دکتر اسماعیل شهبازی، پدر علم روستا‌شناسی ایران در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره ضرورت‌های واژهگزینی علمی اظهار کرد: هر روز شاهد فعالیت‌‌‌‌ها و تلاش‌‌های متخصصان در حوزه علوم مختلف و به دنبال آن ظهور پدیده‌های جدید هستیم؛ واژههای علمی جدید نیز به دنبال این تحولات وارد ادبیات علمی می‌شوند و مورد استفاده کاربران قرار می‌گیرد.
تلاش برای حفظ زبان و فرهنگ
وی افزود: با توجه به یورش فرهنگ و زبان انگلیسی و پیش‌بینی امکانات متنوع فراگیری این زبان برای گروههای سنی کودک و نوجوان، تلاش برای حفظ زبان و به دنبال آن فرهنگ ضرورت پیدا می‌کند. در کشوری مانند آلمان، استفاده بیش از اندازه از واژگان بیگانه عکس‌العمل مردمی را به دنبال دارد.
شهبازی ادامه داد: همزمان با تحولات علمی افراد باید برای اصطلاحات علمی معادل‌های مناسبی را تولید و در اختیار جامعه علمی قرار دهند؛ البته ساخت این واژه‌ها فقط نباید از سوی فرهنگستان صورت بگیرد. پیش از انقلاب اسلامی، دکتر کیا، رئیس وقت فرهنگستان با تشکیل گروههای متخصص در رشته‌های مختلف به ساخت معادل‌های مناسب اقدام می‌کرد و مجموعه این معادلها در کتابی با عنوان «پیشنهاد شما چیست؟» منتشر می‌شد.
مؤلف کتاب «توسعه و ترویج روستایی» گفت: بعد از انقلاب، واژهگزینی تخصصی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی دنبال شد، اما با توجه به اهمیت موضوع، گروه کشاورزی دانشگاه تهران با همکاری فرهنگستان به واژهگزینی اقدام کرد که در بیش از 10 مجلد به‌طور مشترک منتشر شد.
نقش مردم در جریان معادل‌سازی
پدر علم روستا‌شناسی ایران با تأکید بر اهمیت معادل‌سازی با توجه به پیشرفت سریع علوم اظهار کرد: مصوبات فرهنگستان زبان و ادب فارسی، براساس ریشه تاریخی همچنین با توجه به انتقال صحیح مفاهیم اصطلاحات خارجی تعیین می‌شود و این در حالی است که این واژگان از سوی اهالی فن و صاحب‌نظران رشته‌های تخصصی مانند اندیشمندان حوزه علوم تجربی قابل پذیرش نیست.
وی با اشاره به نقش مردم در جریان معادل‌سازی افزود: علوم در شاخه‌های مختلف با سرعت بالایی در حال پیشرفت است و ادیبان فرهنگستان در زمینه‌های تخصصی علوم تجربی هرچند دارای اطلاعاتی هستند، اما تجربه‌ای ندارند، بنابراین می‌طلبد که برای واژهگزینی گروههای مشترکی از ادیبان و متخصصان صاحب تجربه تشکیل شود.
ایجاد انگیزه در جامعه دانشگاهی
نویسنده کتاب «جنبش چهارپایان» درباره وجود نوعی مقاومت در استفاده از مصوبات فرهنگستان ادامه داد: مردم نیز می‌توانند به‌عنوان یک عنصر در جریان واژهگزینی در کنار متخصصان صاحب تجربه و ادیبان فرهنگستان قرار گیرند. مردم در مشاغل مختلف از جمله مکانیکی ماشین یا کشاورزی به واژه‌سازی دست می‌زنند. سه حلقه این زنجیره عبارتند از ادیب، متخصص و کاربر که تلاش برای قرار گرفتن این سه عنصر کنار یکدیگر ارزشمند است، چراکه از تشتت آراء پیشگیری می‌کند. نمایش نوعی پرستیژ، موجب مقاومت در استفاده از مصوبات فرهنگستان می‌شود، بنابراین باید به دنبال ایجاد انگیزه در جامعه دانشگاهی باشیم.
شهبازی با اشاره به اعتقاد برخی درباره استفاده از واژگان تخصصی لاتین با هدف دنباله‌روی از جامعه بین‌‌الملل گفت: این نوع تفکر موجب می‌شود تا به مرور زمان از یک جمله فارسی فقط «است» و «از» باقی بماند. اهمیت استفاده از مصوبات فرهنگستان موجب می‌شود تا در صورت استفاده مسئولان از واژگان خارجی، تمهیداتی برای پیشگیری پیش‌بینی شود.
وی با تأکید بر لزوم توجه به مقوله ترویج در فرهنگستان زبان و ادب فارسی اظهار کرد: فرهنگستان باید فعالیت‌های ترویجی و تعلیماتی را مورد تأکید قرار دهد و به عبارتی دیگر در فعالیت‌های ترویجی به‌دور از نگاه دانشگاهی مصوبات آموزش داده شود؛ مروجان باید مخاطب‌شناسی کنند.
تأکید بر استفاده از دانش بومی در حوزه معادل‌سازی
عضو هیأت علمی گروه توسعه روستایی دانشگاه مازندران، درباره برآورد استفاده از مصوبات فرهنگستان افزود: وظیفه برآورد میزان استفاده مردم و متخصصان از مصوبات فرهنگستان نیز از وظایف گروه ترویجی است؛ البته این جریان در کشور ما وجود ندارد. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، کتابخانه ملی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی یا مؤسسات دخیل در امر واژهگزینی می‌توانند در این نقش قرار گیرند.
شهبازی با تأکید بر استفاده از دانش بومی در حوزه معادل‌سازی گفت: در بسیاری از حوزه‌ها مانند پزشکی، نجوم، ریاضیات و کشاورزی دارای پیشینه علمی محکمی هستیم که در معادل‌سازی بسیار مؤثر است.
مروری بر پرونده
نویسنده کتاب شایسته تقدیر «واژه‌نامه مهندسی داده‌‌‌ها انگليسی ـ فارسی و فارسی ـ انگليسی)» در جایزه کتاب سال، با اشاره به تفاوت واژهگزینی و واژه‌سازی در حوزه علم گفت: این‌کار هرچند ممکن است تا حدودی سلیقه‌ای و ذوقی باشد، اما کاری علمی است و در واژهگزینی نباید تعصب داشت. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر محمد‌تقی روحانی را اینجـــــــــا بخوانید.
معاون گروه واژهگزینی فرهنگستان زبان وادب فارسی، با اشاره به دیدگاه برخی درباره زبان انگلیسی به‌عنوان زبان علم گفت: انگلیسی، زبان علم نیست، اما هجوم این زبان به دیگر زبان‌ها مشهود است و همه زبان‌هایی که پیشینه تاریخی دارند و برای زبان خود ارزش قائل‌اند در حال مقابله با ورود واژههای انگلیسی هستند. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر نسرین پرویزی را اینجــــــــا بخوانید.
عضو شورای واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ضمن تأکید بر توسعه زبان همراه با پیشرفت‌های علمی گفت: مقاومت برخی در به‌کارگیری مصوبات فرهنگستان زبان تا حدودی طبیعی است. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر محمدرضا افضلی را اینجـــــــــــا بخوانید.
عضو شورای واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ضمن اشاره به لزوم ارتباط فرهنگستان با سطح جامعه در شناسایی معادل‌سازی‌ها گفت: بی‌تردید ارتباط بین فرهنگستان با سطح جامعه برای ارائه بهترین معادلها مؤثر است. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر محمد‌تقی راشدمحصل را اینجـــــــــــا بخوانید.
رئيس پژوهشكده علم‌سنجی و تحليل اطلاعات با اشاره به تفاوت معادل‌سازی بین فرهنگستان و عامه مردم گفت: ضرورت معادل‌سازی در ابعاد فرهنگی، تربیتی، ملی و اطلا‌ع‌‌رسانی و روان‌شناختی قابل بررسی است. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر سیدمهدی سمائی را اینجــــــــــــا بخوانید.
عضو شورای واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به عوامل بی‌توجهی به واژگان مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: تنبلی فکری برخی مدرسان دانشگاه تا حدودی زمینه بی‌توجهی به این امر را فراهم می‌کند. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر محمدقاسم وحیدی‌اصل را اینجـــــــــــابخوانید.
رئیس پژوهشکده زبان‌شناسی و مدیر گروه زبان‌شناسی همگانی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ضمن اشاره به اهمیت واژهگزینی برای گروههای سنی مقطع دبستان گفت: برای گسترش هرچه سریع‌تر مصوبات فرهنگستان در کتاب‌ها و محاورات، نیازمند یک عزم ملی و البته فرهنگی هستیم. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر سیدمصطفی عاصی را اینجــــــــــا بخوانید.
عضو هیأت علمی پژوهشکده زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به این نکته که فرایند واژهگزینی در ایران با حرکتی کُند دنبال می‌شود، گفت: عمده‌ترین دلیل این کُندی، کمبود نیرو‌‌ی انسانی و یا ذهنیت نادرست نسبت به فرایند واژهگزینی است. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر حسین صافی پیر‌لوجه را اینجــــــــــا بخوایند.
شنبه ۴ مهر ۱۳۹۴ - ۰۸:۳۰
نظر شما