محمد قصاع، نویسنده کودک، در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) اظهار کرد: ژانر وحشت نیز مانند سایر ژانرهای ادبی کارکردهای خاص خودش را دارد و می‌تواند به برخی سلایق پاسخ دهد و باید در اختیار کودکان و نوجوانان قرار گیرد.
این نویسنده و مترجم ادامه داد: بر خلاف نکته‌ای که معمولا تصور می‌شود، آثاری که در ژانر وحشت منتشر می‌شوند برای کودکان و نوجوانان ترس‌آور و وحشت‌زا نیستند و نویسندگان و ناشران تولیدکننده این کتاب‌ها دقت زیادی دارند تا کتاب‌هایی تولید کنند که تاثیر منفی و مخربی بر کودکان و نوجوانان نداشته باشد و آنها را نترساند.
وی اضافه کرد: حتی اگر موردی هم مشاهده شود که مولف رعایت حال مخاطب را نکرده باشد و در آن اثر، کودکان یا نوجوانان با موضوع ترسناک غیرمترقبه‌ای روبه‌رو شوند، باز هم تاثیر مخربی بر آنها نخواهد داشت بلکه در این موقعیت بچه‌ها یاد می‌گیرند که چگونه باید با شرایط غیرمنتظره روبه‌رو شوند.
قصاع با بیان اینکه مطالعه این‌گونه کتاب‌ها کودکان را در مقابل ترس و وحشت بیمه می‌کند، گفت: درواقع کتابهای ژانر وحشت به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند که بر برخی ترس‌هایشان غلبه کنند زیرا از جمله دستاوردهای این ژانر این است که کودک را با هر موضوعی که می‌تواند به نحوی باعث ترس و وحشت در او شود روبه‌رو کند و به او آموزش دهد که در چنین موقعیتی باید در ابتدا دنبال منبع آن موضوع بگردد و بداند که همه چیزها در واقعیت ترسناک نیستند.
این مترجم ادامه داد: به نظر من بچه‌ای که خیلی می‌ترسد باید با شرایط مشابهی از ترس و وحشت روبه‌رو شود تا متوجه شود که موضوعی که از آن می‌ترسیده خیلی هم وحشتناک نیست و یاد بگیرد که به چه وسیله‌ای می‌تواند بر ترسش غلبه کند.
باید به سلیقه مخاطب احترام گذاشت
قصاع همچنین اظهار کرد: باید به سلیقه مخاطب احترام گذاشت و وقتی نوجوانی دوست دارد کتابهای ژانر وحشت را بخواند ناشران و مولفان نیز باید براساس اصول مشخص و استانداردهای لازم، این آثار را تولید کنند و در اختیارش قرار دهند. همچنین باید توجه داشت آثار تولید شده در این ژانر سرشار از هیجان هستند و به نیاز روحی کودکان و نوجوانان پاسخ می‌دهند. زمانی که کودکان و نوجوانان به سمت ادبیات وحشت گرایش پیدا می‌کنند نباید این سلیقه را در آنها سرکوب کنیم بلکه باید به آن احترام بگذاریم و آثار خوب در اختیارشان قرار دهیم.
وی در ادامه سخنانش یادآوری کرد: باید توجه داشت تاثیر خوب یا بد این ژانر بر مخاطب بستگی به نحوه استفاده افرادی دارد که این‌گونه کتاب‌ها را در اختیار آنها قرار می‌دهند، براین اساس ژانر وحشت هم می‌تواند ابزاری برای ترساندن کودکان باشد و هم ابزاری برای آموزش آنها. نویسندگان، ناشران، مترجمان و افرادی که این کتاب‌ها را در اختیار مخاطبان می‌گذارند باید با این ژانر، کاربردهایش و کتاب‌هایی که در این حوزه تولید می‌شود، همچنین با روحیه و سلیقه مخاطب آشنایی داشته باشند.
قصاع اضافه کرد: معمولا مترجمان در درجه اول خودشان کتاب را می‌خوانند و اگر با معیارهای مورد نظرشان منطبق نباشد آن را ترجمه نمی‌کنند حتی اگر اشتباهی هم صورت بپذیرد وکتاب نامناسبی هم ترجمه شود قطعاً گروه کارشناسی کتاب‌ها در انتشارات مربوطه بعد از بررسی اثر، آن‌را رد می‌کنند و اگر در موارد خاصی هم به اشتباه کتابی منتشر شود قطعاً کتاب به تجدید چاپ نمی‌رسد.
وی همچنین به آثار منتشر شده در حوزه ژانر وحشت در ایران و جهان اشاره کرد و گفت: از نظر بازار کتاب، انتشار و تولید کتابهای ژانر وحشت در ایران تقریبا همزمان با تولید این کتاب‌ها در خارج از کشور پیش می‌رود و ما فاصله زیادی در ترجمه کتاب‌ها با آنها نداریم و بیشتر آثاری که در کشورهای غربی تولید می‌شود بعد از چند ماه در ایران نیز ترجمه و منتشر می‌شود.
60 درصد آثار منتشر شده ضعیف است
قصاع ادامه داد: از نظر کیفیت هم به نظر من کیفیت آثار منتشر شده در این حوزه متوسط به بالا است، ممکن است آثار ضعیفی هم تولید شده باشد اما این مساله در مورد همه ژانرها صدق می‌کند. به طور کلی از هر 100 کتابی که تالیف می‌شود 60 تا به مفهوم واقعی ضعیف هستند 30 درصد متوسط و 10 درصد بالای متوسطند و از بین این 10 درصد فقط یک درصد اثر خوب وجود دارد و اگر این یک درصدها در طول 50 سال جمع شوند ممکن است دو یا سه اثر شاهکار در بین آنها وجود داشته باشد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا مطالعه آثاری که متوسط یا ضعیف هستند بچه‌ها را از مطالعه آثار فاخر دور نمی‌کند، گفت: مطالعه کتابهای ضعیف و متوسط نه تنها بچه‌ها را از مطالعه آثار فاخر دور نمی‌کند بلکه به آنها کمک می‌کند که این آثار را بهتر بخوانند. زیرا اگر کودکی به مطالعه و کتابخوانی عادت نداشته باشد وقتی برای نخستین بار کتاب ارزشمند و سنگینی را به او بدهیم مطمئنا علاقه‌ای به خواندن آن ندارد. بچه‌ها باید در ابتدا کتابهای کم عمق و متوسط بخوانند تا کم‌کم به تفکر عادت کنند و به تدریج به سمت مطالعه کتابهای پیچیده‌تر بروند. برخی کتابهای داستانی چندین لایه دارند و پر از محتوا و پیام‌اند و اگر فردی که کتابخوان نیست آنها را ببیند مطمئناً نمی‌خواند. بنابراین در ادبیات داستانی باید کتابهای ضعیف هم وجود داشته باشد تا افراد تازه‌کار، مطالعه را از آن کتاب‌ها آغاز کنند.
اغلب نویسندگان تا حد زیادی با ژانر وحشت بیگانه‌اند
وی در ادامه سخنانش به کتابهای تالیفی ژانر وحشت در ایران اشاره کرد و گفت: در حوزه تالیف این آثار نیز فعالیت‌هایی در کشور صورت گرفته اما اصلی‌ترین مساله این است که اغلب نویسندگان خوب و قوی ما که با تمام اصول نویسندگی آشنا هستند، تا حد زیادی با ژانر وحشت بیگانه‌اند و آنگونه که شایسته است نتوانسته‌اند آثار خوبی در این زمینه تولید کنند، البته استثناهایی هم وجود دارد. اما وقتی به صورت کلی نگاه می‌کنیم، می‌بینیم بسیاری از نویسندگان ما به لحاظ نظری با ژانر وحشت و کارکردهای آن آشنایی زیادی ندارند و بسیاری از عناصر داستانی این گونه کتاب‌ها را نمی‌شناسند و این سبب می‌شود مخاطبان با این آثار فاصله بگیرند.
قصاع گفت: علت اینکه مخاطبان ایرانی نمی‌توانند ارتباط عمیقی با برخی آثار تولیدی برقرار کنند و این است که نویسندگان ما با ژانر وحشت آشنایی زیادی ندارند؛ آنها باید در این زمینه مطالعات نظری داشته باشند تا بتوانند با عمق این گونه ادبی بیشتر آشنا شوند اما متاسفانه مطالب نظری خوب و مفید در این زمینه به زبان فارسی بسیار کم است از سویی دیگر وقتی مطلبی نیز در حوزه نظری در ادبیات تولید می‌شود بیشتر ناشران به دلیل بحث اقتصاد نشر تمایلی به انتشار این‌گونه کتاب‌ها ندارند چون بازار فروش خوبی ندارند و اگر نویسنده‌ای هم اطلاعات خوبی در این زمینه داشته باشد به علت تسلطش به زبان انگلیسی و مطالعه کتابهای خارجی است که در این حوزه منتشر شده است. اما به هرحال نویسندگان این ژانر باید تلاش کنند با استفاده از منابع مختلف اطلاعاتشان را افزایش دهند.
محمد قصاع متولد سال 1343 در تهران و کارشناس مخابرات دریایی است. او کار ترجمه را از سال 1367 با ترجمه كتاب‌های علمی تخيلی شروع كرده است. مجموعه‌های «اسپايدرويک»، «نبرد هيولاها»، «خانه‌ی درختی سحرآميز» و كتاب‌های «سرنوشت‌سازان»، «مرد عنكبوتی» و «درخت چوب آهنی» از آثار اين مترجم‌اند.
در این باره بیشتر بخوانید:
گیتا گرکانی: خواندن کتابهای ژانر وحشت می‌تواند برای بچه‌ها سودمند باشد/ دوران شیرین کودکی افسانه است
مدیر نشر ویدا: کتابهای ژانر وحشت مهارت‌های زندگی را به نوجوانان آموزش می‌دهند
محبوبه نجف‌خانی: انرژی نهفته بچه‌ها با کتابهای ژانر وحشت تخلیه می‌شود/ داستان خون آشام‌ها بچه‌ها را بی‌رحم می‌كند
مصطفی خرامان: نظریه تاثیرات مخرب ژانر وحشت بر کودکان غیر علمی است/ تاثیر مجموعه‌سازی بر علاقه کودکان به کتاب
مدير انتشارات پيدايش: کتابهای ژانر وحشت در تقویت هوش هیجانی مخاطبان موثر است/کسب لذت از لابه‌لای مطالعه آثار ترسناک
سپیده خلیلی: ژانر وحشت مشکلات روحی را در کودکان تشدید می‌کند/ نوجوانان ما مضطرب‌تر از غربی‌ها هستند
سه‌شنبه ۳۱ شهریور ۱۳۹۴ - ۰۸:۳۰
نظر شما