه از سابقه کمی برخوردار است و با توجه به رویکردی که امروزه برای ارتباطات مطرح می‌شود نیازمند تئوری‌پردازی و ارائه و تدوین نظریه‌های متقن در این زمینه هستیم تا با توجه به این نظریات بتوانیم الگوهایی را در حوزه فلسفه، کلام و تفسیر ارائه کنیم.
وی با اشاره به اینکه در زمینه ارتباطات دین و رسانه، با مباحث نوین و جدیدی روبه‌رو هستیم گفت: در زمینه علوم انسانی و به‌ویژه در حوزه ارتباطات از جهان عقب هستیم و در سال‌های بعد از انقلاب نیز به دلیل اندیشه انقلابی و اسلامی به وجود آمده در جامعه و آرمان‌های امام راحل در برقراری نظام جمهوری اسلامی، اندیشه مطابقت ارکان و اجزای جامعه با مبانی اسلام شکل گرفت.
مدیر گروه فلسفه رسانه دانشکده صداوسیما عنوان کرد: یکی از اندیشه‌هایی که به‌شدت باید بر آن تمرکز شود مبانی ارتباطات و رسانه‌ها بر اساس آموزه‌های دینی و اسلامی است. باوجود نگاه حوزوی و دینی نسبت به این مباحث و از آنجایی‌که باید بحث پیرامون این موضوعات را غنیمت بدانیم نمی‌توان سخت‌گیرانه با این تأملات برخورد کرد.
پویا خاطرنشان کرد: تنوع مطالبی که در کتاب «تأملاتی در دین و رسانه» از جمله جنگ نرم در قرآن، فرم و قالب برای بیان مطالب دینی، ماهواره‌ها و ... مطرح‌شده، نشان می‌دهد تعمیقی بر روی این عناوین صورت نگرفته، چراکه هریک از این موضوعات، نیاز به تحقیقات زیاد و تألیف کتاب‌های متفاوتی دارند و نمی‌توان تمام این مباحث را در قالب یک کتاب ارائه داد.
وی بیان کرد: با یک نگاه بنیادین و اساسی به عرصه دین و رسانه باید سه حوزه را در این مطالعات و تأملات در نظر گرفت. با توجه به اینکه بحث دین و رسانه از سابقه کمی برخوردار است و با توجه به رویکردی که امروزه برای ارتباطات مطرح می‌شود نیازمند تئوری‌پردازی و ارائه و تدوین نظریه‌های متقن در این زمینه هستیم تا با توجه به این نظریات بتوانیم الگوهایی را در حوزه فلسفه، کلام و تفسیر ارائه کنیم.
دیدگاه درباره دین و رسانه با اخلاق امکان‌پذیر است
حجت‌الاسلام بیات در ادامه نشست گفت: تألیف یک اثر خودبه‌خود فعالیتی ارزشمند محسوب می‌شود. هرچند اشکالاتی براثر وجود دارد اما هر کتابی که از چاپ خارج می‌شود به‌عنوان یک موجود تازه متولدشده که در معرض نظارت و نقد و نظر ما است می‌تواند به ما کمک کند تا بتوانیم از فرهنگ شفاهی که به آن عادت کردیم جداشده و نقد و نظرهای خوب را مکتوب کنیم، همان‌طور که بسیاری از نویسندگان دنیا، با عمل کردن به عبارت «قید العلم بکتابه» نظریات خود را ثبت و تألیف کرده‌اند و به همین شکل در حال اداره دنیا هستند.
مدیر گروه حج و ارتباطات دانشگاه قرآن و حدیث افزود: مجموعه تأملاتی که نویسنده در کتاب خود گردآوری کرده است، در نوع خود ارزشمند است و هریک از آنها همان‌طور که خود نویسنده در کتاب عنوان کرده، مربوط به سخنرانی‌ها و بحث‌هایی است که در جلسات و همایش‌های مختلف ارائه شده است. تنوع و تعدد مقالات نشان از این می‌دهد که نویسنده همواره در زمینه دین و رسانه دغدغه‌هایی را داشته و از هر فرصتی برای مطرح کردن آن در همایش‌های مختلف بهره گرفته است.
بیات خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد نظام و چینش و اولویت‌بندی خاصی در قرار گرفتن مطالب در کتاب وجود نداشته است و مباحث متنوع این کتاب، بدون در نظر گرفتن تقدم و تأخر خاصی در کنار هم قرارگرفته است.
وی با تأکید بر اینکه کار کردن در حوزه پر چالش دین و رسانه کار دشواری است عنوان کرد: جرات و جسارت نویسنده در ورود به این مقوله و ارائه نظریات جای قدردانی دارد. چراکه بسیاری از افراد نسبت به ورود به این مباحث برخوردهای محتاطانه‌ای دارند و عده‌ای بر این باورند که هنوز مساله دین و رسانه به نتیجه مطلوبی نرسیده و زمان مطرح کردن آن نرسیده است. همچنین عده‌ای انتقاد می‌کنند که در زمینه ارتباطات نباید وارد حوزه اخلاق شد. برخورد این افراد بسیار باعث تعجب است، مگر می‌شود بدون دخالت در مباحث اخلاقی، صحبت از دین و رسانه را مطرح کرد.
مدیر گروه حج و ارتباطات دانشگاه قرآن و حدیث افزود: مجموعه تأملاتی که نویسنده در کتاب خود گردآوری کرده است، در نوع خود ارزشمند است و هریک از آنها همان‌طور که خود نویسنده در کتاب عنوان کرده، مربوط به سخنرانی‌ها و بحث‌هایی است که در جلسات و همایش‌های مختلف ارائه شده است. تنوع و تعدد مقالات نشان از این می‌دهد که نویسنده همواره در زمینه دین و رسانه دغدغه‌هایی را داشته و از هر فرصتی برای مطرح کردن آن در همایش‌های مختلف بهره گرفته است.
بیات خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد نظام و چینش و اولویت‌بندی خاصی در قرار گرفتن مطالب در کتاب وجود نداشته است و مباحث متنوع این کتاب، بدون در نظر گرفتن تقدم و تأخر خاصی در کنار هم قرارگرفته است.
وی با تأکید بر اینکه کار کردن در حوزه پر چالش دین و رسانه کار دشواری است عنوان کرد: جرات و جسارت نویسنده در ورود به این مقوله و ارائه نظریات جای قدردانی دارد. چراکه بسیاری از افراد نسبت به ورود به این مباحث برخوردهای محتاطانه‌ای دارند و عده‌ای بر این باورند که هنوز مساله دین و رسانه به نتیجه مطلوبی نرسیده و زمان مطرح کردن آن نرسیده است. همچنین عده‌ای انتقاد می‌کنند که در زمینه ارتباطات نباید وارد حوزه اخلاق شد. برخورد این افراد بسیار باعث تعجب است، مگر می‌شود بدون دخالت در مباحث اخلاقی، صحبت از دین و رسانه را مطرح کرد.
ارائه دیدگاه سایر ادیان درباره مبانی ارتباطات و رسانه
حجت‌الاسلام مرتضوی دیگر منتقد این نشست گفت: همان‌طور که از عنوان کلی کتاب برمی‌آید انتظار این می‌رفت نویسنده مقدمه‌ای راجع به دیدگاه دیگر ادیان الهی درباره رسانه و ارتباطات در آغاز کتاب آورده باشد.
وی با اشاره به اینکه پیروان سه دین اسلام، مسیحیت و هندوئیسم در زمینه ارتباط دین و رسانه دیدگاه‌های متفاوتی ارائه کرده‌اند، خاطرنشان کرد: در همایش‌های دین و رسانه که هرساله در دنیا برگزار می‌شود مقالاتی پیرامون دیدگاه فرق و ادیان مختلف از جمله بودا و هندوئیسم، دین مسیحیت و دین اسلام جمع‌آوری و ارائه می‌شود. به همین دلیل، پیشنهاد می‌کنم دوستانی که در آینده، قصد انجام کار تحقیقاتی و تألیفی درزمینه دین و رسانه دارند، حتماً دیدگاه سایر ادیان را نیز در نظر بگیرند تا نتایج پژوهش‌هایشان قابلیت تطبیقی داشته باشد و بتوان از آنها بیشتر استفاده کرد.
وی با اشاره به اینکه نویسنده کتاب، موضوعات متنوعی را بدون تعمق مطرح و رها کرده است، بیان کرد: بنا بر گفته آیت‌الله جواد آملی، نیاز نیست همه ساختمان را بسازیم، همین‌که به‌اندازه گذاشتن یک آجر مشارکت داشته باشیم کفایت می‌کند. بهتر آن است روی یک موضوع خاص تعمیق و واکاوی کنیم تا اینکه مسائل مختلف را در قالب تأمل بدون نتیجه‌گیری کامل مطرح کنیم.
وی با اشاره به اینکه پیروان سه دین اسلام، مسیحیت و هندوئیسم در زمینه ارتباط دین و رسانه دیدگاه‌های متفاوتی ارائه کرده‌اند، خاطرنشان کرد: در همایش‌های دین و رسانه که هرساله در دنیا برگزار می‌شود مقالاتی پیرامون دیدگاه فرق و ادیان مختلف از جمله بودا و هندوئیسم، دین مسیحیت و دین اسلام جمع‌آوری و ارائه می‌شود. به همین دلیل، پیشنهاد می‌کنم دوستانی که در آینده، قصد انجام کار تحقیقاتی و تألیفی درزمینه دین و رسانه دارند، حتماً دیدگاه سایر ادیان را نیز در نظر بگیرند تا نتایج پژوهش‌هایشان قابلیت تطبیقی داشته باشد و بتوان از آنها بیشتر استفاده کرد.
وی با اشاره به اینکه نویسنده کتاب، موضوعات متنوعی را بدون تعمق مطرح و رها کرده است، بیان کرد: بنا بر گفته آیت‌الله جواد آملی، نیاز نیست همه ساختمان را بسازیم، همین‌که به‌اندازه گذاشتن یک آجر مشارکت داشته باشیم کفایت می‌کند. بهتر آن است روی یک موضوع خاص تعمیق و واکاوی کنیم تا اینکه مسائل مختلف را در قالب تأمل بدون نتیجه‌گیری کامل مطرح کنیم.
دغدغههای بسیار در حوزه چگونگی ارتباط رسانه و دین
کمال اکبری نیز با اشاره به اینکه رابطه دین و رسانه موضوع بسیار مهمی است که باید با نگاه عالمانه و دقیق بررسی شود، عنوان کرد: دغدغههای زیادی در حوزه چگونگی ارتباط رسانه و دین به وجود آمده است که این مسائل با تکثر و تعدد هرچه بیشتر رسانه‌ها و وجوه مختلفی که پیدا می‌کنند، حساس‌تر خواهند شد.
نویسنده کتاب «تأملاتی در دین و رسانه» خاطرنشان کرد: دغدغه ارتباط دین و رسانه، همواره در مجامع آکادمیک ازجمله دانشکده صداوسیمای قم وجود داشته که نتیجه بحث‌های نظری و گفت‌وگوهایی که صورت گرفت، موجب شکل‌گیری رشته‌ای علمی در سطح کارشناسی ارشد با عنوان دین و رسانه شد.
اکبری افزود: در ادامه مطالعات در زمینه دین و رسانه، استادان و متخصصان این رشته به این نتیجه رسیدند که برای مهندسی ارتباط دین و رسانه باید رسانه را به لحاظ دینی بحث کنیم و در ماهیت آن با توجه به کاربردی که در یک جامعه دینی دارد تغییراتی صورت دهیم.
نویسنده کتاب «تأملاتی در دین و رسانه» گفت: از آنجایی‌که رسانه‌های مدرن ما مانند رادیو و تلویزیون در بستری غیر از بستر دینی و فرهنگی، شکل گرفته‌اند، نیاز به بازشناسی و بازنگری اساسی در محتوای آنها و تطبیق بر اساس آموزه‌های دینی و بومی وجود دارد.
وی بابیان اینکه شکل‌گیری رشته دین و رسانه نیازمند تأملات نظری و آثار مکتوب در این زمینه است عنوان کرد: از جمله اهداف کتاب، این بود که متنی را در اختیار بسیاری از دانشجویان این عرصه قرار دهد تا بتوانند نظرات و دیدگاه‌های خود را پیرامون این کتاب درباره موضوع اصلی یعنی دین و رسانه بیان کنند.
اکبری با ابراز امیدواری از استمرار جلسات نقد کتاب خاطرنشان کرد: در تعاریفی که از خود رسانه در این کتاب ارائه‌شده و همچنین موضوعاتی که به‌عنوان تأمل مطرح‌شده، تلاش بر این بوده است که منطق بحث بر اساس منطق دینی و فقهی حوزه‌های علمیه و بر اساس اصول استنباط و اجتهاد باشد تا بعد از عرضه مسائل مختلف و متنوع بر مبنای علوم حوزوی، بتوان با دقت نظر بیشتری به یک نتیجه‌گیری منطقی رسید.
نظر شما