دکتر حسین صافی پیر‌لوجه، عضو هیأت علمی پژوهشکده زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره ضرورتهای واژهگزینی اظهار کرد: واژهگزینی منحصر به کشور ما نیست و در همه جای دنیا با سازو‌کار‌هایی متفاوت در حوزه‌های سیاستگذاری‌های زبانی و مراکز علمی بعد از ورود یا شکل‌گیری مفهومی جدید انجام می‌شود.
مردم در شرایط برابر، واژگان عامه را انتخاب می‌کنند
وی در توصیف وضعیت واژهگزینی در ایران افزود: به‌نظر می‌رسد که واژهگزینی در ایران با حرکتی کُند دنبال می‌شود. شاید عمده‌ترین دلیل این کُندی، کمبود نیرو‌‌ی انسانی و یا ذهنیت نادرست نسبت به فرایند واژهگزینی است.
صافی درباره وجود دافعه در استفاده از مصوبات فرهنگستان ادامه داد: مردم در شرایط مساوی بین واژه‌ای که خودشان ساخته‌اند و واژگان مصوب فرهنگستان، بیشتر به استفاده از واژگان خود تمایل دارند.
مترجم کتاب «از فلسفه به زبان‌شناسی» با اشاره به وجود مقاومت برخی دانشگاهیان در استفاده از مصوبات فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: از دلایل رفتار برخی دانشگاهیان، واکنش به معادل‌سازی یا واژهگزینی برای مفاهیم بومی و یا حتی تخصصی است، درحالی‌که واژگان تخصصی در علوم مختلف در همه جای دنیا مورد توافق علمای علمی است و به‌عبارتی دیگر سرنوشت این دسته از واژگان در دست یک جامعه نیست. معادل‌سازی برای این واژگان که به‌عنوان یک زبان مشترک بین اهالی علم قابل تعریف است، می‌تواند موجب عقب‌ماندگی از قافله علم دنیا شود.
واژگان برای اعتبار نیازمند امضای اکثریت جامعه هستند
وی در ادامه عنوان کرد: زبان تخصصی دارای مفاهیم و واژگان تراش‌خورده‌ای است و هر‌گونه معادل‌سازی، مفهوم علمی را دستخوش تغییر می‌کند. کما اینکه در محافل علمی خودمان برای مفاهیم حوزه‌ای مانند فلسفه در کنار استفاده از معادلها برای درک بهتر دانشجو یا هر مخاطب دیگر، باید از واژه اصلی استفاده کرد. به‌عبارتی دیگر برای استفاده از واژگان اصلی نوعی اجبار وجود دارد، در حقیقت افراد در استفاده کردن یا نکردن مصوبات دست به انتخاب می‌زنند که جزو جامعه بین‌المللی باشند یا واژگان بومی را برگزینند.
صافی افزود: فرهنگستان می‌تواند با توجه به گروههای واژگان مردمی حکم خردمندانه صادر کند و به‌عبارتی دیگر از بین این واژگان دست به انتخاب بزند. واژگان مانند چک برای اعتبار به امضای اکثریت جامعه نیاز دارند، چراکه زبان سرمایه عمومی است.
بسیاری واژگان در زبان فارسی شناسنامه‌دار شدهاند
عضو هیأت علمی پژوهشکده زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، با اشاره به وجود جانبداری در واژهگزینی گفت: در فرایند معادل‌سازی نوعی جانبداری در قالب یک سیاست درباره یکسری اصطلاحات شرقی و غربی وجود دارد، این در حالی است که بسیاری از واژگان که از زبان‌های مختلف اعم از عربی، ترکی، فرانسه به زبان فارسی آمده، آب و گل گرفته و به‌عبارتی شناسنامه‌دار شدهاند. دستکاری و سروکله زدن با این واژگان اذیت کردن خودمان است.
مؤلف کتاب «داستان از این قرار بود» اظهار کرد: برای شکل‌گیری بهتر روند واژهگزینی، فرهنگستان می‌تواند با دعوت از متخصصان و مترجمان هر رشته برای معادل‌یابی اصطلاحات مختلف و تخصصی نظرخواهی کند. مجموع این نظرات در قالب فرهنگنامه‌هایی منتشر و به رأی عمومی گذاشته شود. ممکن است برای هر واژه 10 معادل پیشنهاد شود، بنابر انتخاب مترجمان و مؤلفان و اهالی قلم آمار پراستفاده‌ترین واژگان به‌دست می‌آید.
صافی ادامه داد: فرهنگستان براساس انتخاب اهالی قلم، نقش یک حلقه واسط را پیدا می‌کند که از صرف هزینه‌های گزاف نیز پیشگیری خواهد شد.
مروری بر پرونده
نویسنده کتاب شایسته تقدیر «واژه‌نامه مهندسی داده‌‌‌ها انگليسی ـ فارسی و فارسی ـ انگليسی)» در جایزه کتاب سال، با اشاره به تفاوت واژهگزینی و واژه‌سازی در حوزه علم گفت: این‌کار هر‌چند ممکن است تا حدودی سلیقه‌ای و ذوقی باشد، اما کاری علمی است و در واژهگزینی نباید تعصب داشت. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر محمد‌تقی روحانی را اینجـــــــــا بخوانید.
معاون گروه واژهگزینی فرهنگستان زبان وادب فارسی، با اشاره به دیدگاه برخی درباره زبان انگلیسی به‌عنوان زبان علم گفت: انگلیسی، زبان علم نیست، اما هجوم این زبان به دیگر زبان‌ها مشهود است و همه زبان‌هایی که پیشینه تاریخی دارند و برای زبان خود ارزش قائل‌اند در حال مقابله با ورود واژه‌های انگلیسی هستند. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر نسرین پرویزی را اینجــــــــا بخوانید.
عضو شورای واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ضمن تأکید بر توسعه زبان همراه با پیشرفت‌های علمی گفت: مقاومت برخی در به‌کارگیری مصوبات فرهنگستان زبان تا حدودی طبیعی است. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر محمدرضا افضلی را اینجـــــــــــا بخوانید.
عضو شورای واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ضمن اشاره به لزوم ارتباط فرهنگستان با سطح جامعه در شناسایی معادل‌سازی‌ها گفت: بی‌تردید ارتباط بین فرهنگستان با سطح جامعه برای ارائه بهترین معادلها مؤثر است. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر محمد‌تقی راشدمحصل را اینجـــــــــــا بخوانید.
رئيس پژوهشكده علم‌سنجی و تحليل اطلاعات با اشاره به تفاوت معادل‌سازی بین فرهنگستان و عامه مردم گفت: ضرورت معادل‌سازی در ابعاد فرهنگی، تربیتی، ملی و اطلا‌ع‌‌رسانی و روان‌شناختی قابل بررسی است. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر سیدمهدی سمائی را اینجــــــــــــا بخوانید.
عضو شورای واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به عوامل بی‌توجهی به واژگان مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: تنبلی فکری برخی مدرسان دانشگاه تا حدودی زمینه بی‌توجهی به این امر را فراهم می‌کند. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر محمدقاسم وحیدی‌اصل را اینجـــــــــــا بخوانید.
رئیس پژوهشکده زبان‌شناسی و مدیر گروه زبان‌شناسی همگانی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ضمن اشاره به اهمیت واژهگزینی برای گروههای سنی مقطع دبستان گفت: برای گسترش هرچه سریع‌تر مصوبات فرهنگستان در کتاب‌ها و محاورات، نیازمند یک عزم ملی و البته فرهنگی هستیم. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر سیدمصطفی عاصی را اینجــــــــــا بخوانید.
چهارشنبه ۱ مهر ۱۳۹۴ - ۰۸:۳۰
نظر شما