خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - احسان رضایی: آن سال‌ها که ما جوان‌تر بودیم و نویسنده‌ها سرحال‌تر و دنیا ساده‌تر و قیمت کتاب‌ها هم مناسب‌تر، یک تاریخ هنر جمع و جور و فشرده منتشر شده بود که بین اهالی کتاب به اسم نویسنده‌اش (ارنست گامبریج) شهرت داشت و خواهانش زیاد بود و برایش صف می‌ایستادند و ناشر فقط به دانشجویان هنر می‌فروختش و ما با کپی کارت رفقایمان می‌خریدیمش و این حال و حکایت‌ها.

توی مقدمه این کتاب معروف، یک جمله شاهکار هست که همه آن داستان را تعریف کردم تا آن را نقل کنم. آقای گامبریج می‌گوید: «ما می‌توانیم چیزی را بدون دلیل دوست داشته باشیم، ولی نمی‌توانیم از چیزی بدون دلیل بدمان بیاید.» به قول شیخ ابوسعید، هرچه ما بخواهیم بگوییم، همین یک جمله گفته است. باور بفرمایید هیچ توصیه‌ای بهتر از این، برای وقت‌هایی که قرار است چیزی، کسی یا پدیده‌ای را نقد کنیم وجود ندارد.

خود بنده بار‌ها شده است که از باب نقد چیزی نوشته‌ام و بعد که خودم متن را خوانده‌ام دیده‌ام آن‌طور که مولانا فرموده بود، دلایلم قوی و منطقی نبوده است و بنابراین منتشرش نکرده‌ام.

البته بعضی‌ها را هم بعد‌ها که منتشر شد فهمیدم و طبیعتاً به روی خودم نیاوردم. این است که درباره آنچه همکار محترم، جناب مرتضی فتحی در نقد برنامه تلویزیونی «کاغذ رنگی» مرقوم فرموده‌اند هم قصد مدافعه و معارضه‌ای در کار نیست. ایشان نظر خودشان را فرموده‌اند و هرچند در مواردی به کلی‌گویی بسنده کرده‌اند(1)، در مواردی نتوانسته‌اند منظورشان را درست منتقل بفرمایند(۲) و در مواردی هم نکاتی بیان کرده‌اند که ظاهراً از سر عدم اطلاع و ندیدن برنامه است(۳) و خلاصه به توصیه آقای گامبریج عنایتی نداشته‌اند، اما به هر حال باز این نظر ایشان است و سلیقه‌ای که می‌گوید در معرفی یک کتاب حتماً باید قیمت و تیراژش هم ذکر شود.

امیدوارم خود جناب فتحی هم موفق بشوند برنامه‌ای تلویزیونی بسازند و آنجا سلیقه‌شان را اعمال کنند. در مورد کتاب، آن‌قدر کارهای نکرده زیاد است که جا برای همه نوع سلیقه و فعالیتی هست. اما آنچه که برای اطلاع مخاطبان محترم خبرگزاری ایبنا می‌توانم عرض کنم این است که «کاغذ رنگی» برنامه‌ای است هفتگی در باب کتاب و کتابخوانی که قرار است در آن ضمن اینکه به بیننده خوش می‌گذرد، درباره کتاب هم صحبت شود. دایره این صحبت‌ها و گپ زدن‌ها هم وسیع در نظر گرفته است.

این برنامه هم سراغ مترجمان برجسته‌ای مثل اساتید محترم آقایان رضا رضایی، کاوه میرعباسی و اسدالله امرایی می‌رود، هم سراغ چهره‌های ادبیات کودک جناب آقای مصطفی رحماندوست و سرکار خانم افسانه شعبان‌نژاد، هم سراغ مدیر دفتر ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری جناب هدایت‌الله بهبودی، هم نویسنده‌های محبوبی چون جناب رضا امیرخانی،... و هم سراغ کودکانی که تازه خواندن و نوشتن یاد گرفته‌اند.

سعی کرده‌ایم برای صحبت درباره کتاب، قالب‌های متنوعی نظیر سیر مطالعاتی، ده‌تای بر‌تر (top ten)، یا نظرسنجی از بینندگان درباره اسم کتاب مورد علاقه یا طرح جلد محبوبشان را امتحان کنیم و هر برنامه هم در یک فروشگاه کتاب ضبط می‌شود. تا اینجای کار هم به استناد ابراز نظرهای اهل فن، نظرسنجی‌های سازمان و نیز پیامک‌های مخاطبان، برنامه در جلب بیننده و ایجاد فضایی برای گفت‌وگو پیرامون کتاب، موفقیت‌هایی داشته است. اما قطعا این، همه ظرفیت‌های موجود در رسانه ملی برای ترویج کتاب و کتابخوانی نیست.

برنامه «کاغذ رنگی» در ابتدای راه است و حتماً با استفاده از نقد‌ها و نظرات به سمت بهتر و بهتر شدن هم حرکت خواهد کرد. البته و البته، به شرطی که منتقدهای برنامه پند آقای گامبریج را اگر نخوانده‌اند، حداقل شنیده باشند.

 
۱) نظیر اینکه در مورد برنامه نوشته‌اند «با تکیه بر محتوای اینترنتی و نیز مطالبی به‌کرات تکرار شده» تهیه می‌شود و دریغ از ذکر حتی یک نمونه و یک مصداق که آیتم یا مطلبی، نه به‌کرات، که فقط یک بار در برنامه تلویزیونی دیگری تکرار شده باشد. شاید اگر ایشان مصداقی برای فرمایشاتشان ذکر می‌کردند، بهتر می‌توانستیم منظور ایشان را از این جمله درک کنیم.

۲) نظیر اینکه درباره نگارنده، لطف فرموده و نوشته‌اند فلانی «... به‌واسطه حضور در هفته‌نامه همشهری جوان چهره‌ای شناخته‌شده در حوزه کتاب است؛ شاید به همین دلیل است که محتوای این برنامه بیشتر شبیه نسخه تصویری این مجله جوان‌پسند است» و بعد بلافاصله اضافه فرموده‌اند «اما انتقادی جدی از همین ناحیه به برنامه مذکور وارد است و آن‌هم ارائه نشدن محتوایی تازه در قالب برنامه مذکور است.»!! ایضا در مورد مجری برنامه هم بعد از تعریف «اما»یی آورده‌اند که با آنچه درباره کاربرد این حرف ربط در دستور زبان فارسی می‌دانیم، همخوانی ندارد. یا علیرغم تعریف از «شیک» بودن برنامه، گفته‌اند چرا از شبکه 4 پخش می‌شود! انگار که یک برنامه تلویزیونی نباید جوان‌پسند باشد و لحن مجری یک برنامه مربوط به کتاب، نباید صمیمانه باشد و شبکه 4 هم نباید برنامه «شیک» بسازد.

۳) نظیر کنایه پوشش قجری با چای ریختن در برنامه که قطعاً درست به ایشان منتقل نشده، چون در آنچه که از تلویزیون پخش شده چنین چیزهایی نیست. برای استفاده منتقد محترم و سایر دوستان عرض شود که در آرشیو سایت تلویزیون تمام قسمت‌های این برنامه قابل مشاهده است: اینجا