به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست «کتاب و محیط زیست» عصر جمعه 18 اردیبهشت با حضور محمد درویش، مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست، دکتر حسین آخانی، نویسنده، موسس بخش گیاه‌شناسی موزه تاریخ طبیعی و عضو هیات علمی دانشکده علوم دانشگاه تهران، عبدالحسین وهاب‌زاده، مترجم ده‌‌ها عنوان کتاب حوزه محیط زیست، برگزيده نهايی جايزه مهرگان علم سال 85 با بيش از 30 سال سابقه تدريس در بوم‌شناسی و علوم زيست‌محيطی، در سرای اهل قلم بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد. 

کتاب شما خیلی تخصصی است!
حسین آخانی، موسس بخش گیاه‌شناسی موزه تاریخ طبیعی ایران با انتقاد از وضعیت محیط زیست در کشور گفت: دانشجویان بسیاری در رشته محیط زیست تحصیل می‌‌کنند، اما شاهد اتفاق تأثیرگذاری‌ نیستیم. سال 1377 کتابم که در واقع پایان‌نامه مقطع دکترایم بود را به معاون آموزش سازمان محیط زیست ارائه کردم. برداشت وی نسبت به پایان‌نامه من این جمله بود: «کتاب شما خیلی تخصصی است.» برداشت این مقام مسئول، موجب ایجاد یک نگاه انتقادی در من شد.
 
محتوای تأثیرگذار تولید نکرده‌ایم
وی در ادامه عنوان کرد: نتیجه این برخورد از یک مقام مسئول، وضعیت فعلی ما است. بسیاری از کارشناسان، با توجه به وخامت اوضاع زیست‌محیطی از نابودی تمدن ایران خبر می‌دهند. وضعیت محیط زیست موجب شده تا به‌عنوان یک استاد دانشگاه به جای تدریس و تربیت دانشجوی متخصص، به یک اپوزیسیون تبدیل شوم. ریشه مشکلات ما در این بخش، کم‌کاری در آموزش‌های محیط‌ زیستی است؛ به‌عبارتی دیگر در حوزه تولید محتوای تأثیر‌گذار چندان تلاش نکرده‌ایم.
 
آخانی با اشاره به تجربه نظام آموزش عالی در ایران افزود: در حالی‌که هشتاد سالگی تأسیس دانشگاه تهران را جشن گرفتیم، شاهد رشدی 10 برابری در پذیرش دانشجوی محیط زیست در مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکترا نسبت به آلمان با سابقه‌ای 600 ساله در نظام آموزش عالی هستیم.
 
وی با اشاره به رشد کمی در بخش نشر محیط زیست گفت: در تولید کتاب‌های محیط زیست شاهد رشد آماری بدون توجه به کیفیت محتوایی هستیم. بخش عظیمی از بازدیدکنندگان نمایشگاه دانشجویانی هستند که به‌دنبال خرید کتاب ارزان قیمت هستند. مدیران و کارشناسان ما باید مخاطبان اصلی کتاب باشند.
 
نبود انگیزه، دلیل اصلی بی‌توجهی به کتاب
آخانی با اشاره به دلایل آمار پایین مطالعه افزود: دغدغه‌های اقتصادی دلیل آمار پایین مطالعه نیست، چراکه ما برخلاف دیگر مردم جهان وقت زیاد داریم و پول درآوردن در کشور ما بسیار راحت‌تر است. مسأله زمان و پول نیست بلکه نبود انگیزه دلیل اصلی بی‌توجهی به کتاب است.
 
وی خطاب به والدین حاضر در نشست گفت: پدر و مادر‌ها مقصرند. وقتی کودکان به سن مدرسه می‌‌رسند، والدین برای مشاغل پزشکی و مهندسی تشویق می ‌کنند؛ نباید توقع داشت که این افراد به زیست‌شناسی علاقه‌مند شوند. برخی از دانشگاهیان ما نیز همان فرزندانی هستند که در کودکی آرزوی دکتر و مهندس شدن داشتند.    
 
وابستگی به اقتصاد نفتی
مؤسس بخش گیاه‌شناسی موزه تاریخ طبیعی و عضو هیأت علمی دانشکده علوم دانشگاه تهران تصریح کرد: ما هنوز استاد اکولوژی یا آزمایشگاه بو‌م‌شناسی نداریم. اصلی‌ترین دلیل این اتفاقات، وابستگی ما به اقتصاد نفتی است. همیشه معتقد بودیم که دولت موظف است که پول نفت را به ما برساند. شاه‌بیت ما در آموزش، دسترسی به پول نفت است. حتی کشاورزی کاذب ما به پول نفت وابسته است.
 
آخانی در ادامه بحث افزود:‌ با پول نفت، دیگر نیازی به متخصص محیط زیست نداریم، بنابراین شاهد بیکاری 57 هزار دانش‌آموخته بیکار در این حوزه هستیم.
 
وی با اشاره به نگاه مسئولان کشور‌های پیشرفته نسبت به مقوله محیط زیست گفت: کاندیداهای ریاست ‌جمهوری یا مجلس در کشوری مانند آلمان، برای اخذ رأی مردم، قول‌هایی برای حفظ محیط زیست در شعار‌های تبلیغاتی خود ارائه می‌کنند.
 
نویسنده عاشق نباشد، محتوای تأثیرگذار نمی‌نویسد
آخانی ‌درباره توانایی نویسندگی در حوزه محیط زیست نیز اظهار کرد: تا وقتی نویسنده عاشق نباشد،‌ محتوای تأثیرگذار نمی‌نویسد. بهترین کتاب‌های حوزه محیط زیست دنیا همزمان در ایران ترجمه و منتشر می‌شود. کتاب‌‌هایی که بدون توجه به قانون کپی‌رایت منتشر می‌‌شوند، بنابراین فاقد روح هستند. معتقدم این کتاب‌ها نیز با پول‌های نفتی تولید می‌شوند. ترجمه بدون مجوز معادل بالا رفتن از دیوار مردم است.  
 
موسس بخش گیاه‌شناسی موزه تاریخ طبیعی ایران با اشاره به کیفیت ترجمه کتاب‌‌ در کشور ادامه داد: ترجمه باید به قلم نویسنده متخصص ارائه شود. انتخاب کتاب در حوزه محیط زیست باید براساس ویژگی‌های منطقه‌ای صورت بگیرد. کدامیک از کتاب‌های ما براساس مشکلات زیست‌محیطی انتخاب و ترجمه می‌شود؟
 
لزوم حمایت سازمان حفاظت محیط زیست در تولید کتاب
وی افزود: سازمان حفاظت محیط زیست باید در حوزه تولید کتاب از ناشران حمایت کند. سازمان برای احیاء دریاچه ارومیه بودجه‌ای برابر بادو هزار و 100 میلیارد تومان اختصاص داده است البته من فکر نمی‌کنم حتی 100 میلیون تومان این بودجه برای این کار هزینه شود.
 
آخانی گفت: برای احیاء دریاچه ارومیه، دو مؤلفه آگاهی مردم مجاور دریاچه و پژوهش با حمایت‌های ارگان‌های ذیربط نیاز است.                      

وضعیت نشر حوزه محیط زیست، قابل دفاع نیست
محمد درویش در این نشست با اشاره به وضعیت وخیم محیط زیست ایران گفت: در شرایطی به‌سر می‌بریم که طبعیت ایران در بدترین وضع خود در حوزه آب،‌ خاک  و تنوع زیستی قرار دارد، ‌بنابراین به یک جنبش اجتماعی برای آگاهی مردمی نیاز داریم.
 
وی با اشاره به برگزاری نخستین جشنواره انتخاب کتاب سال محیط زیست افزود: نخستین دوره انتخاب کتاب سال محیط زیست، سال گذشته از سوی سازمان حفاظت از محیط زیست برگزار و برترین کتاب این حوزه معرفی شد.

نبود مخاطب در حوزه نشر محیط زیست
درویش ادامه داد: وضعیت نشر کشور و به تبع آن وضعیت نشر حوزه محیط زیست، قابل دفاع نیست. برای رفع این مشکلات نهاد‌های دولتی و غیردولتی باید به آسیب‌شناسی بپردازند. نشست «کتاب و محیط زیست» با هدف شناسایی دلایل نبود مخاطب برای کتاب‌های حوزه محیط زیست برگزار شده است.
 
این فعال حوزه محیط زیست تصریح کرد: فعالان نشر حوزه محیط زیست معتقدند که کتاب به اندازه کافی تولید می‌شود، اما لکنتی به‌عنوان نبود مخاطب در این بخش وجود دارد.
 
آمار مطلوب تولید کتاب با موضوع محیط زیست
عبدالحسین وهاب‌زاده در ادامه این نشست ضمن تأیید آمار مطلوب تولید کتاب با موضوع محیط زیست گفت: در کشور ترکمنستان رانندگی می‌کردم و با جاده‌ای سفیدپوش از کتاب مواجه شدم. خلاصی از کتاب‌های درسی مسأله‌ جدیدی نیست. دیدن این صحنه، یادآور ضرب‌المثل «چوب معلم اربود زمزمه محبتی، جمعه به مکتب‌ آورد طفل گریز‌پای را» کی زمزمه معلم کودک را به مدرسه می‌کشاند؟ کجای کار مشکل دارد؟
 
وی با اشاره به اهمیت مقوله آموزش افزود: مشکل ما در حوزه محیط زیست، انقراض‌ یوز‌پلنگ ایرانی نیست، بلکه مشکل ما انقراض بوم‌شناس است. همه دانشجویان این حوزه واحد بوم‌شناسی را می‌گذرانند. تحصیل در این رشته به افرادی با‌هوش،‌ خلاق و صاحب توانایی حل مسأله نیاز دارد؛ دانشجویانی که بتوانند با قدرت پیش‌بینی بالا رخداد‌های طبیعی را پیش‌بینی کنند. مشکل در حوزه محیط زیست این است که کودکان ما در طلایی‌ترین دوران زندگی خود، عمرشان پشت میز‌های عقیم‌ مدرسه تلف می‌شود.
 
برگزيده نهايی جايزه مهرگان علم در سال 85، با اشاره به جایگاه آموزش در باور عمومی ادامه داد: آموزش در مقایسه با سال‌های پیش در بین خانواده‌ها اهمیت پیدا کرده است. بسیاری از خانواده‌ها کسب مقام فرزندانشان در المپیاد‌های علمی را ارزش می‌دانند و این در حالی است که نظامی که دانش‌آموزان را به محیط زیست علاقه‌مند کند، وجود ندارد.

وهاب‌‌زاده در تشریح دلایل بی‌توجهی به کتاب تصریح کرد: در حوزه تولید کتاب کمبود نداریم، بلکه برای رفع مشکل مطالعه به انگیزه نیاز داریم. با مطالعه یک جزوه درسی به رشته محیط زیست علاقه‌مند شدم، یعنی زمانی‌که هنوز واژه‌ محیط زیست ابداع نشده بود.