به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، به مناسبت برگزاری نخستین جشن «سینما و کتاب» که شنبه 21 شهریور و همزمان با روز ملی سینما در خانه هنرمندان ایران برگزار می شود، مسعود رایگان به بیان نظرات خود در این مورد پرداخت.

رایگان ضمن اشاره به تیراژ پایین کتاب‌های منتشر شده در ایران گفت: با وجود حدود 80 میلیون جمعیت، تیراژ 1100 نسخه‌ای برای کتاب یک فاجعه فرهنگی به شمار می‌رود. اگرچه آنطور که شنیده‌ام چاپ نخست «قاتل بی رحم و سه مونولوگ همراه» به پایان رسیده است، اما همان طور که پیشتر هم اشاره کرده‌ام از آثار نویسنده‌ای مثل هنینگ مانکل که در ایران چندان شناخته شده نیست، حدود 36 میلیون نسخه در جهان به فروش رسیده است و چنین آماری در مقایسه با تیراژ پایین کتاب در ایران نشان دهنده مشکلات موجود در این عرصه است. آمارهای ارائه شده در این زمینه از جانب ناشران خارجی دقیق و واقعی است و این صرفا به آمار فروش آثار یکی از این نویسندگان مربوط می‌شود. در ایران مشکل اصلی به این برمی گردد که در زمینه ترویج فرهنگ کتابخوانی آنچنان که لازم است کار انجام نمی‌شود. اخیرا شاهد برنامه‌هایی هستیم که برای کتابخوانی جایزه‌های بزرگ تعیین می‌کنند که اگرچه فی نفسه کار بدی نیست اما در شرایطی که برخی کتاب‌ها به دلیل خریداری نشدن دوباره خمیر می‌شوند، مسلما به تنهایی جوابگو نخواهد بود.

این کارگردان تئاتر سپس به بحث ترجمه و تالیف پرداخت و ادامه داد: در خصوص ترجمه این امر ضرورت دارد که هرچه می‌توانیم ترجمه به زبان اوریجینال نزدیکتر باشد. به عنوان مثال برای ترجمه آثار بورخس به جای مراجعه به ترجمه‌های دست دوم و سوم انگلیسی یا فرانسه، باید سراغ زبان اصلی آن رفت. این امر باعث می‌شود ایهام‌ها، ایجازها و به طور کلی روح اثر به بهترین شکل ممکن درک و سپس به خواننده ایرانی منتقل شود. نکته دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد این است که این متخصصان هر حوزه باشند که دست به ترجمه آثار آن حوزه بزنند. برای ترجمه نمایشنامه‌ها ترجیح این است که افراد توانمندی که در زمینه تئاتر فعالیت می‌کنند به این کار دست بزنند. چرا که زبان تئاتر را بهتر از سایر افراد درک می‌کنند و بهتر می‌توانند کلیت اثر را به خواننده منتقل کنند. رویکرد من در ترجمه این بود که در کنار معرفی آثار نویسندگان کمتر شناخته شده در ایران، به سمت اجرای این آثار بر روی صحنه حرکت کنم. دیگر کارگردانان عرصه تئاتر نیز با رعایت حق مولف و پس از اجرای نخست می‌توانند از این نمایشنامه‌ها برای اجرا بر روی صحنه استفاده کنند.

وی ادامه داد: متاسفانه با خواندن بعضی از نمایشنامه‌های ترجمه شده می‌بینیم که مخاطب فارسی زبان نمی‌تواند با شخصیت‌های داستان ارتباط برقرار کند. در واقع به نظر می‌رسد این شخصیت‌ها زمینی نیستند. یک دلیل این موضوع می‌تواند خلط مباحث ترجمه، برگردان و اقتباس ادبی باشد. در اقتباس ادبی می‌توان شخصیت‌های موجود در نمایشنامه اصلی را به شخصیت‌های ایرانی تبدیل کرد اما این کاری متفاوت از ترجمه و زمینی بودن و قابل درک بودن شخصیت‌های نمایش برای مخاطب فارسی زبان است.

این بازیگر سینمای ایران سپس به در پاسخ به سوالی در خصوص ورود هنرمندان به حیطه‌های فعالیت غیرتخصصی شان گفت: دانش هیچکدام از ما آنقدر جامع نیست که به حوزه‌های غیرتخصصی ورود کنیم. به عنوان مثال به شخصه به شعر و ترجمه آن علاقه دارم. با اشعار شاعری سوئدی به اسم کارین بویِ آشنا هستم که تقریبا هم عصر فروغ فرخزاد است و روح اشعار آنها نیز به هم نزدیک است. اما به رغم علاقه‌ای که به هر دو این شاعران دارم، اما چون شعر را حوزه تخصصی خودم نمی‌دانم سراغ ترجمه اشعار او نمی‌روم. یا زمانی که ترجمه آثار لورکا به دست شاملو را می‌خوانیم و آن را با سایر ترجمه‌های موجود مقایسه می‌کنیم به تفاوت کیفی آنها پی می‌بریم. وقتی کسی مثل شاملو اشعار را به این زیبایی ترجمه می‌کند دلیلی وجود ندارد فردی غیرمتخصص سراغ ترجمه آنها برود.

رایگان سپس در خصوص مشکلات موجود بر سر راه کتابخوانی گفت: راهکار نخست را ترویج فرهنگ کتابخوانی می‌دانم و برای چنین کاری طرح مشخصی دارم که در آن نقش رسانه ملی در تبلیغ عام این فرهنگ پررنگ تر از سایر نهادهاست. چنین کاری را وظیفه رسانه ملی می‌دانم و برای این کار نیاز به گفت‌وگو و درک شرایط موجود داریم که در صورت امکان در روز جشن «سینما و کتاب» مفصل تر صحبت خواهم کرد. در ادامه باید مسائلی همچون قیمت تمام شده کتاب و توان خرید مردم را در نظر گرفت و اینکه آیا با چنین قیمت‌هایی که خود ناشران را نیز تحت فشار قرار داده است، امکان خرید کتاب برای همگان وجود دارد؟

وی در پایان گفت: در حال حاضر قیمت بالای کتاب‌ها عملا کتاب را از سبد کالای خانواده‌ها خارج کرده و این اتفاق در سرزمینی می‌افتد که هنر قصه نویسی، تاریخ نویسی و... در آن تاریخی طولانی داشته و نویسندگان بزرگی همچون طبری، زرین کوب و.. را در دامان خود پرورش داده است. بنابراین پس از بحث ترویج فرهنگ کتابخوانی باید بستر آن برای خواننده فراهم شود و در صورت نیاز سوبسیدهای لازم به بخش کتاب ارائه شود تا قیمت تمام شده آثار برای ناشر کاهش پیدا کند. راه دیگر گسترش کتابخانه‌های عمومی و تسهیل دسترسی عامه مردم به این کتابخانه‌هاست. برگزاری جشن «سینما و کتاب» در خانه هنرمندان ایران نیز فعالیتی تاثیرگذار در این عرصه است که امکان ارتباط مستقیم هنرمندان فعال در عرصه تالیف و ترجمه با عموم مردم را فراهم می‌کند. حضور هنرمندان در عرصه کتاب و کتابخوانی به واسطه جایگاهی که در میان مردم دارند می‌تواند تاثیر بسیار مثبتی بر رواج فرهنگ کتابخوانی داشته باشد و امیدوارم برگزاری جشن «سینما و کتاب» نیز گامی در راستای همراه کردن عامه مردم در این مسیر باشد.