به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، در اين مراسم سيد رضا صالحي اميري رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی گفت: جای تاسف است در کشوری که داعيه ام‌القرا بودن دارد و پرچم فرهنگ و فضیلت را برافراشته، نسبت به سرمایه‌های بزرگ فرهنگی اش غفلت مي شود.

او افزود: انگیزه ما در مجموعه اسناد و کتابخانه ملی این است که در فواصل معین از شخصیت‌های مهمی که در تاریخ و فرهنگ و اندیشه کشورمان نقش داشته‌اند تجلیل کنیم. این تجلیل به خاطر آن بزرگواران صورت نمی‌گیرد بلکه به سود خود ماست. ما تشنگان معرفت و فضیلت هستیم و آن بزرگواران چشمه‌های فضیلت و معرفت. از این نظر ما می‌توانیم از چشمه سار فضائل آن ها سیراب شویم.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی گفت: در بررسي زندگي علامه دواني همیشه به اين مي انديشم که چگونه ممکن است یک شخص در طول یک عمر متوسط ۸۰ اثر فاخر و شاخص از خود به جای بگذارد.

صالحی امیری با بیان اینکه چهره‌ای مانند علی دوانی یک سرمایه نمادین برای كشور و جهان اسلام محسوب مي شود گفت: در کنار سرمایه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ما ارزش‌هایی داریم که سرمایه نمادین به شمار مي روند، یعنی ارزش‌های فرهنگی که نه تنها در طول حیات خودشان بلکه بعد از ممات هم به حیات فکری و فرهنگی ادامه می‌دهند و تبدیل به غرور و افتخار ملی می‌شوند. این‌ها سرمایه‌های نمادین به شمار مي روند كه از اين جمله می‌توان به شهید بهشتی، شهید مطهری و همچنین علامه علی دوانی اشاره کرد.

او با بيان اين مطلب كه سزاوار نيست که این سرمایه‌های بزرگ را به دست فراموشی بسپاريم و در مواجهه با آنان غفلت کنیم. امروز نسل جوان ايران نیازمند یادآوری و رجوع به این بزرگان هستند و این وظیفه‌ای است که بر عهده ما نهاده شده است.

صالحي در ادامه گفت: خوشبختانه آن بزرگوار در کنار آثار بزرگی که از خود به یادگار گذاشته فرزندان خلف و شایسته‌ای نيز تربیت کرده که هر يك از آنان نیز ظرفيت هايي برای این مملکت به شمار مي روند.

رئيس سازمان اسناد و كتابخانه ملي دربخش دیگری از سخنانش گفت: اگر قرار است در ایران اسلامی هویت و فضیلت اسلامی محقق شود راهی نیست جز اینکه به فضائل دینی و اخلاقیمان رجوع کنیم که در شخصیت‌های بزرگان و فضلایمان تجسم پیدا کرده است. علامه دوانی یکی از این فضلاست که خود را درگیر مشاغل، منصب‌ها و مقامات سوری نکرد و همواره در راه علم و حکمت گام برداشت. حتی وقتی از ایشان خواستند برای عضویت در مجلس خبرگان رهبری نام نویسی کند نپذیرفت و گفت مرا از کار اصلی‌ام که تحقیق و پژوهش است دور نکنید.

صالحي اميري در خاتمه گفت: مايه تاسف است که چرا جامعه ما نسبت به این سرمایه‌های بزرگ سکوت و سکون اختيار كرده و خود را در حالت خنثی قرار داده است.

منصوري : علامه دواني نخستين كسي بود كه درباره نهضت انقلاب اسلامي كتاب نوشت

جواد منصوری پژوهشگر و نویسنده در مراسم بزرگداشت علامه دواني گفت: علامه دوانی از مصادیق شجره طیبه‌ای است که در قرآن به آن اشاره شده است. او از مصادیق انسان های مخلصی بود که زندگی‌اش را برای خدا و به نام خدا سپری کرد. به واسطه اخلاصی که داشت نامش قرن‌ها در جریده عالم ثبت خواهد شد.

او افزود: علامه دواني درك درستي از نيازهاي زمان داشت، ویژگی‌ که امروزه کمتر کسی آن را داشته باشد علامه دواني متوجه شده بود که ما در این شرایط زمانی و مکانی خاص، از نظر اعتقادی و فرهنگی به چه چیزی نیاز داریم ، از اين رو آثارش را متناسب با نیازهای زمانه تاليف كرد. او به معنای حقیقی پاسخگوی نیاز امروزیان بود و اخلاصش مایه اثرگذاری و ماندگاری آثارش شده است.

منصوري گفت: اگر در زمانه‌ای شبهات زیاد شود به این دلیل است که ما شرایط زمان را خوب درک نکرده‌ایم و نتوانسته‌ایم متناسب با نیازهای زمان حرکت کنیم.

اين نويسنده اظهار کرد: یکی دیگر از ویژگی‌های علامه دوانی که در نوع خود بی‌نظیر بود اهتمام ویژه ایشان به تاریخ و علم رجال بود که کمتر روحانی تا این حد به حوزه تاریخ و علم رجال وارد می‌شود. بیشتر آثار او در اين دو حوزه تاليف شده است. او به درستی فهمیده بود که ما به شدت نیازمند تاریخ هستیم. از این نظر او یکی از نمونه‌های علمای مجاهدی بود که با کار فکری و فرهنگی با استکبار و استعمار به شیوه‌ای ریشه‌ای و تاثیرگذار مبارزه کرد.

منصوري گفت: من مدت کوتاهی نزد علامه دواني بودم و تجربه همکاری در یک برنامه تلویزیونی را با او داشتم، او یکی از مصادیق انسان هایی بود که حاضرند بسوزند ولی بسازند. در روایات مان آمده عالم واقعی باید مثل شمع باشد یعنی بسوزد و روشن کند و این واقعا در مورد علامه دوانی صادق است. او انسان بسيار متواضعي بود و بی‌دریغ زحمت می‌کشید و با انرژی و جدیت مثال زدنی پای کار ایستاده بود.

این پژوهشگر با اشاره به اهمیت حوزه‌های علمیه در تربیت چهره‌هایی تاثیرگذار همچون علامه دوانی خاطرنشان کرد: دشمن امروز حوزه‌های علمیه را هدف قرار داده و خودشان بار‌ها اظهار کرده‌اند به آنچه مانع پیشروی ما در ایران می‌شود حوزه‌های علمیه هستند. چندي پيش نيز كتابي از انتشارات سازمان سيا را مطالعه مي كردم كه در اين كتاب به صراحت عنوان شده بود كه بايد حوزه هاي علميه را تخريب كرد و بايد آبروي مجتهدين را در ميان مردم ببريم تا از دست روحانيت در جهان در آرامش باشيم.

او افزود: در اين كتاب به عنوان مثال به ميرزاي شيرازي اشاره مي شود كه با فتواي تحريم تنباكو كار را بر امپراطوري بريتانيا دشوار كرد. علامه دواني نيز يكي ديگر از تحصيل كردگان حوزه علميه است كه با آثارش بي شك دشواري هايي را بر سر راه اسلام ستيزان بوجود آورده است.

به گفته منصوري علامه دواني نخستين كسي بود كه درباره نهضت انقلاب اسلامي ايران در 11 مجلد كتاب نوشت. او در زمينه شيعه پژوهي نيز آثار ارزشمندي از خود به جا گذاشته است.

منصوري ادامه داد: متاسفانه کتاب های علامه دواني به خوبی معرفی و توزیع نشده است و من از دكترصالحی امیری و برادران رجبی درخواست مي كنم که برنامه‌ریزی مناسبی صورت دهند تا کتاب های علامه در دسترس همگان قرار بگیرد و جامعه ما از آن‌ها بهره‌مند شود.

محمد رجبي : علامه دواني معتقد بود، واقعیت باید نوشته شود

محمد رجبی دوانی رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی در ادامه اين مراسم گفت: مرحوم پدرم همیشه این غصه را داشتند که چرا وقایع تاریخی در زمانی که باید ثبت و ضبط نمی‌شود و فرصت به دست سوءاستفاده ‌گرانی می‌افتد که در گزارش تاریخ امانت داري نمی‌کنند.

رجبی با اشاره به تاریخ صدر اسلام گفت: پس از رحلت پیامبر (ص) تا مدتی اجازه ثبت احاديث پیامبر داده نمی شد و همين امر موجب شد كه بعدها جعل در احاديث به وجود آيد. موضوعي که همچنان با آن مواجهیم. برخي معتقدند هدف از منع ثبت احايث اين بوده است كه ممكن است به مرور زمان احاديث پيامبر در قالب كتابي در مقابل قرآن قرار گيرد و ديگر كسي به قرآن مراجعه نكند.

رجبي افزود: جعل تاريخ از گذشته بوده و امروزه نيز با آن روبرو هستيم. جاي دوري نمي خواهم بروم با اين که پدر من نخستين كسي است كه درباره نهضت انقلاب اسلامي كتاب نوشته اند اما در در تمام اين سال ها ارزش كار او ناديده گرفته شده است و حتي پس از انتشار تعدادي از نسخه هاي اين كتاب از كتابخانه ها جمع آوري شد. در منابعي كه پس از آن درباره چهره هاي انقلاب نوشته شد نامي از پدرم برده نشد، شايد يك دليلش این بود که پدرم صاحب منصب نبود. از هر يك از اين مولفان وقتي علت را مي پرسم همه پاسخ می‌دهند «یادمان رفت» چطور می‌توان چنین چیزی را فراموش کرد.

رئیس کتابخانه مجلس افزود: چند وقت پیش فراخوانی برای حضور و تقدیر از تاریخ‌نگاران انقلاب اسلامی منتشر شد تا از نخستین کسانی که در این حوزه کار کرده‌اند تجلیل شود. اما بازهم هیچ اسمی از پدر ما برده نشد و تنها برای ویرایش کتاب زندگی مرحوم فلسفی به ایشان لوح تقدیری دادند تا جایی که من به برادرم برای حضور در آن مراسم و دریافت آن لوح تقدیر اعتراض کردم.

رجبی گفت: این در حالی است که وقتی من با هیئتی از طرف کتابخانه ملی به مسکو و کتابخانه لنین رفتیم مجموعه ۱۱ جلدی پدرم در آن کتابخانه وجود داشت. بسیاری از کشورهای اروپایی از این کتاب به عنوان منبع تاریخی استفاده می‌کنند. برای مثال حامد آلگار مورخ آمریکایی در اثر تاریخی‌اش چندین بار از کتاب پدرم نقل قول می‌کند و با تجلیل از آن یاد می‌کند. چرا ما در کشور خودمان پنهان‌کاری می‌کنیم. پنهانکاری ضررش به خودمان برمی‌گردد.

او افزود: پدرم كتابي درباره شبهات وهابيت کتابت و ترجمه كرده است كه اين كتاب شش بار در زمان حیاتشان تجدید چاپ شد . او مقدمه‌ای به اندازه حجم خود کتاب نوشت و در اين مقدمه سیر وهابیت را بررسی کرد با اين كه براي دسترسي به منابع با مشكلات متعددي روبرو بود اما با همه تلاش هايي كه پدرم براي اين كتاب متحمل شد مورد توجه قرار نگرفت و امروزه مي بينيم كه وهابيت در جهان در حال گسترش است.

رجبی ادامه داد: پدرم پس از سال ها تصميم گرفت كه اين كتاب را تصيحح كند و به آن بخش هايي اضافه كند و يكي از مطالبي كه به اين كتاب افزود درباره واقعه کشته شدن حجاج بود تا جنایت وهابیت روشن شود. خود من بارها به سازمان حج رفتم و از آقای قاضی‌عسکر در مورد تعداد کشته شدگان در حج پرسیدم ولی آماری از تعداد کشته شدگان در حج وجود نداشت. این‌ها رنج بسیار بزرگی است و پدرم نسبت به اين مسائل بسیار نگران بود.

او در بخش دیگری از سخنانش به تلاش‌های علامه دوانی در تالیف مجموعه ۱۱ جلدی «نهضت روحانیون ایران» که تاریخ انقلاب مبارزات انقلاب اسلامی است اشاره کرد و گفت: پدرم خود اعلامیه‌های امام و دیگر مراجع را جمع می‌کردند و سخنرانی‌های حضرت امام و دیگران را از روی نوار پیاده می‌کردند تا چنین اثر عظیمی شکل گیرد. امروز استفاده‌ای که از سخنرانی‌ها و اعلامیه‌های امام می‌شود و در مواقع مختلف نقل می‌ شود از نوارهایی است که پدر من به دقت پیاده‌سازی کرده است.

رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: پدرم خیلی تلاش کرد که به دنیا نشان دهد آنچه در انقلاب با تلاش مرجعیت رخ داده جریان بی‌ریشه‌ای نبوده بلکه ریشه‌های آن از گذشته به بزرگان فکری جهان اسلام برمی‌گشته است. برای مثال او پیگیری نهضت فکری شیعه را از خواجه‌نصیرالدین طوسی گرفته تا میرزای شیرازی و آیت‌الله بروجردی در کتاب «نهضت روحانیون ایران» به پیروزی انقلاب اسلامی پیوند داده است.

محمد رجبی با تاکید بر حقیقت‌گرایی و واقعگرایی تاریخی علامه دوانی گفت: پدرم معتقد بود واقعیت باید نوشته شود و کاملا به این حدیث نبوی معتقد بود که باید حقیقت را گفت حتی اگر به ضرر ما باشد. او هیچگاه تلاشی برای پنهان کردن وقایع و حقایق تاریخی نکرد. زیرا پنهان‌کاری بنا به هر مصلحتی باشد باز به ضرر‌‌ همان چیزی تمام می‌شود که می‌خواهیم مصلحتش را در نظر بگیریم.

او افزود: مثلا در نقل تاریخ روحانیون ایران از وقایعی که مربوط به مجاهدین خلق بود چشم‌پوشی نمی‌کرد و سعی می‌کرد همه حقایق را روایت کند. متاسفانه این روحیه را امروز کمتر در جامعه خودمان سراغ داریم.

رجبی گفت: متاسفانه این موضوع باب شده که اشخاص به خاطر مصحلت‌های جناحی به اختلافات دامن می‌زنند و از حقایق چشم‌پوشی می‌کنند وبنا به همين مصالح شخصيت هاي تاثيرگذاري به حاشيه رانده مي شوند.

او در پایان به خاطره‌ای از زمان نگارش نهضت روحانیون ایران اشاره کرد و گفت: در آن زمان که من نوجوان بودم و نیمی از کتاب چاپ شده بود حضرت امام به پدرم پیغام دادند که اعلامیه‌های من را چاپ نکنید. وقتی پدرم خدمت حضرت امام رفتند و درباره اهمیت کتاب توضیح دادند امام موافقت نمودند فقط فرمودند که اعلامیه‌ها را ابتدا ببینند و تغییرات جزئی در لحن آن‌ها اعمال کنند و بعد منتشر شود.

رجبي گفت:عده‌ای خیال می‌کنند حضرت امام از‌‌ همان روز اول با تندی با شاه صحبت می‌کرد در حالی که این گونه نبود و در اوایل حضرت امام شاه را نصیحت می‌کردند. بعد‌ها که شاه به سرکوب مردم پرداخت لحن امام هم تغییر کرد. بنابراین وظیفه ما نرمی و احترام است و کتاب مرحوم پدرم سیر شکل‌گیری جریان انقلاب را به طور دقیق روشن می‌کند.

دعايي: علامه دواني آزاد انديش بود

حجت‌الاسلام سید محمود دعایی رئیس موسسه اطلاعات هم در این مراسم گفت: بنده توسط نسلی تربیت شدم که فضا را براي ما تلطيف كردند و يكي از اين افراد علامه دواني بود كه حق بزرگي بر گردن ما دارند.

من اواخر سال ۴۲ از کرمان به قم آمدم و طلبه نوجوانی بودم که به دنبال راه می‌گشتم این زمان کوران فعالیت‌های نهضت انقلاب بود و من توانستم در‌‌ همان ایام محضر بزرگانی چون شهید بهشتی، آیت‌الله مکارم شیرازی و هچنین استاد علامه علی دوانی را درک کنم.

وی افزود: این‌ها متعلق به نسلی بودند که منشاء رنسانس و احیاگری در حوزه علمیه قم شدند. یکی از این افراد علامه دوانی بود. او در کنار شهید بهشتی و آیت‌الله مکارم شیرازی توانستند حوزه را متحول کنند. یعنی در زمانی که خواندن روزنامه و گوش دادن به رادیو در حوزه علمیه جزو مکروهات تلقی می‌شد این بزرگواران فضای اجتماعی را به حوزه نزدیک کردند به طوري كه امروز بسياري از روحانیون مقالاتشان در مطبوعات منتشر مي شود و من مسئول يك موسسه مطبوعاتي هستم.

دعایی گفت: علامه دوانی دقت زیادی در ثبت اسناد و حقایق تاریخی داشت و با رویکردی بی‌طرف و عالمانه با اتفاقات و رویدادهای تاریخی مواجه می‌شد. سعه‌صدر و جامع‌نگری او واقعا مثال زدنی بود.

دعايي در پايان سخنانش گفت:آنچه برای من خیلی جالب است شیوه تربیتی خانوادگی او بود. علامه دوانی بسيار آزاد انديش بود. اوچهار پسر و دو دختر دارند و آنچه که من می‌دانم این است که در خانواده ایشان آزادی عقیده و برداشت موج می‌زند. یعنی یکی می‌تواند رویکرد کاملا انتقادی داشته باشد و دیگری بر اوج پایبندی و اعتقاد به‌‌ همان موضوع باشد. در این خانواده آزادی به شیوه مطلق وجود دارد. فضایی که توام با تعامل، احترام و تسامح است.


محمد حسین رجبي : پدرم به دنبال جاه و مقام سياسي نبود

در ادامه این مراسم محمد حسين رجبي گفت: پدرم معتقد بود بخشي از ناکامی جهان اسلام به دليل دور شدن از نظام عالي اسلام و گرايش به ملي گرايي و پان عربيسم است. او معتقد بود براي استقرار درست اسلام در جهان بايد به هويت ديني مان توجه ويژه اي بكنيم.

او افزود: پدرم همواره براساس نياز جامعه آثارش را تاليف مي كرد. او در دوره اي كه به جوانان در جامعه بها داده نمي شد كتاب سيماي جوانان در اسلام را نوشت و در مقطع ديگري با توجه به موقعیت زنان در جامعه كتاب زن در قرآن كريم را نوشت كه اين دو اثر با اقبال عمومي روبرو شد.

رجبي ادامه داد: پدرم به حقايق علاقه بسياري داشت و معتقد بود روش مورخان و ملاحظات حاكمان موجب شده كه همواره تاريخ تحريف شود و براي همين است كه ما امروزه نمي توانيم بسياري از حقايق را از اعماق تاريخ كشف كنيم.

او افزود: پدرم براي جلوگيري از تحريف تاريخ كتابي درباره شيخ فضل الله نوري نوشت. تا پيش از نوشتن این كتاب چهره شيخ فضل الله نوري توسط مولفان تخريب شده بود و به او هويت ديگري بخشيده بودند كه با اقبال روبرو نمي شد اما پدرم در قالب كتابي غبار مظلوميت را از چهره شيخ فضل الله پاك كرد. همين كتاب منجر به دستگيري پدرم شد و نسخه هاي اين كتاب جمع آوري و سوزانده شد.

او در ادامه با اشاره به دشواري هايي كه پدرش براي تاليف كتاب نهضت انقلاب اسلامي گفت: پدرم در اين كتاب تلاش كرد نام تمام افرادي که در پيروزي نهضت انقلاب نقش داشتند را بياورد. او معتقد نبود كه بنا به تغيیر رويه افراد در جريان زندگي بايد فعاليت هاي پيشين آن ها را ناديده گرفت.

محمد حسين رجبي در پايان سخنانش گفت: به دليل اين كه پدرم مقام و منصب دولتي نداشت قدر آثارش آن گونه كه بايد دانسته نشد. سال ها پيش مقرر شد كه خانه پدرم از سوي دولت خريداري شود تا بنيادي براي انديشه ها و اقدامات او راه اندازي كنيم اما با اين كه در بودجه سال 1392 اين موضوع عنوان شده است اما هنوز اقدامی در اين زمينه نشده است.

در پايان این مراسم کتاب «یاران امام به روایت اسناد ساواک» اثر پژوهشی علامه علی دوانی (ره) با حضور دکتر صالحی امیری، حجت الاسلام دعایی، منصوری و دکتر محمد رجبی رونمایی شد.