دکتر سیدمصطفی عاصی، رئیس پژوهشکده زبان‌شناسی و مدیر گروه زبان‌شناسی همگانی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره ضرورتهای واژه‌گزینی اظهار کرد: از سال 1350 یعنی دوره‌های فرهنگستان دوم و سوم در حوزه واژه‌گزینی فعالیت می‌کنم؛ بنابراین این‌کار را بسیار ضروری می‌دانم. اگر معتقدیم زبان فارسی یک زبان رسمی ملی است و به دنبال به‌کارگیری آن در همه عرصه‌های علمی اعم از دانشگاهی و مدارس، اداری و رسمی هستیم، به‌نظر می‌رسد یکی از مهمترین وظایف زبان‌شناسان، آماده و توانا نگه داشتن زبان فارسی است.
وی در تشریح استفاده از قید «اگر» افزود: «اگر» به این معنا است که شاید برخی با عقیده من موافق نباشند و این در حالی است که باید به فکر تجهیز زبان فارسی باشیم، چراکه اگر این زبان در موقعیتی مشابه با زبان انگلیسی قرار داشت خود به خود گسترش پیدا می‌کرد و نیازی به فعالیت جداگانه برای نیل به این هدف نداشت.
عاصی با تأکید بر تلاش برای گسترش زبان فارسی ادامه داد: از دیگر ضرورتهای توجه به گسترش زبان فارسی، ورود حجم بسیار زیاد واژگان، مفاهیم و اصطلاحات علمی و فنی به زبان فارسی است؛ بنابراین باید با سرعت بیشتر و به شیوه‌ای نظام‌مند به واژه‌گزینی در زبان فارسی توجه شود. اگر این فرایند آگاهانه صورت نگیرد، به بی‌نظمی در فرایند واژه‌گزینی دچار خواهیم شد. اعتقاد به رسمی بودن زبان فارسی ما را ملزم به انجام فعالیت منظم در واژه‌گزینی می‌کند؛ نظم موجب افزایش سرعت متولیان این امر خواهد شد.
وی که یکی از اعضای تدوین استاندارد ملی برای صفحه کلید فارسی رایانه است، در تشریح دلایل مقاومت برخی دانشگاهیان در استفاده از مصوبات فرهنگستان در هنگام تألیف و تدریس گفت: دلایل مختلفی می‌توان برای مقاومت برخی دانشگاهیان مطرح کرد. شاید هنوز ضرورت توجه به مصوبات فرهنگستان برای همه فارسی‌زبان‌ها ایجاد نشده است؛ به‌عبارتی دیگر هنوز برای استفاده از این واژگان توجیه یا تفهیم نشده‌‌اند.
رئیس پژوهشکده زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ادامه داد: تشریح دلایل مختلف برای توجه به این مصوبات مؤثر خواهد بود و مطمئنم بسیاری از افراد مقاوم با شنیدن این توجیهات متوجه منفعت توجه به مصوبات فرهنگستان برای فرهنگ خواهند شد.
عاصی درباره دیگر دلایل مقاومت جامعه دانشگاهی به مصوبات فرهنگستان زبان و ادب فارسی اظهار کرد: به‌نظر می‌رسد تنبلی نیز در این جریان مقاومت مؤثر است. افراد به‌آنچه که عادت کردهاند در مقایسه با مواردی که برای فراگیری آن به تلاش و ایده‌های نو نیاز دارند، راحت‌تر عمل می‌کنند.
مؤلف کتاب «سیستم رایانه‌ای و برنامه‌های واژه‌نامه‌های چندزبانی و ریشه‌شناسی» افزود: وقتی درباره استفاده از معادلها با مخالفان صحبت می‌کنیم می‌گویند تا وقتی واژه «کامپیوتر» هست چرا از رایانه استفاده کنیم؟ تصور می‌کنند که واژه کامپیوتر بلافاصله در ادبیات علمی جهان بدون هیچ مقاومتی به‌کار گرفته شده و این در حالی است که همه واژه‌ها برای گسترش زمان زیادی را پشت سر گذاشته‌اند. معادلهای فارسی نیز باید به مرور در زبان جای خود را باز کنند. افرادی که در استفاده از واژگان انگلیسی اصرار دارند در بسیاری موارد در تلفظ و استفاده به‌جای آن دچار اشتباه می‌شوند.
وی گفت: افرادی که به زبان دیگری تحصیل کردهاند، بیشتر به استفاده از واژههای انگلیسی گرایش دارند. گاهی تداوم در استفاده از واژگان فارسی به دلیل تظاهر است. اگر زبان فارسی توانایی لازم را برای بیان مفاهیم مختلف داشته باشد، مقاومت در استفاده از مصوبات فرهنگستان کمتر خواهد شد.
عاصی درباره تأثیر توجه به گروه سنی در گسترش معادلهای فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: توجه به واژههای پایه یعنی واژه‌هایی که در تألیف کتابهای گروه سنی دبستان تولید می‌شوند، در گسترش مصوبات واژگان فرهنگستان بسیار مهم و ذائقه افراد را تعیین می‌کند که در همه دوران زندگی آن‌ها باقی می‌ماند. بنابراین بسیار مهم است که سریع‌تر برای تصویب این دسته از واژگان توافق ایجاد شود و در اختیار دانش‌‌آموزان قرار گیرد.
این عضو گروههای واژه‌گزینی رایانه و فناوری اطلاعات و زبان‌شناسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در مقایسه کتابهای دوره تحصیل خود با کتابهای فعلی عنوان کرد: به‌خاطر دارم واژگان «گوشه» به جای «زاویه»، «گوشه بسته» به جای «زاویه منفرجه»، «گوشه باز» به جای «زاویه حاده»، «چهار بر» و «سه بر» به جای «مربع» و «مثلث» در کتابهای دوره دبستان به‌کار می‌رفت.
وی در درباره افزایش سرعت گسترش مصوبات فرهنگستان گفت: برای گسترش هرچه سریع‌تر مصوبات فرهنگستان در کتاب‌ها و محاورات، نیازمند یک عزم ملی و البته فرهنگی هستیم. برای پذیرش منفعت واژه‌گزینی، باید فضای پذیرش با امکان بحث و گفتوگو ایجاد شود.
مروری بر پرونده
نویسنده کتاب شایسته تقدیر «واژه‌نامه مهندسی داده‌‌‌ها انگليسی ـ فارسی و فارسی ـ انگليسی)» در جایزه کتاب سال، با اشاره به تفاوت واژه‌گزینی و واژه‌سازی در حوزه علم گفت: این‌کار هر‌چند ممکن است تا حدودی سلیقه‌ای و ذوقی باشد، اما کاری علمی است و در واژه‌گزینی نباید تعصب داشت. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر محمد‌تقی روحانی را اینجـــــــــا بخوانید.
معاون گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان وادب فارسی، با اشاره به دیدگاه برخی درباره زبان انگلیسی به‌عنوان زبان علم گفت: انگلیسی، زبان علم نیست، اما هجوم این زبان به دیگر زبان‌ها مشهود است و همه زبان‌هایی که پیشینه تاریخی دارند و برای زبان خود ارزش قائل‌اند در حال مقابله با ورود واژههای انگلیسی هستند. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر نسرین پرویزی را اینجــــــــا بخوانید.
عضو شورای واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ضمن تأکید بر توسعه زبان همراه با پیشرفت‌های علمی گفت: مقاومت برخی در به‌کارگیری مصوبات فرهنگستان زبان تا حدودی طبیعی است. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر محمدرضا افضلی را اینجـــــــــــا بخوانید.
عضو شورای واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ضمن اشاره به لزوم ارتباط فرهنگستان با سطح جامعه در شناسایی معادل‌سازی‌ها گفت: بی‌تردید ارتباط بین فرهنگستان با سطح جامعه برای ارائه بهترین معادلها مؤثر است. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر محمد‌تقی راشدمحصل را اینجـــــــــــا بخوانید.
رئيس پژوهشكده علم‌سنجی و تحليل اطلاعات با اشاره به تفاوت معادل‌سازی بین فرهنگستان و عامه مردم گفت: ضرورت معادل‌سازی در ابعاد فرهنگی، تربیتی، ملی و اطلا‌ع‌‌رسانی و روان‌شناختی قابل بررسی است. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر سیدمهدی سمائی را اینجــــــــــــا بخوانید.
عضو شورای واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به عوامل بی‌توجهی به واژگان مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: تنبلی فکری برخی مدرسان دانشگاه تا حدودی زمینه بی‌توجهی به این امر را فراهم می‌کند. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر محمدقاسم وحیدی‌اصل را اینجـــــــــــا بخوانید.
سه‌شنبه ۳۱ شهریور ۱۳۹۴ - ۰۸:۳۰
نظر شما