گزارش این نشست را از اینجا بشنوید.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، مراسم رونمایی از جلد پانزدهم «دایرةالمعارف تشیع»، یکشنبه 25 مرداد 1394، با حضور دکتر مهدی محقق، سرپرست پیشین تألیف «دایرةالمعارف تشیع»، بهاءالدین خرمشاهی، کامران فانی و حسن انوشه به عنوان اعضای علمی و نویسندگان این دایرةالمعارف و نیز با گرامیداشت یاد و خاطره احمد صدر حاج‌سیدجوادی به عنوان سرپرست و فهمیه محبی حامی این دایرةالمعارف به کوشش مجله فرهنگی و ادبی بخارا در ادامه برگزاری سلسله شب‌های بخارا در محل بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار برگزار شد.

انقلاب فرهنگی؛ سرآغاز نگارش دایرةالمعارف تشیع
دکتر مهدی محقق در این مراسم گفت: این دایرةالمعارف به کوشش چند تن از دوستان صمیمی که زمانی دانشجوی من بودند و اکنون حکم استادی بر من دارند، شکل گرفته است. بعد از وقوع انقلاب فرهنگی در آغاز دهه 1360، آقایان خرمشاهی و فانی به دفتر من مراجعه و پبشنهاد تألیف این دایرةالمعارف را مطرح کردند و گفتند، دانشگاه تنها میز و تخته نیست بلکه هر جا که صحبت از علم است، همان جا دانشگاه است.

وی ادامه داد: در آن سال‌ها، مؤسسه دایرةالمعارف تشیع در تقاطع خیابان انقلاب اسلامی و فلسطین (در تهران) فعالیت می‌کرد و  علاوه بر تألیف این دایرةالمعارف به محلی برای حضور اهالی علم بدل شده بود. امروز هم خوشحالم که این کار تداوم پیدا کرده است. من از سرپرستی نگارش این دایرةالمعارف استعفا ندادم بلکه به علت سفر و تدریس در خارج از کشور همکاریم کمرنگ شد. بعد از مدتی نیز مشکلی برای انتشار این دایرةالمعارف پیش آمد و یکی از دوستان خانم فهیمه محبی را به ما معرفی کرد که بر مؤسسه‌ای مدیریت داشت. با حمایت این بانوی گرامی انتشار «دایرةالمعارف تشیع» دوباره پا گرفت. یک بار هم این کتاب را به خدمت مقام معظم رهبری بردم و ایشان علاوه بر تأیید انجام این کار از ما خواستند تا در کنار آن، دانشنامه دیگری را راه بیندازیم که پس از این پیشنهاد، نگارش «دایرةالمعارف اسلام» آغاز شد.

محقق با اشاره به فواید ظاهری و باطنی تألیف «دایرةالمعارف تشیع» اظهار کرد: فایده ظاهری تألیف این دایرةالمعارف چندان قابل توجه نیست، زیرا علاقه‌مندان از سایر منابع هم می‌توانند به پرسش‌های خود دست بیابند. اما فایده باطنی تألیف «دایرةالمعارف تشیع» قابل توجه است، زیرا تألیف این کتاب باعث شد تا جوانان با کار پژوهشی آشنا شوند و مملکت ما به‌یکباره از حضور پژوهشگران خالی نشود.

وی با تأکید بر این که «دایرةالمعارف تشیع» غریبانه تألیف شده است، افزود: همیشه نگرانیِ بود و نبود این کتاب برای من و همکارانم وجود داشت، اما خوشبختانه این کار امسال به پایان می‌رسد.

هزینه‌ای کم برای کاری سترگ
مراسم رونمایی جلد پانزدهم «دایرةالمعارف تشیع» با سخنرانی بهاءالدین خرمشاهی، قرآن‌پژوه و یکی از بانیان تألیف این دایرةالمعارف ادامه یافت. وی با بیان این که همیشه خادم فرهنگ تشیع بوده است، گفت: در سال 1361، بعد از انقلاب فرهنگی و با موافقت دکتر محقق، امکانات حداقلی تألیف این دایرةالمعارف حاصل شد. باید بگویم «دایرةالمعارف تشیع» فرزند امکانات حداقلی است. به اندازه یک‌هزارم سایر دانشنامه‌ها هزینه نداشته و تألیفش طی سی و چند سال ادامه یافته است. در طی تألیف این دایرةالمعارف از محضر بزرگانی مانند دکتر عباس زریاب خویی استفاده کردیم. «فرهنگنامه کودکان و نوجوانان» نیز در زمره فرهنگنامه‌هایی است که هم‌سن «دایرةالمعارف تشیع» است و همچنان منتشر می‌شود.

وی با اشاره به تأثیر احمد صدرحاج‌سیدجوادی در تألیف این دایرةالمعارف گفت: در سال 1366، انتشار دایرةالمعارف با مشکل مواجه شد و متعاقب آن یکی از دوستان، خانم فهیمه محبی را به ما معرفی کردند. این بانوی گرانقدر منزل شخصی خودشان را فروختند و تمام و کمال در خدمت انتشار این دایرةالمعارف قرار دادند و خودشان هم زحمت بسیاری برای انتشار آن کشیدند. بعد از فوت این بانوی گرانقدر، با تلاش‌های آقای فانی، انتشارات حکمت، نشر سایر مجلدهای «دایرةالمعارف تشیع» را بر عهده گرفت.

دایرةالمعارف نویسی؛ دماسنج فرهنگی کشور است
کامران فانی، دیگر بانی تألیف «دایرةالمعارف تشیع» در ادامه برگزاری این مراسم، خطاب به حاضران گفت: یکی از رویدادهای مهم فرهنگی حال حاضر ایران، رونق دانشنامه‌نگاری است. دانشنامه‌ها، کتاب‌های مرجعی هستند که مراجعه‌کننده‌ها، به‌سهولت می‌توانند پاسخ پرسش‌های خود را در آنها پیدا کنند. دایرةالمعارف‌نویسی، دماسنج فرهنگی کشور است.

وی اظهار کرد: دنیای مدرن در ارتباط نزدیک با نهضت دایرةالمعارف‌نویسی ــ که در فرانسه به وقوع پیوست ــ قرار دارد؛ در حالی که ایران در این زمینه دو قرن عقب‌تر بود. به‌جرأت می‌توانم بگویم که کشورهای عربی در منطقه، در این زمینه از ما جلوتر بودند. بحث جدی دایرةالمعارف‌نویسی در ایران از دهه 1360 آغاز شد. پیش از آن، جز «دایرةالمعارف فارسی» و جلد نخست آن که از سوی غلامحسین مصاحب منتشر شد، حاصل دیگری در زمینه دایرةالمعارف‌نویسی نداشتیم.

فانی با بیان این که «دایرةالمعارف تشیع» دارای 10 میلیون کلمه است، گفت: این دایرةالمعارف دارای 12 هزار صفحه است و تألیف آن بیش از سی سال به طول انجامیده است. نزدیک به 200 نفر در تألیف آن سهیم بوده‌اند.

این پژوهشگر با اشاره به این که این دایرةالمعارف بیشتر به نام «دایرة‌المصائب تشیع»  در میان نویسندگان آن شناخته می‌شود، اظهار کرد: این عنوان به دلیل مشکلات مالی و نبود حمایت دولتی در انتشار آن باب شده است. با این حال جلد نخست این دایرةالمعارف به چاپ هفتم رسید در حالی که متأسفانه مردم در سال‌های اخیر خرید کتاب را فراموش کرده‌اند.

جلد پانزدهم یک کتاب ملی
مراسم رونمایی از «دایرةالمعارف تشیع» با سخنرانی حسن انوشه، یکی دیگر از نویسندگان این دایرةالمعارف ادامه یافت. انوشه در سخنان کوتاهی به بیان خاطراتی از دوران همکاری خود با این دایرةالمعارف پرداخت و گفت: «دایرةالمعارف تشیع» برای من فرصتی بود تا در کنار بزرگانی مانند دکتر محقق و آقای خرمشاهی حضور داشته باشم و در کنار آنها محضر مرحومان زریاب خویی، مشایخ فریدنی، پرویز ورجاوند و صدر حاج‌سیدجوادی را درک کنم.

انوشه ادامه داد: «دایرةالمعارف تشیع»، یک کتاب «ملی» است و شاید گمنامی آن با ملی بودن آن در ارتباط باشد.

محمدحسین غفاری، مدیر انتشارات حکمت نیز در این مراسم گفت: در تلاش هستیم، تا اسلوب این دایرةالمعارف را حفظ و برخی مداخل آن را بازنویسی کنیم. در گام بعدی نیز در صددیم تا با مرکز دایرةالمعارف «لایدن» در هلند وارد ارتباط شویم و این دایرةالمعارف را آن گونه که شایسته یک دایرةالمعارف تخصصی است، منتشر کنیم.

جلد پانزدهم «دایرةالمعارف تشیع» در پایان مراسم با حضور استادان و پیشکسوتان رونمایی شد.

علاقه‌مندان می‌توانند برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره «دایرةالمعارف تشیع» به اینجــــــــــــا  مراجعه کنند.