خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ محمدرضا رئیسی: جلال‌الدین فارسی را بسیاری از انقلابیون و علاقه‌مندان به کتاب‌های دینی و تاریخی می‌شناسند. وی در دوران پهلوی از مبارزان فعال انقلابی بود که علاوه بر فعالیت‌های تشکیلاتی به نویسندگی نیز می‌پرداخت. مشی وی در تبعیت از امام خمینی (ره) و در ارتباط با افراد و گروه‌هایی همچون مرتضی مطهری و هیئت‌های موتلفه اسلامی شکل می‌گرفت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عضویت مجلس خبرگان قانون اساسی و ستاد انقلاب فرهنگی ایران درآمد. از او کتاب‌های بسیاری منتشر شده است از جمله «انقلاب تکاملی اسلام»، «پیامبری و انقلاب»، «پیامبری و حکومت»، «پیامبری و جهاد»، «ترجمه قرآن کریم» و ... .

با خبر شدیم که جلال‌الدین فارسی کتاب‌هایی جدید را آماده انتشار دارد. در طول سه ساعت مصاحبه حضوری در منزل او از تمام کتاب‌هایش پرسیدیم و نیز بسیاری مباحث تاریخی دست اول که تنها نسل جلال‌الدین فارسی و هم‌گامان انقلابی‌اش از آنها مطلع‌اند.

آن چه می‌خوانید بخشی کوتاه است از آن مصاحبه که درباره ترجمه جدیدش از قرآن و کتاب دیگری به نام «مسلمان شدن» است.

ترجمه تازه‌ شما از قرآن در چه مرحله‌ای است؟
برای آخرین بار صفحات پایانی را بازبینی کرده‌ام و آماده انتشار است. چند واژه‌ مهم است که ترجمه همه آنها در سراسر قرآن باید یکنواخت می‌شد؛ یا یک واژه است که 5 معنی دارد. واژه «حلیم» 5 یا 6 معنی دارد این را علمای الازهر آورده‌اند در دو جلد فرهنگ قرآن که 1650 صفحه است و 70 سال است در تمام جهان اسلام رواج دارد. آنها چندین سال روی این فرهنگ کار کرده‌اند.

ترجمه شما مطابق با این فرهنگ است؟
بله؛ اما با سه تفاوت: اول، در معنای خلافت الهی انسان؛ دوم، معنای رحمان و سوم، معنای رحیم. تصور می‌کنم آنها خلافت الهی انسان را به‌درستی درنیافته‌اند. «رحمان» و «رحیم» را هم می‌گویند به یک معنی است: «خدایی که نعمت می‌دهد». در مصداق‌های نعمت هم مشکل دارند. همه انواع داده‌های خداوند را نعمت می‌نامند از چشم و گوش و توانایی حافظه و بازو، تا جو و گندم و میوه‌ها و خوردنی‌ها و هوا و آفتاب!

فهم خلافت الهی و تفکیک رحمان و رحیم خیلی مهم است. اگر این سه ویژگی را نفهمیم فهم کل قرآن مشکل می‌شود. من سعی کرده‌ام فهم درستی از آنها به دست دهم. فهم من هم مستند به درس امام علی (ع) بوده که از طریق پسرعموی‌شان عبدالله بن عباس در 10 صفحه به‌جای‌ مانده است. امام علی (ع) در آنجا می‌فرمایند «رحمان» مربوط به بخشندگی نعمت‌هایی است که انسان از بدو تولد به عنوان یک زیستنده دریافت می‌کند. هزاران نعمت است که یک زیستنده را زنده نگه می‌دارد تا نمیرد. این رحمانیت خداست که برایش کافر و مستکبر و مترف و «کالانعام" و مسلمان و انسان آزاده فرقی ندارد. به همه می‌بخشد و همگی از این نعمت‌ها برخوردارند. ولی چرا این نعمت‌ها را داد؟ خودش می‌گوید اینها را دادم که آن‌ طور که من می‌گویم به کار ببرید ...

و معنای رحیم به نظر شما چیست؟
رحیم یعنی بخشنده‌ نعمت قرب؛ قرب به خدا.
 
اشاره کردید خداوند می‌گوید این نعمتها را دادم که آن طور که من می‌گویم به کار ببرید ...
بله؛ خداوند نعمت‌های عام و همگانی را، هم به کفار داده هم به مؤمنان ولی گفته اسراف نکنید، به نیازمندان ببخشید، به همسایگان ببخشید و ... . من در کتاب  «درس پروردگار درباره منظومه هستی، انسان و زندگی» نیز برخی رخدادهای زندگی انسان را شرح داده‌ام که یکی آزمایش است؛ خداوند می‌گوید این دنیا آزمایشگاه است و با نعمت‌هایی که داده ما را آزمایش می‌کند؛ همچنین گفته که نعمت‌ها را چگونه به کار ببریم تا مسلمان باشیم وگرنه یا «مترف‌»ایم یا «مستکبر» یا «کالانعام» یا «بل‌ هم اضل».

شما در جای دیگری «رحمان» را به «بخشنده‌ نعمت‌های همگانی آزمایشی» ترجمه کرده‌اید ...
بله؛ خدا اینها را داده بعد درسی هم به نام قرآن و تورات و انجیل داده و گفته اگر مطابق آن عمل کردید به قرب من نایل می‌آیید؛ اما اگر مطابق آن عمل نکنید به محض این که مردید به آتشگاه می‌روید. دقت کنید می‌گوید به محض مردن! برخی خیال می‌کنند که منظور، قیامت است و فقط آن قیامت همگانی است که کل آدم‌های روی زمین که مرده بودند، زنده می‌شوند و می‌روند به جهنم یا بهشت. نه! ما درلحظه مردن اگر مقرب خدا باشیم می‌رویم بهشت وگرنه می‌رویم به آتشگاه. معنای «جحیم» و «جهنم» و «نار» و «النار» را هم می‌توانیم به «آتشگاه» معنی کنیم هم به «آتش».
 
شما ترجمه دیگری هم از قرآن دارید که سال‌هاست منتشر شده است. ترجمه جدیدتان در مقایسه با آن چه مزیت‌هایی دارد؟
آن ترجمه گرچه از ترجمه‌های برجسته بود، اما این یکی اصلاً قابل مقایسه با آن نیست. گناه می‌دانم اگر اجازه دهم آن ترجمه تجدید چاپ شود.

 چه مقدار تفاوت‌ با قبلی دارد؟
خیلی با قبلی فرق دارد.

آیا ترجمه صرف است یا تفسیر هم به همراه ترجمه آورده‌اید؟
نه؛ حتی یک کلمه هم به ترجمه اضافه نکرده‌ام. همه‌اش ترجمه است ولی ترجمه دست و پا شکسته نیست. البته اگر بخواهیم تمام معنی را به فارسی ترجمه کنیم، طولانی می‌شود ولی ترجمه من حدود یک‌ونیم برابر متن قرآن است.

نمی‌خواهید تفسیری به آن اضافه کنید؟
نه؛ تفسیر معنا ندارد! شما باید ترجمه قرآن را بخوانید. اگر ترجمه را چند بار بخوانید، به کل قرآن احاطه پیدا می‌کنید.

مسلمان شدن و پیش‌نیازهایش
 ظاهرا کتاب آماده انتشار دیگری هم دارید به نام  «مسلمان شدن» ...
بله؛ در این کتاب گفته‌ام خداوند چند نوع زندگی را مشخص کرده و گفته به زندگی‌هایی که شما را پست و از خدا دور می‌کنند، نزدیک نشوید، اگر هم شده‌اید ترک‌ کنید و بعد به این نوع از زندگی که من می‌گویم درآیید که اسمش اسلام است؛ یک وصف دیگرش حیات طیبه است؛ وصف دیگر این نوع از زندگی  «الدین‌ القیم» یا «زندگی ارزشمند و ارزش‌آفرین» است. فقط همین نوع از زندگی است که ما باید پیشه کنیم.

اسلام یک نوع زندگی است؛ همان «حیات طیبه» است؛ همان «الدین‌القیم» است؛ اگر بر این اساس زندگی کنیم اسممان مسلمان می‌شود.

 می‌توانید پیشنیازهای مسلمان شدن را به صورتی خلاصه بیان کنید؟
ما باید همه برای مسلمان شدن، اول «متفقه فی‌الدین» شویم. خداوند می‌فرماید: «لیتفقهوا فی‌الدین»؛ یعنی بر کل قرآن احاطه کامل داشته باشیم. دوم باید ایمان بیاوریم و سوم، آن را در زندگی به کار ببندیم. در این صورت است که مسلمان می‌شویم.

درباره‌ این کتاب بیشتر بفرمایید.
کتاب «مسلمان شدن» 200 صفحه دارد. در این کتاب انواع هستی‌های ممکن، هستی‌های پست و هستی‌های عالی را تشریح کرده و نتیجه گرفته‌ام که عالی‌ترین هستی، هستی کسی است که قرب به خدا پیدا کند. نیز گفته‌ام که فلاسفه تاریخ چه نظریاتی دارند.
 
این کتاب چه زمانی قرار است منتشر شود؟
در حال حاضر سرمایه‌ چاپش را ندارم و آدمی هم نیستم که به کسی رو بیندازم. کتاب‌های دیگرم را هم با سرمایه‌ خودم منتشرکردم و بسیاری را مجانی اهدا کردم. ان شاء الله با پول فروش کتاب‌های قبلی، این کتاب را چاپ می‌کنم.

اوج شناخت فارسی از امام حسین‌ (ع)
با این که بسیاری، شما را با کتاب  «انقلاب تکاملی اسلام» می‌شناسند، ولی در مقدمه کتاب  «امام ناشناخته» نوشته‌اید که اوج «امام حسین‌شناسی» من این کتاب است که نقطه‌ پایانی است بر «انقلاب تکاملی اسلام» ...
بله؛ «امام حسین‌شناسی» اصلی من این است که در کتاب «امام ناشناخته» آورده‌ام.

منظورتان چه چیزهایی است؟
مثلاً برخی گمان می‌کنند فقط کسی شهید است که او را بکشند. شهادت درطول زندگی ائمه سریان داشته ‌است. درست است که حضرت علی (ع) کشته شدند ولی ایشان به عنوان شاهد در طول زندگی‌شان شهید بوده‌اند. شاهد بودن برای کسی است که احاطه علمی به قرآن داشته، به آن ایمان آورده، در زندگی‌اش به کار بسته و برای دیگران به نمایش درآورده ‌است. این به نمایش درآمدن برای دیگران می‌شود امامت.
 
برای آگاهی از مجموعه آثاری که از جلال‌الدین فارسی از سال 1358 به بعد چاپ شده است می‌توانید به این لینک در وبگاه خانه کتاب مراجعه کنید.