به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از روابط عمومی موسسه خانه کتاب، در ابتدای این نشست که به میزبانی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با حضور «سید عباس صالحی»؛ معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و «مجید غلامی جلیسه»؛ مدیر عامل موسسه خانه کتاب در کمیته علمی- فرهنگی بیست و هشتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برپا شد، دکتر سید عباس صالحی درباره هدف این نشست گفت:«در فضای نمایشگاه امسال و در سالی که سال همدلی و همزبانی نام گرفته، اهالی نشر مسائل این حوزه را با مسئولان مطرح می‌کنند و قرار است این نشست ها مقدمه ای برای برگزاری جلسات بعدی باشد. در جلسه امروز به تناسب این که آقای حداد عادل هم ریاست فرهنگستان زبان را داراست و هم در این زمینه دغدغه های شخصی دارد، از ایشان دعوت کرده ایم.»

صالحی ادامه داد:«زبان فارسی هم به عنوان تاریخ و هم به عنوان زبان دوم جهان اسلام از درجه اهمیت برخوردار است. ضلع‌های دولت، نهادهای اجتماعی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، بنیاد سعدی و حوزه نشر می توانند در پاسداشت و گسترش زبان و ادبیات فارسی نقش مهمی را ایفا کنند.»

دولت‌ها نسبت به زبان کشورشان مسئول‌اند
غلامعلی حداد عادل؛ رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز در این نشست گفت:«در طول 28 سالی که نمایشگاه کتاب تهران برگزار می شود، نخستین بار است که چنین فضای محدود، اما تخصصی برای گفت و شنود درباره زبان فارسی و رابطه زبان با کتاب ایجاد شده که این فرصت را به فال نیک می‌گیریم.»

حداد عادل ادامه داد: «وقتی از کتاب صحبت می شود، هر فرد جنبه ای از کتاب را در نظر می گیرد. چاپخانه داران از حیث صنعت چاپ به کتاب نگاه می کنند. کاغذ فروش از حیث کاغذ، مخاطب از حیث محتوا و قیمت کتاب و بقیه هم از جهات دیگر. در این زمینه رابطه زبان و کتاب از همه جنبه های دیگر عمومی‌تر است و اگر کتاب را به دریا تشبیه کنیم، هر فرد در این دریا دنبال چیزی است.»

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی افزود: «کتاب، اختراع بشر است برای گفت و گو با دیگران در غیاب خود آن ها. کتاب، گفت و گو با زبان خاموش است پس کتاب نفس زبان است و حقیقت کتاب همان حقیقت زبان است. پس طبیعی است که مورد بحث قرار بگیرد.»

وی تاکید کرد که دنیای امروز ایجاب می کند تا زبان در هر کشور مدیریت شود و دراین باره توضیح داد: «برنامه ریزی و مدیریت زبان از لوازم اجتماعی امروز است. حتی اگر یک زبان در دنیا وجود داشت، باز هم آن یک زبان احتیاج به مدیریت داشت چون باید انضباط بر زبان حاکم باشد.»

حداد عادل تصریح کرد:«هر دولتی نسبت به زبان کشورش باید احساس مسئولیت داشته باشد. این وظیفه در ایران بر عهده فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. در فرهنگستان شورایی مرکب از 25 استاد حضور دارند که فعالیت های فرهنگستان را هدایت می کنند. حدود 13 گروه پژوهشی در حوزه های مختلف به فعالیت می پردازند. واژه گزینی، یکی از این گروه ها است که در 20 سال گذشته بیش از 50 هزار معادل فارسی برای اصطلاحات وضع کرده است.»

فرهنگ نویسی، گروه دیگری بود که حداد عادل از آن نام برد. این گروه در 2 سال اخیر 2 جلد فرهنگنامه منتشر کرده که رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی دراین باره توضیح داد:«گروه فرهنگ نویسی بعد از 20 سال فعالیت در 2 سال اخیر موفق شده تا 2 جلد از یک مجموعه 35 جلدی را منتشر کند. جلد اول این فرهنگنامه به حرف «آ» اختصاص دارد. جلد دوم هم شامل حروف از «الف» تا «ژ» است.»

حداد عادل از دستور زبان، ادبیات تطبیقی، ادبیات انقلاب اسلامی، پژوهش های ادبی، زبان و رایانه و تصحیح متون خطی به عنوان برخی از گروه هایی که در فرهنگستان زبان و ادب فارسی فعالیت می کنند، نام برد و درباره نشست «زبان و ادب فارسی و کتاب» گفت:«جلسه امروز از آن جهت که در نمایشگاه کتاب تشکیل می شود و به حضور برخی از ناشران آراسته است، اهمیت دارد. این جلسه را مغتنم می شمارم و اطمینان دارم که حاصل این گفت و شنود به ما در ایفای وظیفه خود کمک می کند. امیدوارم این نوع ارتباطات روبه گسترش باشد و بتوانیم در ارتباط با دریای گسترده کتاب از زبان فارسی پاسداری کنیم.»

برای ترویج واژه های فرهنگستان راهکار بیابید
موسایی؛ مدیر انتشارات فرهنگ معاصر در این نشست گفت: «فرهنگستان کارش را خوب انجام می دهد و خوب معادل سازی می کند، اما لازم است برای جا انداختن این معادل ها راهی پیدا شود. یکی از این راهکارها می تواند ورود معادل های جدید باشد.»

موسایی ادامه داد:«سال ها پیش دکتر حداد عادل به دفتر ما آمدند و تفاهم نامه ای بین فرهنگ معاصر و فرهنگستان امضا شد تا معادل های ساخته شده را در فرهنگ معاصر به کار ببریم. این کار را انجام دادیم و مقابل هر واژه هم برچسب فرهنگستان را گذاشتیم، اما این موضوع دیگر پی گیری نشد.»

مدیر انتشارات فرهنگ معاصر افزود: «معادل سازی به تنهایی جا نمی افتد، بلکه واژه های معادل باید به زبان مردم وارد شود. اولین راه هم ورود این معادل ها به جامعه کتاب های درسی است. فرهنگ عمومی هم می تواند این واژه ها را در جامعه جا بیندازد.»

وی از فعالیت بنیاد سعدی ابراز خشنودی کرد و گفت:«این که یک نهاد متولی این شده که زبان فارسی را به شکل درست سامان بدهد، جای تبریک دارد.»

علی اصغر علمی؛ مدیر انتشارات سخن، مهمان دیگر حاضر در این نشست از این که کمیت به جای کیفیت حرف اول را می زند، ابراز تاسف کرد و گفت: «این همه دانشگاه تاسیس شده بدون این که استاد و امکانات لازم را دارا باشد. فارغ التحصیلان این دانشگاه ها تعلیم لازم را دریافت نمی کنند. پس از انقلاب یک میلیون کتاب منتشر شده، اما به جرات می توانم بگویم که 90 درصد این کتاب ها ترجمه و کتابسازی بوده است.»

علمی از صدا و سیما به عنوان نهادی که می تواند باعث گسترش زبان فارسی شود، نام برد.

دکتر علی اشرف صادقی؛ عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز در این نشست درباره جا افتادن لغات وضع شده در فرهنگستان زبان توضیح داد:«مساله لغاتی که وضع می شود و جا افتادن این لغات، صرفا زبانی نیست. مساله ای اجتماعی- زبان شناختی، روان شناسی و زبان شناختی- روان شناسی است. صدا و سیما می تواند در اشاعه لغات سهم بسزایی داشته باشد. الان هم تا حدی این کار را انجام می دهد، اما این نهاد یک جنبه مخرب هم دارد. گویندگان و تهیه کنندگانی که حرفه ای نیستند، در برنامه ها به کار گرفته می شوند.»

صادقی افزود:«صدا و سیما قبلا شورای ویرایش داشت چند نفر از اعضای فرهنگستان عضو آن بودند. اغلاطی را که شایع بود، تصحیح می کردیم و در اختیار گویندگان قرار می دادیم.»

در انتخاب کتاب های دو زبانه دقت شود
مهدی قزلی؛ مدیر عامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی هم که در نشست «زبان و ادب فارسی و کتاب» حضور داشت، گفت:«فکر می کنم بخشی از زبان را مردم می سازند. چیزی که کمتر در فعالیت های فرهنگستان از آن خبر داریم، وام گرفتن زبان و اصطلاحات از مردم است.»

قزلی از توجه به مردم و وام گرفتن از زبان آن ها به عنوان یکی از راهکارهایی که می تواند به جا افتادن واژه ها بین مردم کمک کند، نام برد.

نادر قدیانی؛ رئیس سابق اتحادیه ناشران و کتابفروشان و مدیر انتشارات قدیانی هم تاکید کرد که پس از 45 سال فعالیت در حوزه نشر، دو دهه اول انقلاب و شکوفایی جوانان را در حوزه شعر، داستان و ادبیات فراموش نمی کند. قدیانی گفت:«آن دوران باعث شد روز به روز به شغلم عشق بورزم، اما آنچه نگران کننده است، ورود دستگاه های مختلف به حوزه کتاب و به ویژه حوزه کتاب های کودک و نوجوان است. بودجه های هنگفتی برای حوزه کودک و نوجوان هزینه شده، اما بین حمایت از بخش دولتی و خصوصی نابرابری وجود دارد.»

مدیر انتشارات قدیانی همچنین از بیشتر بودن بودجه حمایت از سینما به نسبت حمایت از ناشران به عنوان یک ضعف نام برد.

ایرج ضرغام؛ مدیر انتشارات فاطمی درباره عرصه فعالیت انتشارات خود توضیح داد:«تمرکز ما روی علوم مهندسی و ریاضی است، اما برای واژه گزینی مشکلات بسیاری داشتیم که با فعالیت فرهنگستان زبان، گرفتاری ما کمتر شده است.»

ضرغام پیشنهاد داد تا جلسه ای با حضور اتحادیه ناشران تشکیل و تفاهم نامه ای منعقد شود تا ناشران بتوانند واژگان مصوب فرهنگستان را به کار ببرند.

مدیر انتشارات فاطمی همچنین گفت: «در انتخاب کتاب های دو زبانه باید خیلی دقت شود که موضوع جذاب باشد چون در آن ها بحث آموزش مطرح است. ضمن این که اگر کتاب های دو زبانه برای مخاطب خارج از کشور تدوین شده، باید زبان مادری کسی که ترجمه این کتاب ها را بر عهده دارد، انگلیسی باشد.»

عدم شیوه نامه یکسان برای نگارش
علی پور؛ مدیر انتشارات نسل نو اندیش از عدم شیوه نامه یکسان به عنوان یک مشکل نام برد و دراین باره توضیح داد:«بین شیوه نامه نگارش فرهنگستان، آموزش و پرورش و صدا و سیما، تناقض وجود دارد. اگر شیوه نامه فرهنگستان با آموزش و پرورش و فرهنگستان تطبیق یابد، اتفاق های خوبی رخ می دهد.»

پرویزی؛ معاون گروه واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی از علمی کردن زبان فارسی به عنوان یکی از برنامه های فرهنگستان اشاره کرد و گفت:«در حوزه زبان علم بیش از 300 استاد در قالب 70 گروه تخصصی با ما همکاری می کنند. آن ها در دانشگاه ها تدریس دارند و به نوعی می توانند واژه های فرهنگستان را تبلیغ کنند. حتی واژه هایی را که می سازند، در دانشگاه به محک می گذارند.»

دکتر دبیر مقدم؛ معاون علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم ضمن ارائه این پیشنهاد که ناشران می توانند به وبگاه فرهنگستان مراجعه کنند، درباره مشکلات وبگاه علمی فرهنگستان چنین توضیح داد:«در وبگاه فرهنگستان یک اشکال عمومی وجود دارد که همه واژه های مصوب در اختیار کاربر قرار می گیرد.»

دبیر مقدم از مجله «نامه فرهنگستان» به عنوان مهم ترین مجله فرهنگستان نام برد و گفت:«زبان ها و گویش های ایرانی، ادبیات تطبیقی و ادبیات انقلاب اسلامی برخی از مجلات فرهنگستان است. به زودی هم مجله «واژه گزینی» منتشر می شود.»

فرهنگستان زبان، «هزار واژه» منتشر می کند
پس از صحبت های ناشران، حداد عادل درباره فعالیت های فرهنگستان زبان و ادب فارسی چنین توضیح داد:«هر سال حاصل کار سالانه خود را به صورت یک جلد فرهنگ لغت درمی آوریم. دفتر دوازدهم هم که واژه های مصوب فرهنگستان در سال 1393 است، منتشر شده. کاری که به نمایشگاه می رسانیم، با رعایت آخرین ضوابط فرهنگ نویسی به صورت دو زبانه و همراه با تعریف و نمایه است.»

وی ادامه داد:«در هر بخشی که واژه های مصوب به هزار کلمه برسد، از آن یک «هزار واژه» منتشر می کنیم.»

هزار واژه علوم زمینی، هزار واژه علوم پزشکی، هزار واژه کشاورزی و منابع طبیعی، هزار واژه حمل و نقل، هزار واژه شیمی، هزار واژه فیزیک، هزار واژه هنر و هزار واژه علوم نظامی، برخی از این فرهنگنامه های «هزار واژه» بود که حداد عادل به آن ها اشاره کرد.

وی ضمن اشاره به این که در 20 سال گذشته یکی از فعالیت های فرهنگستان اداره جلسات شورای واژه گزینی است، درباره «فرهنگ جامع زبان فارسی» نیز توضیح داد:«جلد اول این فرهنگ شامل حرف «آ» است که با اندکی مسامحه دهخدای بعد از 70 سال محسوب می شود.

سعی کرده ایم تحولاتی را در زمینه فرهنگ نویسی صورت گرفته، از حیث متون جدید و پیشرفت در دانش فرهنگ نویسی در این فرهنگنامه به کار ببریم. در این کار بیش از 50 کارشناس در سطوح مختلف با ما همکاری می کنند.»

گروه «آموزش زبان و ادبیات فارسی» نیز یکی از گروه های فعال در فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که رئیس این فرهنگستان درباره آن گفت:«با همکاری گروه واژه گزینی همه کتاب درسی پیش از دانشگاه را بررسی، واژه های فرنگی آن را استخراج و برایشان معادل سازی کرده ایم.»

اعطای جایزه فرهنگستان برای نگهبانی از زبان فارسی
حداد عادل در بخشی از سخنانش نیز به دغدغه های مطرح شده ناشران پاسخ گفت. وی از تشکیل شورای عالی پاسداری از زبان فارسی و تشکیل اولین جلسه این شورا خبر داد و گفت:«آیین نامه ای در این زمینه نوشته شده که در صورت تایید در هیات دولت، دستگاه های اجرایی به کمک فرهنگستان زبان فارسی خواهند آمد. همچنین برای ترویج واژه های مصوب فرهنگستان در چند سال اخیر به نشریه ای که در نگهبانی از زبان فارسی موفق باشد، جایزه فرهنگستان را اعطا می کنیم. ولی مثل این که سرعت فرار از زبان فارسی بیشتر از سرعت تعقیب ما است.»

حداد عادل نیز از افزایش بی رویه مراکز آموزش عالی به عنوان یک نقطه ضعف نام برد و درباره شورای عالی ویرایش در صدا و سیما نیز گفت:«به رئیس جدید صدا و سیما پیشنهاد داده ایم که در این نهاد، شورای عالی زبان فارسی به وجود بیاید.»

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ابراز امیدواری کرد که ناشران بزرگ کشور در دفاتر خود فرهنگ واژه های مصوب فرهنگستان را داشته باشند و مورد استفاده قرار بدهند. وی درباره تصدی گری دولت نیز بیان کرد:«ضرر تصدی گری دولت این است که به بخش خصوصی اجازه رشد داده نمی شود.»

دکتر صالحی؛ معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در پایان این نشست گفت: «پیشنهاد می کنم جلسه ای تشکیل بدهیم و تفاهم نامه سه جانبه ای را بین فرهنگستان زبان، معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ناشران منعقد کنیم تا این سه نهاد به صورت کارگروه روی آن کار کنند.»

وی برای انجام کار پیمایش پژوهشی با فرهنگستان در ارتباط با واژه هایی که تاکنون مصوب شده، اعلام آمادگی کرد.