مطلبی: حذف بخشهای اصلی فیپا تبعات منفی بسیاری دارد/ طرح «فیپای مختصر» اصلا به صلاح جامعه کتابخوان، صنعت نشر و دنیای کتابداری نیست
داریوش مطلبی سردبیر فصلنامه نقد کتاب در واکنش به ارائه طرح «فیپای مختصر» از سوی کتابخانه ملی گفت: حذف بخشهای اصلی فیپا را که تهیه آنها به دانش تخصصی کتابداری و اطلاعرسانی نیاز دارد اصلا به صلاح جامعه کتابخوان، صنعت نشر و دنیای کتابداری نمیدانم و معتقدم که این طرح تبعات منفی بسیاری برای کتابخانهها خواهد داشت.
سردبیر فصلنامه نقد کتاب درباره روند صدور فیپا در گذشته نیز گفت: از سال 1375 تا سال گذشته همواره یکی از انتقادات ما به کتابخانه ملی که باعث طولانی شدن کار صدور فیپا و اعتراض کتابداران میشد، این بود که در هیچ جای دنیا نمیآیند فهرستنویسی را به صورت کامل ارائه دهند و فقط آن قسمتهایی که آن کتابدار غیر متخصص توانایی انجام آن را ندارند آورده میشود؛ مانند «شناسایی افزوده» و اختصاص «موضوع» و «ردهبندی دیویی».
وی افزود: کتابخانه به دلیل اینکه فهرست نویسی را قبل از چاپ کتاب انجام میدهد، به خصوص بسیاری از آن اطلاعات مربوط به فیزیک کتاب مانند تعداد صفحه و قطع کتاب بصورت نادرست درمیآمد؛ درصورتی که باید اطلاعات و مشخصات اصلی کتاب مانند نام نویسندگان، موضوعات، رده و نظایر آن که با هیچ تغییری عوض نمیشود در کتابها درج میشد. در حالیکه کتابخانه ملی کل اطلاعات را به صورت یک فهرست نویسی کامل میآورد و استدلالشان که البته گاهی درست بود این بود که ممکن است در برخی کتابخانههای روستایی شخصی که بتواند این اطلاعات را هم وارد کند نداریم.
مطلبی در ادامه با بیان اینکه «فیپا» به رغم مشکلاتی که در سالهای گذشته داشته، وجودش یک نعمت بزرگ بود، گفت: «فیپا» در سال 1375 بود و بطور همزمان اجباری شدن ISBN در یک مصوبه از سوی هیئت وزیران بیرون آمد و در واقع جزء وظایف کتابخانه ملی قرار گرفت. با توجه به اینکه این مصوبه برای کتابخانه ملی حکم اجرایی دارد، تا زمانی که مصوبه دیگری این موضوع را رد نکند، کتابخانه ملی نمیتواند این کار را انجام ندهد.
وی با اشاره به ارائه طرح «فیپای مختصر» ادامه داد: حالا اینکه ما بیاییم در عمل آن کاری که همیشه از آن دفاع میکردیم، بدون هیچ منطقی آن را حذف کنیم و فقط اطلاعاتی بیاوریم که هیچ ارزش افزودهای به اطلاعات کتابشناختی موجود در صفحه شناسنامه ما نداشته باشد، کار بی ثمری است.
سردبیر فصلنامه نقد کتاب تصریح کرد: ما در کتابشناسی مختصر باید طوری عمل کنیم که یک کتابداری که سواد و دانشتخصی کتابداری را نداشته باشد بتواند به راحتی و یا با حداقل آموزشها این کار را انجام دهد و بتوانیم کمک کنیم که این فیپا در صرفه جویی وقت، هزینهها و یکدستی و نظایر اینها که از قبل در اهداف فیپا یا CIP که از قبل در کل دنیا پیشبینی شده پشتیبانی کند.
مطلبی بیان کرد: با فیپاهایی که اخیرا و بعد از مطرح شدن این طرح دیدم، متوجه شدم که اینها هیچ ارزش افزودهای به شناسنامه من اضافه نمیکند و صرفا مشخصاتی توصیفی است که همه میتوانند با خواندن آن کتاب به آنها دست پیدا کنند. بنابر این من فکر میکنم که کتابخانه ملی بایستی به آن وظیفهاش که حمایت و کمک به کتابخانههای کوچک است عمل کند و فیپا را به سمتی حرکت دهد که کتابداران غیر تخصصی هم بتوانند به راحتی برای فهرست نویسی کتابهایشان از آن استفاده کنند.
سردبیر فصلنامه نقد کتاب با بیان اینکه حذف بخشهای اصلی فیپا، اختصاص ردهبندی و موضوع را به کتابخانهها واگذار میکند گفت: اگر قرار باشد در هر کتابخانه نیروی انسانی متخصص بخش اعظمی از وقت خود را به فهرست نویسی و رده بندی اختصاص دهد، طبیعتا آن کتاب که ممکن است در 1000 کتابخانه برود، باید به اندازه 1000 نفر وقت گذاشته شود تا این کار انجام شود. به عبارتی هزار نفر ساعت برای کاری که یک نفر میتواند در کتابخانه ملی انجام دهد، باید صرف شود.
وی عدم یکدستی اطلاعات منابع را از مهمترین آسیب این طرح دانست و ادامه داد: یکدست نبودن در اختصاص موضوع و ردهبندی و نظایر اینها مشکلات دیگری هستند که فهرست نویسی متمرکز ایجاد میکند که این موضوع، خود مشکلات دیگری را هم برای کتابخانهها، صنعت نشر و حوزه کتابداری و اطلاع رسانی به وجود میآورد؛ چراکه تبادل اطلاعات در کتابخانهها را مختل میکند. وقتی ما یک موضوع و یک رده مشخص داریم، تبادل اطلاعات بین کتابخانهها نیز برای ما راحت میشود.
مطلبی با اشاره به روند گذشته ارائه کتاب در کتابخانهها یادآور شد: در گذشته کتابها به محض ورود به کتابخانهها برای ارائه آماده میشدند، اما با این طرح ممکن است روزها و ماهها یک کتاب برای آمادهسازی در بخش فهرست نویسی خاک بخورد و به قفسهها منتقل نشود. یعنی این موضوع آسیبها زیادی برای ناشر، کتابخانه و خواننده خواهد داشت و کتابخانه ملی باید وظیفه خود را در این باره انجام دهد و کار تخصصی که همان ارائه یک فیپای حداقلی را مبتنی بر فقرههای اطلاعاتی که نیاز به تخصص بالا و منابع دارد انجام دهد.
سردبیر فصلنامه نقد ادامه داد: البته ممکن است که ناشران در وهله اول از این طرح استقبال کنند، چراکه به جای اینکه فیپای خود را در پروسهای 20 روزه تحویل بگیرند، با این طرح میتوانند حداکثر طی دو روز این فیپا را دریافت کنند. اما مطمئنا ناشرانی که میدانند این موضوع چه تبعاتی در دنیای کتابداری ایجاد خواهد کرد و باعث خواهد شد ساعتها وقت کتابداران و کتابخانهها و مراجعان را تلف کند مخالف این مسئله خواهند بود.
وی در ادامه با تأکید بر اینکه وجود یک کتابشناسی یا فیپای مختصر با نبود آن هیچ فرقی ندارد، گفت: البته ممکن است که این طرح برای کتابخانه ملی مفید باشد؛ چراکه کتابی که برای فیپا میآید به کامل شدن مجموعه کتابخانه ملی هم کمک میکند، اما این نفع باید دوطرفه باشد. یعنی هم ناشر، هم کتابخانه و هم جامعه از این موضوع منتفع شوند و این طور نباشد که فقط به دلیل اینکه کتابی به مجموعه کتابخانه ملی اضافه شود، یک فیپای مختصری را که هیچ ارزش افزودهای را دربر ندارد، برای آن ارائه کنند و تنها یک شماره کتابخانه ملی به آن اختصاص بدهند.
مطلبی در پایان تصریح کرد: به نظر من حذف فیپا و حذف بخشهای اصلی فیپا که تهیه آنها به دانش تخصصی کتابداری و اطلاعرسانی نیاز دارد اصلا به صلاح جامعه کتابخوانی، صنعت نشر و دنیای کتابداری نمیدانم و معتقدم که این طرح تبعات منفی بسیاری برای کتابخانهها خواهد داشت.
نظر شما