به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتاب «علوم انسانی از دیدگاه صاحب نظران» شامل مجموعه مصاحبه‌ها و گفت‌وگوها به کوشش فیروزه اصغری توسط پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماهی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری کشور منتشر شده است. 

کتاب حاضر مجموعه مصاحبه و گفت‌وگوهای انجام شده با اندیشمندان حوزه علوم انسانی است که از اواخر سال 1386 تاکنون، هم‌زمان با برگزاری سالانه جشنواره بین‌المللی فارابی به منظور انتشار در نشریه این جشنواره تدوین شده است. مصاحبه‌شوندگان، از صاحب‌نظران به‌نام در حوزه علوم انسانی و در مواردی برگزیدگان و نیز مهمانان جشنواره بوده‌اند که گاه در قالب یک مصاحبه رسمی و گاه بدون آمادگی قبلی، در قالب یک گفت‌وگوی کوتاه، نظرات خود را در پاسخ به سوالات حوزه علوم انسانی مطرح کرده‌اند.

ارزش بالای مطالب بیان شده در بسیاری از این مصاحبه‌ها و حتی گفت‌وگوهای کوتاه موجب شده تا نویسنده آنها را از لابه‌لای صفحات این ویژه‌نامه استخراج و برای استفاده جامعه علمی، به صورت یک مجموعه در معرض مطالعه علاقه‌مندان قرار دهد. اگرچه در کنار این مصاحبه‌ها، یادداشت‌ها، مقالات و سخنرانی‌های ارزشمندی دیگری نیز بود که چشم‌پوشی از آنها برای اضافه‌شدن به این مجموعه کار آسانی نبود، اما به دلیل دور نشدن از هدف اصلی، فقط به بازنشر مصاحبه و گفت‌وگوهایی اقدام شد که تاکنون در جایی دیگر به چاپ نرسیده بود.

به گفته اصغری، بعضی از گفت‌وگوها اگرچه مختصر، اما حاوی نکات ارزشمندی بود که آوردن آن در این مجموعه را ضروری ساخت. در تدوین مصاحبه‌ها، تا آنجا که مقدور بود از ایجاد هرگونه تغییر در متن مصاحبه پرهیز شد. اما در مواردی نیز ناگزیر به حذف قسمتی از مصاحبه‌ها شدیم؛ این موارد شامل قسمت‌هایی از مصاحبه بود که در حوزه‌هایی غیرمرتبط با موضوع اصلی بیان شده بود و نیز مواردی که بسیار شخصی و شامل فعالیت‌های پژوهشی فرد مصاحبه‌شونده بوده است؛ همچنین مواردی که مربوط به شرایط خاص زمان مصاحبه بوده و طرح آن ضرورت چندانی نداشته است. دو بخش از مصاحبه‌ها نیز علی‌رغم تدوین و بازآرایی به دلیل حجم مطالب، به چاپ در جلد دوم کتاب موکول شد؛ بخش «علوم انسانی و کرسی‌های آزاداندیشی» و بخش «توسعه علوم انسانی از نگاه اندیشمندان خارجی.»

نحوه انتخاب مصاحبه‌ها و ملاک همنشینی آنها نه براساس تاریخ انجام مصاحبه‌ها، بلکه با توجه به نزدیکی مفهوم و حوزه مباحث مطروحه بوده است. به عنوان مثال تمام مصاحبه‌هایی که موضوع اصلی آنها بومی‌سازی علوم انسانی بوده است، ذیل یک مبحث‌ آورده شده است.

نویسنده تاکید می‌کند که البته قابل ذکر است که در بسیاری از مصاحبه‌ها، سئوالات متنوع و مختلفی مطرح شد که در مواردی منجر به هم‌پوشانی حوزه‌های مختلف شده است. در چنین مواردی، مصاحبه در حوزه‌ای آورده شده است که محور اصلی مصاحبه را تشکیل می‌داد؛ به همین دلیل نقص هم‌پوشانی مصاحبه‌ها در حوزه‌های مختلف کتاب قابل توجیه به نظر می‌رسد.

با تمامی این توضیحات، حوزه‌های گفت‌وگو در این کتاب به شرح زیر دسته‌بندی شده است:
ـ ارتقای جایگاه علوم انسانی: موانع و راهکارها
ـ بومی‌سازی علوم انسانی در ایران
ـ آموزش و پژوهش در علوم انسانی
ـ مالکیت فکری و اخلاق علمی در علوم انسانی
ـ علوم انسانی و ترجمه در ایران

در بخش نخست کتاب اندیشمندان علوم انسانی ضمن ارائه تعریفی از علوم انسانی، درباره اهمیت علوم انسانی و وضعیت و جایگاه آن در کشور سخن گفته‌اند. آنها ضمن پاسخ به سوالاتی درباره موانع توسعه علوم انسانی در ایران، به پیامدهای ناشی از کم‌توجهی به علوم انسانی اشاره و راهکارهایی را نیز برای رفع این موانع پیشنهاد کرده‌اند.

با توجه به نقش تأثیرگذار سیاست‌گذاران در توسعه علوم انسانی کشور و ضرورت توجه بیشتر آنان به ارتقای علوم انسانی، دیدگاه صاحب‌نظران در پاسخ به این سئوال مورد توجه قرار گرفت که آیا در شرایطی که بسیاری از مسئولان و سیاست‌گذاران و مدیران از حوزه‌های غیرعلوم انسانی هستند، امکان فراهم‌کردن فضایی برای توسعه علوم انسانی وجود دارد؟ مشکلات ساختاری دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم اسناین و همچنین عدم افزایش روحیه پژوهش در دانشجویان علوم انسانی از دیگر مواردی بوده است که در این مصاحبه‌ها مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

در این بخش اگرچه مصاحبه‌شوندگان به سوالاتی نیز درباره بومی‌سازی علوم انسانی اشاره کرده‌اند ولی بخش دوم کتاب حاضر به طور گسترده‌تری به موضوع بومی‌سازی علوم انسانی در ایران پرداخته است.

در بخش دوم کتاب، خوانندگان با دیدگاه‌های متنوعی درباره بومی‌سازی علوم انسانی در ایران مواجه خواهند شد. صاحب‌نظران ضمن ارائه تعریفی از علوم انسانی بومی در ایران به این سئوال پاسخ می‌دهند که آیا اساسا امکان بومی‌سازی علوم انسانی وجود دارد یا خیر.

مصاحبه‌شوندگان ضمن پاسخ‌گویی به سوالات فوق امکان حرکت به سمت علوم انسانی بومی در شرایط فعلی را مورد بحث قرار داده‌‌اند. صاحب‌نظران حوزه علوم انسانی ضمن ارائه دیدگاه‌های خود به موانع موجود، ضرورت پیش‌بینی‌های لازم برای رفع نیازها و نقش موثر سیاست‌گذاران در این باره اشاره کرده‌اند. افزون بر این مصاحبه‌ها، میزگردی نیز با عنوان «علوم انسانی بومی» به این بخش اضافه شده که موجبات غنای بیشتر مطالب را فراهم آورده است.

آموزش و پژوهش در علوم انسانی که بخش سوم کتاب حاضر را به خود اختصاص داده است، شامل مصاحبه‌هایی درباره لزوم تحول در آموزش و پژوهش علوم انسانی، ضرورت توسعه و ارتقای کیفیت پژوهش در علوم انسانی و ارائه راه‌حل‌هایی برای کاربردی کردن آن است. نظر به اهمیت رویکرد میان رشته‌ای در مطالعات علوم انسانی، در این بخش مصاحبه‌هایی نیز به بحث مطالعات میان رشته‌ای‌ها و نقش دانش میان رشته‌ای‌ها در پیشبرد علوم انسانی ایران اختصاص یافته است.

بخش چهارم کتاب دارای دو محور اصلی و قابل تامل در حوزه مطالعات علوم انسانی است؛ مالکیت فکری و اخلاق علمی. دو موضوع با اهمیت در حوزه علوم انسانی که بحث و بررسی درباره آنها توسط افراد صاحب‌نظر در این دو حوزه انجام شده است. در این بخش اندیشمندان به ارائه مباحثی درباره تعهد اخلاقی مطالعات و تحقیقات علوم انسانی، اخلاق در علم، ضرورت توسعه علم و اخلاق در علوم انسانی پرداختند.

مالکیت فکری نیز به عنوان موضوعی مرتبط با اخلاق علمی به عنوان وسیله‌ای برای ارتقای سطح علمی کشور مورد بحث قرار گرفت.

ترجمه در علوم انسانی محور پنجم این مصاحبه‌ها را به خود اختصاص داده است. در این بخش به مواردی مانند دغدغه‌های ترجمه در علوم انسانی، قلمرو محدودیت و آزادی در ترجمه متون علوم انسانی، جهت‌گیری‌ها در ترجمه و همچنین ترجمه به عنوان ابزاری برای شناخت دیگری مطرح شده است. آنچه که خواندن این بخش از کتاب از کتاب را لذت‌بخش می‌کند، مطالعه سخنان افرادی که خود از مترجمان به‌نام و کهنه‌کار این حوزه هستند و دغدغه‌ها و توصیه‌هایشان قابل فهم و درک برای تمامی علاقه‌مندان به این حوزه خواهد بود.

به گفته مولف کتاب، بی شک بعد از مطالعه این کتاب توسط خوانندگان، شاید جای خالی مصاحبه‌هایی از دیگر صاحب‌نظران در حوزه‌های مورد بحث احساس شود ولی همان‌گونه که ذکر شد به دلیل خارج نشدن از چارچوب تعریف شده برای جمع‌‌آوری این مصاحبه‌ها، از افزودن مطالب جدید در این مرحله پرهیز شد، اگرچه از هم‌اکنون مقدمات لازم برای انجام مصاحبه‌های جدید به منظور انتشار آنها در نسخه‌های بعدی این مجموعه توسط پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم فراهم شده است.

به هر حال هدف اصلی از تدوین این کتاب رساندن پیام صاحب‌نظران حوزه علوم انسانی به کسانی بوده است که در نقش سیاست‌گذار باید بشنوند و از آنها در تصمیم‌گیری‌های کلان این حوه استفاده کنند؛ به روسای دانشگاه‌ها و مدیران مراکز دانشگاهی علوم انسانی که براساس نکات ذکر شده در مصاحبه‌ها و بهبود و ارتقای وضع موجود بکوشند و به علاقه‌مندان و پژوهشگران جوان علوم انسانی که سخنان بزرگان را آویزه گوش خود کنند و در ساختن ایرانی آباد و قدرتمند، محکم و استوار به جلو گام بردارند. 

کتاب «علوم انسانی از دیدگاه صاحب نظران» شامل مجموعه مصاحبه‌ها و گفت‌وگوها به کوشش فیروزه اصغری با شمارگان 200 نسخه در 621 صفحه به بهای 28 هزار و 350 تومان توسط پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماهی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری کشور روانه بازار نشر شده است.