مردي كه چشم‌هايش را براي مطالعه مي‌خواست
دكتر مهدي محقق، رئيس انجمن آثار و مفاخر فرهنگي، با اشاره به بيتي از نظامي سخنان خود را چنين آغاز كرد:
همي گفتم كه خاقاني دريغاگوي من باشد
دريغا من شدم اكنون دريغاگوي خاقاني
حدود هشت سال پيش بود كه من دچار عارضه قلبي شده بودم و مرحوم دكتر حبيبي با محبت خاص خود در بيمارستان مهر به ديدار من آمدند و من با خود فكر مي‌كردم كه اكنون زمان مرگ من فرا رسيده است، و پس از وفاتم ايشان كمال محبت را به من خواهند داشت ولي تقدير به شكل ديگري رقم خورد.
وي با اشاره به اولين ملاقات خود با دكتر حبيبي گفت: رابطه دوستي و آشنايي من و دكتر حبيبي سابقه‌اي حدودا 60 ساله دارد. اولين ملاقات ما در سال‌هاي آخر دبيرستان ايشان بود؛ زماني كه من معمم بودم و ايشان را در اتوبوس ديدم. دكتر حبيبي كه همواره عادت داشت كتاب يا مجله‌اي در دست داشته باشد، با ديدن من لبخند معناداري زدند و مشغول مطالعه شدند. من به مطالعه كردن در اتوبوس و آسيب‌هاي آن به چشم به ايشان اشكال گرفتم، ولي دكتر حبيبي در پاسخ گفتند: من چشمم را براي مطالعه و كسب علم مي‌خواهم. بعدها آشنايي من با دكتر حبيبي در دانشكده ادبيات ادامه يافت تا زماني كه ايشان ايران را به مقصد پاريس ترك كردند. سال‌ها بعد، پس از بازگشت دكتر از پاريس روزي ايشان مرا ديد و گفتند: آيا مرا مي‌شناسي؟ و من پاسخ دادم: «السِنخيه عِلَه الاِنضِمام».
این پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره شخصيت دكتر حبيبي گفت: ايشان فردي جامع‌الاطراف بود كه به زبان فرانسه و زبان عربي (به دليل تحصيلات طلبگي) آشنايي داشت. او علم را جدي مي‌گرفت و همواره براي همگان مانند پدر بود. شخصيت ايشان مرا به ياد خواجه‌نصيرالدين طوسي مي‌اندازد.
اين نويسنده و پژوهشگر در پايان گفت: فقدان دكتر حبيبي ضايعه‌اي براي علم اين مملكت بود. آنچه از علم دكتر حبيبي ديديم، در برابر اخلاقي كه از ايشان ديده‌ايم، ناچيز بود. علم آسان به دست مي‌آيد ولي من تاكنون كسي كه مانند ايشان چنين اخلاق مناسبي داشته باشد، نديده‌ام.
دكتر حبيبي حاكم حكيم دوران معاصر بود
دكتر سيدحسن شهرستاني از دوستان شادروان حبيبي يكي ديگر از سخنرانان اين مراسم بود كه گفت: از گذشته‌هاي دور آرزو شده است كه «اي كاش حكيمان حاكم بودند و حاكمان حكيم». دكتر حبيبي از جمله حاكمان حكيم در دوران معاصر بود؛ حكيمي كاردان و آگاه و صبور.
وي درباره شخصيت جامع و منش والاي دكتر حبيبي گفت: حدود سال 55 به اتفاق يكي از دوستان كتاب روانشناسي «انسان براي خويشتن» نوشته اريك فروم را ترجمه مي‌كرديم. فروم يكي از والاترين منش‌هاي انساني را منش مولد تعبير كرده است. منش مولد را كسي مي‌داند كه هم خود را مي‌سازد و هم جامعه را. مصداق منش مولد در دوران معاصر مرحوم حبيبي بود كه هم خود را و هم شاگردانش را از طريق صبر، سكوت و علم خود ساخت.
وي در ادامه گفت: دكتر حبيبي شخصيت عالمي بود كه به خوبي از مشورت‌هاي هوشمندانه و دقيق استفاده مي‌كرد. ايشان در دوران معاونت اولي رئيس‌جمهوري خود حتي با ما جوانان كه كمك‌كارشان بوديم، نيز گاهي مشورت مي‌كرد. مرحوم حبيبي براي سخنراني‌هاي خود در مراسم افتتاحيه‌هاي متعدد، مطالعات عميق مي‌كردند. ايشان حتي براي حضور در بعضي برنامه‌ها كه از دو ماه قبل به آن دعوت مي‌شدند، به مطالعه مي‌پرداختند.
عضو هیأت مدیره انجمن آثار و مفاخر فرهنگي ضمن اشاره به حساسيت‌ها و دقت‌هاي دكتر حبيبي در نحوه استفاده از بيت‌المال و اهميت كارهاي كارشناسي‌شده و پخته افزود: مرحوم دكتر حبيبي به حدي بي‌صدا و بي‌تظاهر كارهاي خود را در دولت انجام مي‌داد كه برخي حتي به ايشان خرده مي‌گرفتند كه مگر معاون اولي چه نقش مهمي بر عهده دارد؟ آنها نمي‌دانستند كه اگر دكتر حبيبي نبود، چه آسيب‌هايي به مملكت وارد مي‌شد.
مشاور دكتر حبيبي با اشاره به بيتي از انوري گفت: دكتر حبيبي بخت نيك دولت بود. او فراموش نكرد كه فرهنگ، اساس نظام اسلامي است. و بقيه امور بايد بر اساس فرهنگ پايه‌گذاري شود. عشق دكتر به ايران و فرهنگ ايران مثال‌زدني است. كشور ما به وجود چنين شخصيت‌هايي همواره نيازمند است.
دعائي: دكتر حبيبي پناه كساني بود كه تصميم‌هاي بزرگ مي‌گرفتند
اين بزرگداشت با سخنراني سيدمحمود دعايي، مدير مسئول روزنامه اطلاعات ادامه يافت كه گفت: يكي از پناه‌هاي مرحوم حاج احمد آقا و حضرت امام (ره) اين بود كه در محيطي وارد مي‌شوند كه امثال دكتر حبيبي در آنجا حضور دارد. حاج احمدآقا تعريف مي‌كردند كه ما به جناب حبيبي مي‌گفتيم كه از پاي تلفن تكان نخور كه اميد ما هستي. اعتماد 100 درصد ما به شماست. دكتر حبيبي پناه كساني بود كه تصميم‌هاي بزرگ مي‌گرفتند. دكتر شريعتي نیز پس از هجرت از ايران براي نخستين بار در فرانسه به منزل دكتر حبيبي وارد شدند. آقاي حبيبي به ايشان پيشنهاد كرده بود به فرانسه بيايد و همراه خانواده در آنجا زندگي كنند. دكتر حبيبي پناه و اميد شخصيت‌هاي بلندپايه و ارجمند بود.
وي درباره نخستين ملاقات خود با دكتر حبيبي گفت: من براي اولين بار ايشان را در نوفل‌لوشاتو ديدم. شخصيتي دانشمند كه بسيار صميمي، متبسم، فروتن و عزيز بود. مقابل هيچ دوربيني ظاهر نمي‌شد و نياز و طلب هيچ مصاحبه‌گري را جواب نمي‌داد تا اين كه انقلاب شد و به فعاليت‌هاي موثر فرهنگي خود ادامه داد.
دعائي ضمن اشاره‌اي كوتاه به ماجراي پيش‌نويس قانون اساسي گفت: در مسير پرواز حضرت امام (ره) به ايران، بسياري از شخصيت‌ها علاقه داشتند خود را به امام نزديك كنند و حتي از طريق يك عكس يادگاري خود را در تاريخ ثبت كنند. ولي مرحوم حبيبي آرام در گوشه‌اي نشسته بودند و هيچ يك از اين كارها را انجام نمي‌دادند. او پس از حضور در انتخابات رياست جمهوري و عدم اخذ رأي كافي در جوابي هوشمندانه به خبرنگاران گفت: «مردم نخواستند.» دكتر حبيبي در دوران حضور در مجلس از انجام مصاحبه خودداري مي‌كرد ولي در كميسيون‌ها فردي فعال و كوشا بود.
وي افزود: دكتر حبيبي به تمام كساني كه به آنها علاقه داشت، وفادار باقي ماند. ايشان به امام اعتقاد كامل و ايمان صد در صد داشت. ايشان بازوي توانمند و آبروي دولت آقاي هاشمي بود، آن هم با حضوري بي‌ادعا. در چهار سال دوم دوران اصلاحات، به دليل علاقه زيادي كه به مسائل فرهنگي داشت، آقاي خاتمي را راضي كرد تا صرفا پيگير مسائل فرهنگستان و ايرانشناسي باشد.
وي درباره بنياد ايرانشناسي كه دكتر حبيبي آن را از صفر بنياد نهاده بود، گفت: دكتر حبيبي در بنياد ايرانشناسي تا آنجا كه توانست كتاب جمع كرد و يكي از كتابداران سرآمد را براي اداره آن كتابخانه انتخاب كرد. هنگامي كه قرار بود يكصدهزارمين جلد كتاب وارد كتابخانه بنياد ايرانشناسي شود، خانم دكتر افكاري از ايشان خواسته بودند تا دكتر حبيبي خود مهر اين كتاب را بزنند. ولي مخالفت‌هاي دكتر موجب شد تا از من خواسته شود كه ايشان را راضي كنم. من سماع‌گونه نزد ايشان رفتم و درخواستم را مطرح كردم. ايشان پذيرفتند. اتفاقا اين برنامه همزمان با روز تولد امام حسن مجتبي (ع) بود.
دكتر حبيبي به مفهوم ايرانشناسي وسعت داد
دكتر علي اشرف صادقي ديگر سخنران اين بزرگداشت بود كه درباره خدمات فرهنگي دكتر حبيبي گفت: من دكتر حبيبي را پيش از سفر به خارج از كشور، دورادور مي‌شناختم. ملاقات‌هاي من با ايشان به زماني باز مي‌گردد كه براي همكاري در نوشتن لغتنامه نزد دكتر معين مي‌رفتم و گاهي با دكتر حبيبي در آنجا ديدار داشتم. من در سال 1370 به عضويت فرهنگستان درآمدم. سال‌ها طول كشيد تا با شخصيت علمي و اخلاقي ايشان آشنا شوم.
این عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي در اشاره به خدمات دكتر حبيبي به پژوهشگران گفت: دكتر حبيبي براي اعضاي فرهنگستان 24 واحد كوچك در ولنجك ساخته بودند. نظرشان اين بود كه آقايان كنار هم باشند و در آن ساختمان نيز يك كتابخانه گذاشته شود تا همفكري آنان با يكديگر بيش از گذشته باشد. دكتر حبيبي به بيت‌المال توجه زيادي داشتند و سعي مي‌كردند سرمايه‌اي هدر نرود.
وي با اشاره به اهتمام دكتر حبيبي براي خريد كتاب و تاسيس كتابخانه گفت: دكتر حبيبي به مفهوم ايرانشناسي وسعت داد و آن را از مفهوم قديمي ايرانشناسي جدا كردند. در اين دنياي واويلايي كه همه دنبال پول و سرمايه هستند، دكتر حبيبي ذره‌اي آلودگي مالي نداشت و سعي مي‌كرد به هيچ وجه لكه‌اي از نظر مالي بر دامن او ننشيند. ايشان در همان لحظات آخر عمر همه هداياي معاونت رياست جمهوري و كتاب‌هاي خود را به بنياد ايرانشناسي بخشيدند و حتي آخرين قطعه ملك خود را هم بخشيدند.
دكتر حبيبي به مطالعات ايرانشناسي والایی بخشید
بزرگداشت دكتر حسن حبيبي با سخنراني دكتر زهره زرشناس، با پايان رسيد. زرشناس كه از همكاران دكتر حبيبي بوده است، گفت: ايرانشناسي يعني مجموعه‌اي از مطالعات علمي و منظم درباره تمدن و فرهنگ كه در دوره‌هاي تاريخي مختلف بررسي مي‌شود. ايرانشناسي ابتدا يكي از زيرمجموعه‌هاي خاورشناسي بوده است. دكتر حبيبي بنياد ايرانشناسي را با هدف رسيدن به مكتبي ايراني-اسلامي پايه‌گذاري كرد.
وي افزود: مروري بر فعاليت‌هاي ايرانشناسي در ايران نشان مي‌دهد كه طي 50 سال گذشته گرچه از محتوايي غني برخوردار بوده‌ايم ولي ايرانشناسي در كشورمان آشيانه و كاشانه‌اي نداشته است. دكتر حبيبي با بنياد نهادن اين نهاد، كاري سترگ كرد و مطالعات ايرانشناسي را كه انحصارا در اختيار غربي‌ها بود، والايي بخشيد.
اين مراسم با اهداي لوح تقدير انجمن آثار و مفاخر فرهنگي به خانم دكتر رهيده، همسر و دختر دكتر حسن حبيبي به پايان رسيد.
نظر شما